دکتر برکتین؛ متخصص کودکان و نوزادان
رینیت آلرژیک یا آلرژی بینی، یک اختلال التهابی مخاط بینی است که با احتقان و پری بینی، ترشح بینی و خارش مشخص شده و اغلب با عطسه و یا تحریک چشم‌ها همراه است.
در این کودکان احتمال بروز آسم در سنین بزرگسالی دو برابر سایر کودکان است، در بیشتر کشورها در طی چندین دهه گذشته شیوع این بیماری افزایش یافته است.
شایع‌ترین زمان بروز بیماری اواخر دوران کودکی است و شیوع آن معمولا بین 20-40 درصد تخمین زده می‌شود.
فاکتورهای مستعد کننده آلرژی
برخی از فاکتورهای مستعدد کننده ابتلا به رینیت آلرژیک عبارتند از تاریخچه فامیلی از آلرژی، مصرف سیگار توسط مادر حتی قبل از زایمان و بخصوص قبل از سن یک سالگی شیرخوار، مواجه زیاد با آلرژن‌ها در منزل، در برخی مطالعات اگر والدین مبتلا به آلرژی بوده و شیرخوار با زایمان سزارین متولد شد این خطر افزایش یافته است.
شیردهی طولانی مدت با شیر مادر حتی اگر به صورت انحصاری نباشد برای پیشگیری از این بیماری کمک کننده است.
عامل اصلی تمام عوامل اشکال رینیت آلرژیک، آلرژن‌های استنشاقی است، این بیماری ممکن است متناوب یا پایدار بوده و از نظر علائم نیز ممکن است خفیف متوسط و یا شدید باشد.
علائم خفیف
در صورتی که علائم خفیف باشد خواب کودک طبیعی بوده و فعالیت‌های روزانه هیچ تغییری نیافته و در مدرسه کودک مشکلی ایجاد نمی‌شود.
آما در موارد آلرژی شدید فعالیت‌های روزانه و مدرسه کودک مختل شده و کودک دچار اختلال خواب می‌شود.
در آب و هوای معتدل، گرده‌های داخل هوا در زمان‌های متفاوت تظاهر می‌یابد درختان در بهار، چمن‌ها در اوایل تابستان و علف‌ها در اواخر تابستان گرده‌افشان می‌کنند.
در آب و هوایی معتدل کپک‌ها و قارچ‌ها تنها در فصل تابستان، اما در آب و هوای گرم در تمام طول سال در بیرون از ساختمان وجود دارند.
علائم آلرژی‌های فصلی، معمولا با شروع سرما قطع می‌شود.
باید دقت نمود که در آلرژی‌های پایدار، اغلب آلرژن در داخل ساختمان مسئول بیماری است ، مثلا گردوغبار خانه، پوسته حیوانات، سوسک‌های حمام.
شایع‌ترین آلرژن‌ها
یکی از شایع‌ترین آلرژن‌هایی که در سال‌های اخیر مطرح شده است گربه و سگ هستند که حتی گاهی آلرژی ناشی از گربه ممکن است بر روی لباس فرد صاحب گربه مانده و به درون محیط‌هایی بدون گربه مثل مدرسه یا مهد کودک حمل شود.
علائم بالینی رینیت آلرژیک اغلب نادیده گرفته می‌شود یا بطور اشتباه به عفونت‌های تنفسی ربط داده می‌شود.
کودکان بزرگتر مرتبا بینی خود را تخلیه می‌کنند اما کودکان کوچک‌تر بیشتر خرخر می‌کنند یا بینی خود را بالا می‌کشند.
خارش بینی موجب شکلک در آوردن، پیچاندن بینی و با انگشت زدن به بینی می‌شود که خود ممکن است باعث خون دماغ شود.
در کودکان مالش مکرر بینی باعث کاهش خارش شده و به طور مختصر راه هوایی را باز می‌کند.
تشخیص رینیت آلرژیک براساس علائم بالینی بیمار، بدون وجود عفونت تنفسی و اختلالات ساختمانی بینی است.
عوارض
عوارض این بیماری شامل احتقان مکرر بینی، خارش، عطسه، ترشع شفاف بینی و تحریک چشم‌هاست، علائم بیماری معمولا با تماس بیشتر با ماده‌ی آلرژن افزایش می‌یابد.
این کودکان ممکن است حس بویایی و چشایی خود را از دست داده و همچنین احتقان بینی که به ویژه در شب‌ها بیشتر می‌شود، باعث تنفس دهانی، خرخر، احتقان خواب و تحریک پذیری می‌شود.
