دکتر مسعود مردانی؛ متخصص بیماری‌های عفونی
همانگونه که می‌دانید بیماری‌های تنفسی ویروسی حاد از شایع‌ترین بیماری‌های انسان و عامل بیشتر بیماری‌های حاد محسوب می‌شوند. میزان بروز بیماری‌های تنفسی حاد در ایالات متحده از 3 تا 5/6 مورد در سال متغییر برای هر فرد است.
بیشترین میزان شیوع در کودکان زیر یک سال دیده می‌شود (8/3 تا 6/1 مورد در سال ) و تا سن شش سالگی بالا می‌ماند و پس از آن به شدت کاهش می‌یابد. در بالغین این میزان 4-3 مورد برای هر فرد در سال است.
بیماری‌های حاد تنفسی منجر به از دست رفتن 50-30 درصد از زمان کار در بالغین و 80-60 درصد غیبت از مدرسه در بچه‌ها می‌گردند.
طبق برآوردها دو سوم تا سه چهارم از موارد بیماری‌های حاد تنفسی توسط ویروس‌ها ایجاد می‌شوند. گزارش شده است که بیش از 200 ویروس متمایز از نظر آنتی ژنی از 8 گونه متفاوت قادر به ایجاد بیماری حاد تنفسی است و احتمال می‌رود که عوامل دیگری نیز در آینده شناسایی شوند.
بیشتر این عفونت‌های تنفسی، دستگاه تنفسی فوقانی را درگیر می‌کنند؛ ولی به خصوص در گروه سنی جوان‌تر و در شرایط اپیدمیولوژیک خاص، بیماری تنفسی تحتانی نیز ممکن است عارض شود. بیماری‌های ناشی از ویروس‌های تنفسی به سندرم‌های متمایز متعددی نظیر: سرماخوردگی، فارنژیت، کروپ (لارنگوتراکئوبرونشیت)، تراکئیت، برونشیولیت، برونشیت و پنومونی تقسیم شده اند.
اتیولوژی
عوامل گوناگونی می‌توانند باعث بروز علائم «سرماخوردگی» شوند، اما این اصطلاح معمولا برای حالاتی به کاربرده می‌شود که در نتیجه عفونت ویروسی قسمت فوقانی دستگاه تنفس به وجود آمده باشد. شایع‌ترین عامل ویروسی، رینوویروس است .بیش از صد نوع سرولوژیک رینوویروس وجود دارد، که به گونه ای ناقص احتمال وقوع عفونت‌های متعدد به وسیله این دسته از ارگانیسم‌ها را توضیح می‌هد .
به علاوه، گوناگونی علائم نیز دیده می‌شود که احتمالاً به خاطر وجود ایمنی نسبی است. گرچه شایع‌ترین ارگانیسم‌ها رینوویروس‌ها هستند، در واقع مسئول فقط 40-25 درصد موارد سرماخوردگی می‌باشد.
کوروناویروس‌ها نیز از علل شایع سرماخوردگی هستند؛ اما به علت دشوار بودن کشت کمتر مورد مطالعه قرارگرفته‌اند. از دیگر پاتوژن‌های ویروس نسبتاً شایع راه‌های هوایی فوقانی آدنوویروس، ویروس پارا آنفلوآنزا، RSV و ویروس آنفلوآنزاست. آنفلوآنزا باعث علائم سرماخوردگی می‌شود.
اما معمولا پاسخ سیستمیک بارز است؛ به طوری که معمولا آنفلوآنزا (Flu) از «سرماخوردگی» قابل افتراق می‌باشد. RSV در کودکان علت مهمی برای بیماری بالقوه بدخیم است، اما در بزرگسالان، معمولا باعث یک سرما خوردگی ساده می‌شود. این بیماری ممکن است در سالخوردگان و بیماران دچار ضعف ایمنی، شدید باشد.
پارا آنفلوآنزا یکی دیگر از علل شایع عفونت‌های دستگاه تنفس تحتانی در کودکان است که باعث سرماخوردگی و اغلب زمختی صدا در بزرگسالان می‌شود. عفونت‌های حلق در اثر مایکوپلاسما پنومونیه، کلامیدیا پنومونیه، یا استرپتوکوک‌ها (گروه C,Aیا G) می‌توانند موجب بروز علائم سرماخوردگی ساده شوند، اما شایع نیستند.
جدول 1 - علل سرماخوردگی
ویروس‌هایی که باعث سرماخوردگی می‌شوند
خیلی شایع
رینوویروس
آنفلوآنزا
کمتر شایع
ویروس سنشیال تنفسی
آنتروویروس
پیکورناویروس
کروناویروس
پارا آنفلوآنزا
آدنوویروس
رئوویروس
حالات دیگری که باعث علائم سرماخوردگی می‌شوند
بیماری‌های عفونی
مایکوپلاسما پنومونیه
کلامیدیا پنومونیه
بیماری‌های غیر عفونی
رینیت وازوموتور
نقص سیپتوم بینی
رینیت آلرژیک
جراحی قبلی بینی
رینیت آتروفیک
جسم خارجی
پلی پوز پولیپ بینی
نئوپلاسم بینی
رینیت چشایی
عفونت‌های رینوویروس
یکی از علل سرماخوردگی که بیشتر از همه مورد مطالعه قرار گرفته، رینوویروس است که ابتدا در سال 1956 شناسایی شد. بینی یا چشم (و نه دهان) راه ورود معمول ویروس است و انتقال معمولا به وسیله تماس دست صورت می‌گیرد. به نظر می‌رسد که حلق- بینی جایگاه آغازین عفونت باشد. سلول‌های M موجود در نواحی لنفواپی تلیال آدنوئید حاوی گیرنده‌هایICAM-1 مربوط به رینوویروس می‌باشند.
احتمالا ویروس از طریق فعالیت مخاطی (مژکی داخل بینی که مخاط بینی را به کریپ‌های آدنوئید حمل می‌کند) خود را به قسمت خلفی حلق – بینی می‌رساند؛ سپس عفونت به صورت قدامی به سمت حفره‌های بینی گسترش می‌یابد .به محض استقرار عفونت، ویروس همانندسازی می‌کند تا در عرض 48 ساعت به حداکثر غلظت برسد.
دفع ویروس بیش از سه هفته ادامه می‌یابد. اینکه آیا رینوویروس سلول‌های راه‌های هوایی تحتانی را آلوده می‌کند یا خیر، روشن نیست، اما درجه حرارت مطلوب برای همانندسازی آن 33 درجه سانتیگراد می‌باشد که در سوراخ‌های بینی به راحتی فراهم است. بیوپسی‌های اپی تلیوم بینی سلول‌های آلوده را نشان می‌دهند، اما هیچ سایتوپاتولوژی دیده نمی‌شود که نشان دهد سایر مکانیسم‌ها مسئول علائم بالینی هستند...
برای خواندن بخش دوم- علل ایجادکننده سرماخوردگی- اینجا کلیک کنید.
