آشنایی با ۵۰ سال فناوری پیشرانه‌های روتاری در مزدا

نهم خرداد ماه امسال، گروه خودروسازی مزدا، 50 سالگی موتورهای روتاری (روتوری) را جشن گرفت. فناوری این نوع پیشرانه‌ها، منحصرا به خودروهای ساخت مزدا نیست؛ اما هیچ برند دیگری در جهان، به‌اندازه‌ی مزدا به موتورهای روتاری وفادار نبوده و در محصولاتش از آن، استفاده نکرده است. از نظر کارشناسان و علاقه‌مندان صنعت خودرو، فناوری روتاری با مزدا عجین شده است.

در اوایل دهه‌ی 1960، مزدا طی یک قرار داد رسمی، حق استفاده از فناوری پیشرانه‌های روتاری را از شرکت NSU در آلمان خرید. بعدها NSU به مالکیت آئودی درآمد؛ اما این برند آلمانی هم به ساخت خودروهایی با پیشرانه‌ی روتاری علاقه نشان نداد. بنا به اسناد موجود، فلیکس وانکل به عنوان مخترع این نوع موتور احتراقی شناخته می‌شود. همان‌طور که در فیلم ادامه‌ی مطلب مشاهده می‌کنید، مهم‌ترین تفاوت یک موتور روتاری با نمونه‌ی پیستونی، استفاده از نکردن از پیستون و جایگزینی آن با یک روتور مثلثی، داخل سیلندر است. برتری پیشرانه‌ی روتاری بر موتور پیستونی، وزن کمتر و اندازه‌ی کوچک‌تر محسوب می‌شود که در نتیجه‌ی آن، در مقایسه با نمونه‌ی پیستونی با اندازه‌ی مشابه، قدرتمندتر خواهد بود. در نتیجه‌ی استفاده از این فناوری، در قدرت و دور موتور استاندارد، مصرف سوخت کاهش می‌یابد و راندمان بالاتری حاصل می‌شود.

دانلود ویدئو

جالب است بدانید که در ابتدای دهه‌ی 60 میلادی، که مزدا به استفاده از پیشرانه‌های روتاری علاقه‌مند شد، یک خودروساز کوچک و کم‌اهمیت در سطح کشور ژاپن محسوب می‌شد. از نظر مدیریتی و تجاری، مزدا در آن زمان؛ به ورشکستی نزدیک بود و این امکان وجود داشت که بدون یک حرکت بزرگ و انقلابی، از صحنه‌ی رقابت در صنعت خودروسازی دنیا، محو شود. در آن دوران، دولت ژاپن به شرکت مزدا فشار می‌آورد تا با دیگر خودروسازان مطرح این کشور، ادغام شود. استفاده از فناوری روتاری ساخت فلیکس وانکل، مهم‌ترین اقدام مزدا در جلوگیری از ورشکستگی، جلب اعتماد دلمتردان و بازگشت به بازار بود.

مزدا پس از عقد قرار داد و خرید فناوری روتاری، آنرا بهینه‌سازی کرد و پس از اعمال تغییرات لازم، در سال 1967 به تولید انبوه رساند. اولین محصول مزدا که با پیشرانه‌ی روتاری کار می‌کرد، مدل کوزمو اسپرت 110S بود. در ادامه‌ی این مطلب به معرفی 5 خودروی مشهور مزدا با موتور روتاری می‌پردازیم که هر کدام، حدود یک دهه با دیگری تفاوت دارند و روند پیشرفت این فناوری را نشان می‌دهند.

مزدا کوزمو اسپرت 110S مدل 1967

این خودرو از دو جهت در تاریخ مزدا اهمیت دارد. اول اینکه، نخستین محصول مزدا با پیشرانه‌ی روتاری بود و از سویی دیگر، اولین مدل اسپورت تاریخ این برند محسوب می‌شود. پیش از تولید مدل کوزمو 110S، این شرکت صرفا تجربه‌ی ساخت خودروهای سواری چهاردر و پیکاپ وانت را داشت.

این مدل هرگز به طور رسمی در امریکا فروخته نشد؛ اما به دلیل جذابیت فنی و ظاهری در زمان خود، توسط علاقه‌مندان، در این کشور استفاده می‌شد. مدل کوزمو با کشتی به وودریج در نیوجرسی امریکا آورده شد تا پیشرانه‌ی آن توسط مرکز وارهاک که در جنگ جهانی دوم، هواپیماهای P-40 را می‌ساخت، مطالعه شود. در آن زمان، شرکت وارهاک نیز، از موتورهای روتاری در محصولات خود استفاده می‌کرد. خودروی مذکور، در سال 2007 توسط شرکت مزدا از وارهاک بازخرید شد تا به موزه‌ی مزدا در ارواین کالیفرنیا منتقل شود. از مدل کوزمو 110S، تنها دو یا سه دستگاه در امریکا باقی مانده است؛ اما در دیگر نقط جهان نیز کمیاب است، چراکه تنها 343 دستگاه از آن تولید شد.

