دکتر محمدمهدی کاشفی‌الاصل؛ متخصص داروساز
انسان واجد ریتم‌های سیرکادین (24 ساعته) آندوژن است که توسط یک ساعت اصلی شبانه‌روزی در بدن به نام هسته سوپراکیاسماتیک (Supra Chiasmatic Nucleus) واقع در هیپوتالاموس تنظیم می‌شود.
انسان بسته به ریتم‌های مختلف دارای ساعت‌های بیولوژیک متعدد است که عبارتند از:
1- ریتم‌های اینفرادین (طولانی‌تر از یک روز) 2- اولترادین (کوتاه‌تر از یک روز) 3- سیرکادین (یک روز) 4- سیر کاآنوآل (در حدود یکسال).
مطالعات اخیر نشان داده است که بیماری‌ها ریتم‌های دوره‌ای قابل پیش‌بینی دارند و زمان‌بندی رژیم‌های دارویی می‌تواند باعث بهبودی نتایج در حالت مزمن خاص شود. محققین بر این باورند که بیماری‌هایی در انسان وجود دارند که در آنها ریتم‌های نوسانی ثابت‌شده‌ای در پیدایش آنها دخیل است. پزشک در این نگرش با در نظر گرفتن ریتم‌های بیولوژیک فرد مقدار و زمان تجویز دارو را به‌گونه‌ای تنظیم می‌کند تا بهترین نتیجه به دست آید.کرونوتراپی به معنی هماهنگی ریتم‌های بیولوژیک با درمان‌های دارویی است.
لیست بیماری‌هایی که کرونوتراپی برای آنها مطالعه شده است، به طور خلاصه عبارتند از:
آسم: در این بیماری تغییرات شبانه‌روزی در فیزیولوژی ریه‌‌ها در نهایت باعث افزایش در مقاومت به تنگی نفس منجر می‌شود. علایم آسم شبانه بین ساعات 3 الی 5 صبح تشدید می‌یابد. همچنین مقاومت راه‌های هوایی در بیماران آسمی در طول شب افزایش می‌یابد.
رینیت آلرژیک: علایم عطسه، آبریزش بینی و گرفتگی بینی در ساعات اولیه بیداری به شدت وخیم‌تر از دیگر ساعات روز است.
آرتریت روماتویید و اوستئوآرتریت: یک ریتم 24 ساعته در غلظت CRP و اینترلوکین 6 در بیماران با آرتریتروماتویید وجود دارد. بیماران مبتلا به اوستئوآرتریت از درد کمتری در ساعات صبح و درد بیشتری در ساعات شب رنج می‌برند. این در حالی است که درد در بیماران مبتلا به آرتریت روماتویید صبح به اوج خود رسیده در طی روز کاهش می‌یابد. لذا سختی مشاهده شده در اوایل وقت صبح می‌تواند به عنوان یک معیار تشخیصی در بیماری آرتریت روماتویید بشمار آید.
زخم‌ها: در ریتم سیر کادین اسیدیته پایه معده بیشترین اسیدیته عصرها و کمترین آن صبح‌ها دیده می‌شود. در واقع ترشح اسید معده، درد ناشی از زخم معده و مقدار سوراخ شدن زخم‌های معدی- روده‌ای شب‌ها بیشتر است و نیز میزان اسید معده در بیمارانی که زخم معده دارند در موقع شب به اوج خود می‌رسد.
سرطان: مقدار جریان خون تومورها و نیز میزان رشد تومورها تا 3 برابر در حین هر فاز فعالیت روزانه از سیکل سیر کادین افزایش می‌یابد.
بیماری‌های قلبی- عروقی و انفارکتوس میوکارد: مقاومت مویرگی و واکنش‌پذیری عروقی در موقع صبح افزایش یافته و در ساعات انتهایی روز کاهش می‌یابد. همچنین در ساعات صبح تجمع‌پذیری و چسبندگی پلاکت‌ها افزایش و فعالیت فیبرینولیتیک نقصان می‌یابد و نهایتا منجر به وضعیتی می‌شود که باعث چسبندگی و زیاد خون و افزایش غلظت خون می‌شود.
میزان وقوع انفارکتوس میوکارد در اوایل ساعات صبح مخصوصا بین ساعات 6 صبح تا ظهر بیشتر است. درصد وقوع ایست قلبی حاد و ایسکمی گذرا صبح‌ها بیشتر است و دلیل آن را رهایی کاتکولامین‌ها، کورتیزول و افزایش چسبندگی پلاکت‌ها و تونوس عروقی می‌دانند.
هیپرکلسترولمی: معمولا سنتز کلسترول کبدی و میزان دریافت کلسترول در حین ساعات شب بیش از ساعات روز است و حداکثر میزان تولید در ساعات اولیه صبح یعنی 12 ساعت بعد از آخرین وعده غذایی رخ می‌دهد. مطالعات انجام شده با استفاده از مهارکنندگان آنزیم 3- هیدروکسی- 3- متیل گلوتاریل نشان داده است که درمان دارویی با این داروها در ساعات عصر خیلی موثرتر از روز است.
در واقع می‌توان رابطه بین بیماری‌ها و ریتم سیر کاردین را به طور شماتیک به صورت ذیل نشان داد:
بی‌اختیاری، بیماری‌های قلبی، اسکمیک، آرتریت روماتویید، آسم، صرع، برونشیت، پارکسینسون، رینت، آلرژیک، زخم معده، اوستئوآرتریت، خونریزی از بینی، زخم هوراژیک و سوراخ شده، بحران آنمی داس شکل
ساعات تقریبی وقوع بیماری‌ها:
ساعت 1 صبح- مرگ بعد از عمل جراحی
ساعت 2 صبح- زخم معده
ساعت 3 صبح- فشار خون
ساعت 4 صبح- آسم
اگرچه کرونوتراپی در پزشکی چندان شناخته شده نیست ولی توانسته است به طرز چشمگیری تاثیر داروها و مواد مغذی را در بدن بهبود بخشد. کرونوتراپی اغلب در شاخه‌های پزشکی کاربرد دارد. این بدان معناست که قبل از شروع برنامه درمانی لازم است سیکل بیماری با دقت مطالعه شود. بخشی از برنامه درمانی استاندارد را تشکیل دهد مطالعات تکمیلی بر روی انسان بایستی انجام پذیرد.
