پروژه های برجسته: وقتی صحبت از باغ می شود آنچه که در وهله ی نخست به یاد می آید تصور سرو های سر به فلک کشیده و حوض و سایه سار درختان میوه و عطر گل های رنگارنگ چهارفصل است. پروژه ی باغ دماوند به معماری فیروز فیروز از دفتر معماری فیروز فیروز و همکاران یکی از همین باغ های رویایی ایرانی است که به خوبی توانسته حال و هوای باغ های کهن ایرانی را در قالبی دیگر طراحی کند. با چیدانه همراه باشید تا به گوشه و کنار آن سری بزنیم.
مشخصات عمومی پروژه باغ دماوند
- نام پروژه: باغ دماوند
- موقعیت:دماوند،تهران
- شرکت مشاوره: دفتر فیروز فیروز و همکاران
- معمار مسئول: فیروز فیروز
- همکار طراحی: نوشین رادنیا
- طراحی منظر: سعید عطازاده
- مطالعات منظر: فرنوش پور صفوی
- تاریخ شروع و اتمام کار: 89 - 91
- مساحت زمین: 8000 مترمربع
- مساحت ساخته شده: 228 مترمربع
- نوع پروژه: مسکونی، بازسازی
- مشاور سازه: دفتر عمارت خورشید
- مشاوره تاسیسات مکانیکی و الکتریکی: امین ایوبی
- مجریان پروژه: دفتر عمارت خورشید، فرشید صادقی
باغ دماوند واقع‌شده در روستای احمدآباد از توابع شهرستان دماوند در شرق تهران در منطقه‌ای زیبا و خوش آب و‌هوا و نسبتاً سرد، در دامنۀ کوه‌های البرز قرار‌دارد، باغ- ویلایی به مساحت تقریبی 8000 مترمربع است. این باغ در گذشته وسعت بیشتری داشته ولی بعدها بخشی از آن جدا شده و به شخص دیگری واگذار شده است. کار بازسازی این باغ در پاییز 1389 به دفتر فیروز فیروز و همکاران سپرده شد و در پاییز 1391 خاتمه یافت.
رویکرد اصلی طراحی در این پروژه، بازسازی آن با حداقل تغییرات در وضع موجود و در عین حال معنابخشی دوچندان به فضای ییلاقی مالک بوده است. جانمایی تاسیسات و ساختمان های موجود در باغ عمدتا حفظ شده و باتوجه به طرح بازسازی، بعضا کاربری بهینه ای به خود گرفته اند. حفظ جانمایی ها و بهینه سازی، همه در راستای بالا بردن ارزش خاطره انگیزی و دلپذیری فضا برای مالک ارزش گذاری شده است.
ضلع غربی زمین که پیش تر نیز مثلثی از ساختمان اصلی(228 مترمربع در 2 طبقه)، ساختمان مهمان (56 مترمربع) و استخر را تشکیل داده بود، دارای پتانسیلی بالقوه مبنی بر ایجاد حس تجمع و پرسپکتیوهای بیاد ماندنی بود. فضایی که با نورپردازی، کفسازی و ایجاد محورهای موثر می توانست در ساعات مختلف روز، اعضای خانواده را برای صرف وعده های غذایی و یا انجام سرگرمی ها دور هم جمع کند.
هدف از مرمت این بنا حفظ عناصر با ارزش موجود، منطبق بر الگوی پیشینه خود بوده است. .بنایی دو طبقه با پی سنگی و جرزهایی از خشت و گل و تیرهای چوبی که با کاهگل اندود شده و رویه ی نهایی آن نیز از گچ می باشد. پوشش اکثر فضاها نیز طاق ضربی با تیرچوبی بود. خرپایی از جنس چوب تبریزی با روکشی حلبی نیز سقف نهایی ساختمان را تشکیل می دهد . قرینه کردن ایوان های شرقی و غربی، هم راستا کردن ضلع جنوبی ساختمان، متعادل کردن ارتفاع پلکان سنگی و از طرفی، حفظ جرز دیوارها، جزئیات ستون های گچی ایوان، پلکان سنگی و جانمایی درست فضاها از جمله نکات قابل توجه برای طراح بوده است.
در مقابل این بنا، ساختمان دیگری در سمت چپ ورودی قرار دارد که به صلاح دید معمار و توجیه کارفرما حفظ گردید. ساختمانی ساده با نگاه و الهام از ساختمان اصلی است که به دلیل نیاز چنین باغی به ساختمان مهمان از یک سو و نیز وجود ساختمانی بلا استفاده در این قسمت از باغ حفظ و بازسازی گشت. حفظ سادگی و حجم ساختمان، جهت در حاشیه ماندن و ایجاد تزیینات و جزییات مشترک با ساختمان اصلی زبان مشترکی را برای این دو بنا تعریف کرد و در آخر استخر پهن شده بر گستره ی حیاط حدفاصل دو ساختمان دیده می شود. این فضا با بهره گیری از استخر آبیاری قدیمی و بلااستفاده ی باغ و احیای آن بوجود آمده است. طراحی کفسازی خاص و نورپردازی اطراف،درختکاری حاشیه استخر نوعی تاکید و توجه به استخر را تلقین می کند.
