دکتر مهدی وحید دستجردی
مشابهت زیاد علائم بیماری MS با انواع و اقسام بیماری‌های ساده‌تر، توضیح علائم و نشانه‌های این بیماری را برای عموم مشکل می‌سازد و از سوی دیگر افرادی که مایل‌اند در مورد MS مطالبی را بدانند باید با دقت بسیار زیاد مطالب مربوطه را مطالعه نمایند. چرا که کوچک‌ترین بی‌دقتی در فهم علائم، برای ایشان موجب نگرانی بیهوده می‌شود.
مثلاً یکی از علائم شایع MS سوزش یا بی‌حسی دست و پا است ولی این مسئله بطور شایع در سایر حالات مثلا آرتروز ساده گردن یا سندرم تونل کارپ نیز دیده می‌شود. در این مثال باید به چگونگی بروز و تشدید این علائم دقت زیادی داشته باشیم چرا که سوزش دست در MS با سوزش دست در آرتروز گردن تفاوت‌های ریز ولی مهمی دارد.
تعریف MS
بیماری MS یکی از انواع بیماری‌های خودایمنی در دستگاه عصبی مرکزی (یعنی مغز و نخاع) است که در آن چربی غلاف عصبی بطور موقت توسط سلول‌های دفاعی بدن از بین می‌رود بطوری که حداقل در دو ناحیه مجزای ماده سفید دستگاه عصبی مرکزی، نواحی از بین رفتن این چربی‌ها (میلین) دیده می‌شود. به طوری که این ضایعات با فاصله زمانی حداقل یک ماه از همدیگر به وجود آمده باشند.
علت MS
هم عوامل محیطی و هم استعداد ژنتیکی در ایجاد بیماری دخیل‌اند به بیان دیگر عواملی همچون ویروس‌ها در فردی که استعداد ژنتیکی داشته باشد می‌تواند باعث برانگیخته شدن سلول‌های دفاعی بدن بر علیه میلین شوند. عوامل متعددی در ایجاد MS می‌توانند مؤثر باشند که به جز مصرف سیگار، بقیه قابل اجتناب نیستند و انسان‌ها خواه ناخواه در طول عمر در معرض آنها قرار خواهند گرفت.
عوامل خطر MS
این بیماری بیشتر در خانم‌ها، افراد با پوست، مو و چشم روشن، سنین جوانی، وضعیت خوب اقتصادی و بهداشتی(!!) و تحصیل‌کرده‌ها بیشتر است. تعجب نکنید، علت آنکه افراد با سطح بالای بهداشتی بیشتر در خطر MS هستند این است که ایشان در سنین بالاتر در معرض عوامل محیطی و از جمله ویروس‌ها قرار می‌گیرند و بعنوان یک قانون هر چه افراد در سن بالاتر با ویروس‌ها و یا سایر عوامل محیطی مواجه شوند، پاسخ ایمنی بدن شدیدتر و قوی‌تر خواهد بود.
همین واکنش‌های دفاعی هستند که گاه دچار اشتباه شده و به سلول‌های خود شخص حمله می‌کنند. عواملی همچون منطقه جغرافیایی (هر چه از خط استوا دورتر شده و به قطب‌های زمین نزدیک شویم شیوع MS بیشتر است) سیگار و برخی مواد شیمیائی نیز در بالا بردن خطر ابتلا به MS دخیل هستند.
نقش استرس‌های روحی در ایجاد MS علی‌رغم مطالعات وسیع اثبات نشده ولی اگر شخص MS داشته باشد ممکن است با یک استرس شدید دچار عود حملات شود. پس به این ترتیب تنها عاملی که اجتناب از آن در محدوده اختیارات انسان است، مصرف سیگار می‌باشد.
علائم MS
1- شایع‌ترین علامت ابتلا به MS بی‌حسی‌و یا سوزن سوزن شدن و یا خواب رفتگی دست‌ها و پاها و بدن می‌باشد. ولی باید توجه داشت این علامت در بسیاری از افراد با بیماری‌های دیگر مثلا دیابتی‌ها، مبتلایان به کمکاری تیروئید و آرتروز مهره‌های گردنی و کمری و مبتلایان به سندرم تونل کارپ هم وجود دارد پس چگونه می‌توانیم موارد فوق را از هم تشخیص دهیم؟
بی‌حسی و یا خواب رفتگی اندام‌ها در MS بیشتر به یکی از دو مشکل زیر است: 1- ممکن است انگشتان و کف دست‌ها و پاها دچار این علائم شوند که برخلاف مبتلایان به دیابت یا کمکاری تیروئید این علائم طی یک دو روز رخ می‌دهند. 2- بی‌حسی و یا خواب رفتگی یک نیمه بدن که آن هم در طی چند ساعت تا چند روز رخ می‌دهد.
2: تاری دید: تاری دید در MS تقریبا همیشه فقط در یک چشم بوده و طی چند ساعت رخ می‌دهد. در این حالت حرکات چشم نیز به اطراف، دردناک می‌شود. این تاری در یک چشم چند روز تا چند هفته باقی مانده و معمولاً پس از آن بطور کامل یا تقریباً کامل خوب می‌شود. پس تاری دیدی که هنگام بلند شدن از زمین به وجود آمده و طی چند ثانیه برطرف می‌شود علامت MS نیست و معمولاً به علت افت فشار خون در هنگام برخاستن از زمین رخ می‌دهد.
3: ضعف: ضعف عضلانی نیز در MS معمولاً دو طرح کاملاً مشخص دارد. 1- ضعف هر دو پا بطوری که شخص در طی چند ساعت تا چند روز دچار ضعف اندام‌های تحتانی شده که گاه آنقدر شدید است که شخص دیگر قادر به راه رفتن نخواهد بود. 2- گاه اندام‌های فوقانی و تحتانی در یک سمت گرفتار می‌شوند.
4: عدم تعادل و دوبینی: این علائم نیز طی چند ساعت رخ داده و روزها باقی می‌ماند. در مورد دوبینی با بستن یکی از چشم‌ها، مشکل دو تا بودن اشیاء حل می‌شود. MS معمولاً با علائم دیگری هم شروع می‌شود که فراوانی کمتری دارند ولی معمولاً سردرد و درد اندام‌ها، علامت MS نیستند.
تشخیص MS
MS مثل سایر بیماری‌ها براساس معاینه متخصص داخلی مغز و اعصاب شناخته می‌شود هر چند یک MRI مغزی کمک بسیار بزرگی در این جهت می‌کند.
درمان MS
در شروع هر حمله (یعنی ایجاد یک علامت جدید مثلا ضعف یک نیمه بدن) بیمار بستری شده و به مدت 5 روز داروهای لازم را در بیمارستان دریافت می‌کند. درمان دیگر شامل کاهش احتمال حملات بعدی است که با تزریق هفتگی یا یک روز در میان یا هر روز، داروها صورت می‌گیرد که به طور قابل توجهی از تعداد ضایعات بعدی می‌کاهد. سومین نوع درمان، درمان‌های علامتی است یعنی برطرف کردن خستگی، افسردگی و تکرر ادرار.