پیشرانه‌ی مدل کوزمو در سال 1967، تنها 1.2 لیتر حجم داشت؛ اما قدرت جالب توجه 110 اسب بخار را تولید می‌کرد که حتی در پیشرانه‌های غیر توربوی امروزی هم، به‌ندرت دیده می‌شود. به عنوان مثال، موتور خودروی رنو L90 که امروزه در بازار ایران پرطرفدار و پرفروش است، با حجم 1.6 لیتر و استفاده از 16 سوپاپ، کمتر از این مقدار، قدرت دارد. مدل کوزمو 110S، از نظر ظاهری هم جذاب به نظر می‌رسد، چراکه به عنوان اولین تجربه‌ی مزدا در ساخت خودروهای اسپرت، متاثر از مدل‌های اروپایی و شبیه به جگوار E تایپ است. از نمای جانبی با خطوطی شبیه به هواپیماهای جنگنده به نظر می‌رسد و در فضای داخلی، با چوب و چرم مرغوب، تزئین شده است. نهایت سرعت این خودرو، 185 کیلومتر بر ساعت بوده و امروزه نمونه‌ی سالم آن، حدود 110 هزار دلار قیمت‌گذاری شده است.

مزدا REPU مدل 1978

علی‌رغم خودروی کوزمو 110S که به صورت محدود عرضه شد، مدل REPU به عنوان یک وانت ارزان‌قیمت و کم‌استهلاک، شهرتی جهانی پیدا کرد. این محصول فروش خوبی در امریکا داشت و علاوه بر کاربری مناسب در صنعت و کشاورزی، تا حدودی جذابیت‌های اسپرت فنی و ظاهری یک وانت ایده‌آل آن زمان را به همراه داشت. پیشرانه‌ی 1.3 لیتری مدل REPU، از دو موتور روتاری به‌هم پیوسته تشکیل شده بود که با قدرت 130 اسب بخار، حدود 50 اسب بخار قوی‌تر از رقبای ساخت امریکا، مثل وانت LUV از شورولت و دوج رم آن زمان عمل می‌کرد. باتری این خودرو، زیر صندلی قرار داشت و با این ابتکار، از کاپوت کوتاهتر و وزن خالص کمتر، سود می‌برد.

مزدا RX7 مدل 1988

اولین مدل از سری محبوب RX7 در سال 1978 تولید شد و مورد توجه علاقه‌مندان خودروهای اسپرت قرار گرفت. ده سال، پس از نسل اول، سری دوم RX7 با پیشرانه‌ی روتاری مجهز به توربوشارژر به تولید رسید که برتری محسوسی نسبت به نسل قبل و دیگر خودروهای هم‌کلاس خود، در جهان داشت. از نظر بسیاری از کارشناسان خودرو در آن زمان، مثل مجله‌ی موتورترند؛ مزدا RX7 توربو، بهترین خودروی اسپرت دنیا در سال 1986 بود.

نسخه‌ای از RX7 در سال 1988 تولید شد که با هدف گرامیداشت ده سالگی این خودرو، با بهینه‌سازی ظاهری و توانایی‌های فنی همراه بود. مزدا با جسارت محض، RX7 را برای مقابله با پورشه 944 و دیگر خودروهای اسپرت مطرح دنیا در این کلاس ساخت. پیشرانه‌ی روتاری و توربوشارژ این نسخه از RX7، با حجم 1.3 لیتر، 182 اسب بخار قدرت داشت که 36 اسب بخار، بیشتر از مدل استاندارد بود. سال بعد، نمونه‌ی دیگر از این خودرو، با قدرت 200 اسب بخار هم تولید شد.

هرچند که طرحی ظاهری RX7 در سال 1988، بسیار جذاب بود و مثل پورشه 944 و اسپرت‌های ایتالیایی از چرغ‌های مخفی در بدنه استفاده می‌کرد، به خاطر تاخیر در سیستم توربو مشهور بود. این مدل، تا دور موتور 3000 دور بر دقیقه، عملا قدرت ناچیزی داشت؛ اما از دورهای پس از آن، سرنشینان را در صندلی میخکوب می‌کرد.

مزدا RX7 مدل 1993

برای آن دسته از علاقه‌مندان بازی‌های خودرویی، که با گران‌توریسمو در سری اول پلی‌استیشن یا مجموعه‌ی جنون سرعت (Need For Speed) در بازی‌های کامپیوتری دوران کودکی آشنایی دارند، مدل دهه‌ی 90 از مزدا RX7، یک نوستالژی فراموش نشدنی است. این خودرو به عنوان نسل سوم RX7، اولین بار در سال 1992 عرضه شد، اما با گذشت بیش از 25 سال، همچنان مدرن و چشم‌نواز به نظر می‌رسد.

مدل 1993، از آن جهت در تاریخ خودروسازی مزدا اهمیت دارد که برای اولین بار از سیستم توربوی دوگانه، روی پیشرانه‌ی روتاری خود، استفاده می‌کرد. این مدل در دور موتور 6500 دور بر دقیقه، 255 اسب بخار قدرت داشت؛ اما با توجه به استقبال جهانی از آن، سال بعد با توربوشارژ حجیم‌تر، به قدرت 280 اسب بخار هم دست پیدا کرد.