کودکان مبتلا، در معاینه بالینی از نظر ظاهر صورت اختلالات مختصری داشته، دندان‌های آنها ممکن است به طور مناسب روبروی هم قرار نگرفته باشد، دهان کودک باز بوده و به صورت دهان تنفس انجام می‌دهد لب‌های کودک ترک خورده و خشک بوده و زیر چشم‌ها هاله کبود رنگی دیده می‌شود.
همچنین تورم چشم، خارش، اشک ریزش و پرخونی چشم‌ها نیز شایع است. در معاینه بینی، ترشحات شفاف وجود داشته، غشای مخاط بینی متورم بوده و شاخک‌های متورم بینی نیز باعث انسداد مجرای بینی می‌شوند.
گاهی برای انجام یک معاینه بالینی دقیق و مناسب استفاده از قطره ضد احتقان موضعی لازم است. ترشحات بینی که به صورت غلیظ یا چرکی یا بدبو باشند ممکن است نشانه عفونت و یا گاهی وجود جسم خارجی (بخصوص در موارد ترشح یکطرفه) باشد.
تشخیص این بیماری نیازمند شرح حال دقیق، شامل جزئیات محیط زندگی کودک، رژیم غذایی بیمار، تاریخچه خانوادگی کودک از وجود حالات آلرژیک مثل اگزما، آسم و...، معاینه فیزیکی دقیق و ارزیابی‌های آزمایشگاهی می‌باشد.
شرح‌حال و یافته‌های آزمایشگاهی سرنخ‌هایی را برای فاکتورهای محرک فراهم می‌آورد.
شرح‌حال و یافته‌های آزمایشگاهی شامل سرنخ‌هایی برای عوامل محیطی محرک فراهم می‌کند. علائم شامل عطسه، ترشح بینی، خارش بینی و احتقان می‌باشد.
براساس نتایج آزمایشگاهی رینیت را به انواع گروه هایی که قبلا گفته شد تقسیم‌بندی می‌کنند.
برخی وضعیت‌های دیگر، نیز این بیماری را تقلید می‌کنند. مثل: رینیت عفونی، وجود اشکالات ساختمان از قبیل پولیپ بینی، انحراف بینی، تغییرات هورمونی، اختلالات واسکولینی، تومورها و...
عوارض: کودکان مبتلا به این بیماری علیرغم ظاهرشان دچار ناتوانی می‌شوند، آلرژی چشم و بینی خصوصیات مشترکی دارند.
سینوزیت مزمن یکی از عوارض شایع است که گاهی با عفونت چرکی، اما اغلب با افزایش ضخامت مخاط سینوس‌ها مشخص می‌شود.
رینیت آلرژیک اگر همراه آسم باشد، اغلب باعث تشدید علائم آسم شده و در صورتی که خود جداگانه مورد توجه قرار نگیرد و باعث سختی درمان آسم می‌شود.
انسداد مجاری داخلی شنوایی و ترشح گوش میانی، بزرگی لوزه‌ها، عفونت مکرر گوش و توقف تنفس حین خواب از جمله سایر عوارض است.
اختلالات تنفس حین خواب، باعث اشکال در خوابیدن و خستگی روزانه، سردرد و اشکال در یادگیری و همچنین کیفیت تحصیلی می‌شود.
درمان
پیشگیری موثر و مناسب و تخفیف علائم هدف اصلی و درمان است. روش‌های اختصاصی برای کاهش تماس با آلرژن‌ها در محیط‌های سرپوشیده، خطر علائم را کاهش می‌دهد.
پوشاندن محل نفوذ آلرژن‌هایی مثل مایت از راه تشک و یا بالش کودک یکی از مناسب‌ترین روش‌هاست.
روکش تخت‌خواب و بالش کودک باید هر هفته در آب داغ شسته شود. حذف حیوان خانگی تنها روش اجتناب از آلرژن حیوانی است.
بستن درها و پنجره‌ها باعث کاهش تماس با آلرژن‌های خارجی می‌شود، استفاده از فیلترهای هوای مناسب، مقدار آلرژن‌های ناشی از کپک‌ها را کم می‌کند.
داروهای خوراکی مثل آنتی‌هیستامین‌ها علائم مثل عطسه، آبریزش و علائم چشمی را کاهش می‌دهد.
در زمان موارد خفیف، تجویز آنها بسیار کمک کننده است، این داروها اغلب خوراکی هستند، اما برای مصارف موضعی مثل چشم و بینی به صورت قطره و اسپری نیز در دسترس است.
سایر درمان‌های موضعی و یا خوراکی که در دسترس است همگی نیاز به معاینه تجویز پزشک دارد.