باید قبول کرد که خودروسازان آلمانی و ایتالیایی، فناوری عالی مدل‌های اسپرت ژاپنی در دهه‌ی 90 میلادی را قبول کرده بودند و می‌دانستند که محصولاتی مثل تویوتا سوپرا، هوندا NSX و مزدا RX7، با قیمت پایین و توانایی‌های قابل قبول، حرف‌های زیادی برای گفتن دارند.

پیشرانه‌ی مزدا RX7 مدل 1993، به راحتی تا دور موتور 9000 دور بر دقیقه، اوج می‌گرفت و نهایت سرعت باورنکردنی 250 کیلومتر بر ساعت را در اختیار راننده می‌گذاشت. وزن خالص این مدل، تنها 1270 کیلوگرم بود و می‌توانست در زمان 5 ثانیه، به سرعت 100 کیلومتر بر ساعت دست پیدا کند.

مزدا RX8 مدل 2011

هرچند که مدل RX8، یک خودروی اسپرت با قیمت اقتصادی ارزیابی می‌شود، توسط افراد مشهور دنیای رسانه (از جمله بریتنی اسپیرز) نیز مورد استفاده قرار گرفت. این مدل بیش از 11 سال در خط تولید قرار داشت و آخرین مدل آن در سال 2012، از کارخانه‌ی مزدا در هیروشیما، خارج شد.

مدل RX8، طراحی جالب توجهی به همراه داشت که علاوه بر آیرودینامیک عالی، شامل دو در اصلی و دو در کوچک در عقب بود که سوار و پیاده‌شدن سرنشینان را ساده‌تر می‌کرد. این ابتکار بعدها در شاسی‌بلندهای سری FJ Cruiser تویوتا هم مورد استفاده قرار گرفت. پیشرانه‌ی RX8 از توربوشارژ استفاده نمی‌کرد و با حجم 1.3 لیتر، قدرت 230 اسب بخار و گشتاور 215 نیوتن‌متر را به همراه داشت. این خودرو با جعبه‌دنده‌ی اتوماتیک هم قابل سفارش بود؛ اما استفاده از نمونه‌ی 6 سرعته‌ی دستی با توجه توانایی پیشرانه در رسیدن به دور موتور 10 هزار دور بر دقیقه، طرفدار بیشتری داشت.

مزدا  787، با پیشرانه‌ی روتاری؛ قهرمان مسابقات لمانز 24 ساعته سال 1991

با توجه به قهرمانی خودروی 787 کلاس C2 مزدا با پیشرانه‌ی روتاری در مسابقات لمانز 24 ساعته سال 1991، نسخه‌ای از RX8 به نام LM20 در سال 2011 عرضه شد تا بیست سالگی این افتخار را یادآوری کند. این خودرو، آخرین محصول مزدا محسوب می‌شود که با موتور روتاری به بازار امریکا و اروپا رسید.

مدل RX8، به دلیل استفاده از پیشرانه‌ی تنفس طبیعی، برای علاقه‌مندان خودروهای اسپرت، جذابیت خاصی داشت و البته با مصرف سوخت مناسب و صندلی‌های راحت، مناسب استفاده‌ی رومزه بود. این خودرو برای رسیدن به سرعت 100 کیلومتر بر ساعت به زمانی در حدود 6.5 ثانیه، احتیاج داشت و می‌توانست به نهایت سرعت 230 کیلومتر بر ساعت برسد.

آینده‌ی پیشرانه‌های روتاری

هرچند مه تولید RX8 متوقف شد و جانشینی برای آن به تولید نرسید، می‌توان فناوری پیشرانه‌های روتاری را حتی در قرن حاضر، موفق ارزیابی کرد. با توجه به قدرت خروجی بیش از 230 اسب بخار، میانگین مصرف سوخت 13 لیتر در 100 کیلومتر RX8در آن زمان، تا حدودی قابل قبول بود؛ اما نقص اتلاف روغن در این مدل، یک نکته‌ی منفی محسوب می‌شد و راننده را ناگزیر به حضور مداوم در مراکز سرویس خودرو می‌کرد.

مزدا هرگز اعلام نکرده است که استفاده از پیشرانه‌های روتاری را کنار خواهد گذاشت. در سال 2012، نسخه‌ای از خودروی مزدا 2، با ترکیب قدرت موتور الکتریکی در جلو و یک موتور روتاری کوچک در عقب معرفی شد که می‌توانست با یک بار شارژ، تا 385 کیلومتر را طی کند. علاوه بر این، در نمایشگاه خودروی توکیو 2015 هم مدلی مفهومی به نام ویژن RX معرفی شد تا آمادگی مزدا برای معرفی جانشین RX8 را نشان دهد.

تولد صد سالگی مزدا در سال 2020 خواهد بود. حتی اگر تا آن زمان، محصولی از این برند با پیشرانه‌ی روتاری تولید نشود، مسلما خاطره‌ی این فناوری که یک غول خودروسازی را از ورشکستگی در 50 سال قبل نجات داد، فراموش نخواهد شد.