آب از ارکان اصلی هر باغ است. اما در باغ ایرانی مانند دیگر عناصر طبیعی، هم نمادین و هم سود رسان است. در باغ دماوند آب به صورت حوض، استخر و جوی‌های آب در محورها و در اطراف کرت‌ها بچشم می‌خورد. این آب، از چشمه‌ای در نزدیکی باغ و یک حلقه چاه در داخل باغ تأمین می‌شود. باغ دماوند هر ده روز، به مدت دوازده ساعت از آب این چشمه سیراب می‌شود. در باغ دماوند، بر روی محور اصلی و در مرکز باغ، حوضی مربع شکل طراحی شده است که فضایی کوچک را در اطراف خود تعریف می‌کند. این حوض «چشم خدا» در باغ، و این فضا محل حضور نمادین آب، و ادای احترامی به باورهای عمیق ایرانیان و ستایش و عشق همیشگی‌‌شان نسبت به آن است. در باغ دماوند از همان روش سنتی آبیاری در باغ ایرانی استفاده می‌شود. در این روش کرت‌ها به صورت «غرق‌آبی» آبیاری می‌شوند اما در محور اصلی، آب به صورت دائمی در پای درختان روان است. منظرۀ خیابان اصلی باغ، که خیابانی متقارن با دو جوی آب در دو سمت آن در پای ردیف منظم درختان است.
استخوان‌بندی اصلی باغ دماوند را یک محور اصلی طولی شکل می‌دهد که دو ورودی شرقی و غربی را در دو انتهای باغ به هم متصل می‌کند. این محور، وحدت درونی و انسجام ساختار باغ را تضمین می‌کند. ورودی غربی باغ که پیش از این به دسترسی سواره اختصاص داشته، محدود به یک دسترسی پیاده خصوصی شده است. با ورود از در غربی به سکویی که محوطه ساختمان اصلی، چنار تنومند روبروی آن، و استخر را در برمی‌گیرد قدم می‌گذاریم. این محوطه که خصوصی‌ترین فضای باغ است، در بالاترین نقطه آن واقع شده و به کل باغ اشراف دارد. با پایین آمدن از این سکو، حرکت در مسیر اصلی و نیز گذشتن از میان کرت‌های میوه درک ملموسی از فضای باغ شکل می‌گیرد. ورودی دیگر باغ در انتهای شرقی این مسیر، به دسترسی سواره و پیاده اختصاص دارد. دو مسیر فرعی شمالی-جنوبی در طول باغ، دسترسی به ساختمان‌های فرعی و فضاهای پشتیبانی مثل سرایداری، گلخانه و پارکینگ را ممکن می‌سازند.
باغ ایرانی محصور است. با دیوارهایی بلند که آرامش درون آن را از هیاهوی جهان پیرامون جدا می‌کند. این دیوار در باغ دماوند حضوری قاطع، صریح و پررنگ دارد. قاب‌بندی‌های آجری در همنشینی با سطوح کاهگلی، در عین هماهنگی با زمینۀ روستایی باغ، بافتی ریتمیک به آن داده‌اند که حضور آن را در سرتاسر محدودۀ باغ به رخ می‌کشد.
گسترۀ چهارگوش: باغ دماوند زمینی با ابعاد نامنظم و کشیدگی شرقی-غربی دارد. بر مرزهای این محدوده با کاشت ردیف درختان تبریزی در چهار کنج باغ تأکید شده است. چهار کنج، نمادی از شکل مستطیلی باغ ایرانی است. چهارگوشی که بدون توجه به اقتضای شکل محیط، توپوگرافی، یا سایر موانع، گستره اصلی باغ ایرانی را تشکیل می دهد و در تقسیمات ریزتر و فرعی هم استفاده می شود.
شکل و هندسۀ باغ، استقرار بناها و رابطۀ معماری و باغ، منظره‌پردازی، سلسله مراتب فضایی و سیستم آبرسانی و نحوۀ کاشت، همه یکپارچگی و وحدت را در ساختار باغ منعکس می‌کنند. ولی این ساختار و نظم صریح که کلیت باغ را شکل می‌دهد، در طراحی جزء فضاها، جای خود را به گوناگونی و تنوع می‌دهد که نشان از طبیعت‌گرایی باغ ایرانی دارد.
در باغ دماوند، طراحی کاشت با توجه به نحوۀ کاشت در باغ ایرانی و نیز وضع درختان و ساختمان‌های موجود صورت گرفته‌است. در مسیر اصلی، درختان سرو در لابلای درختان میوۀ موجود طوری کاشته می‌شوند که نظم و پرسپکتیو متقارنی را بر روی محور ایجاد کنند. در قسمت عریض‌تر مسیر، که به منظور دسترسی سواره ایجاد شده، ردیفی از درختان عنبرسائل در دو سمت محور کاشته می‌شود که بر تفاوت عرض مسیر و سلسله مراتب فضا و تفکیک حوزه‌های عمومی‌تر و خصوصی‌تر در باغ تأکید می‌کند.
از مبانی دیگر طراحی کاشت در باغ دماوند نیز، رنگ‌آمیزی باغ و توجه به چهارفصل بودن باغ ایرانی است. انتخاب و کاشت درختان و گل‌ها با توجه به رنگ شکوفه‌ها، فصل گلدهی، میوه‌ها، رنگ خزان، و برگ‌ریز یا همیشه‌سبز بودن آن‌ها صورت گرفته‌است.در باغ دماوند استفاده از درختان سرو در محور اصلی، و توجه خاص به درختان قدیمی به عنوان نشانه‌های ارزشمند موجود، بازتابی از احترام به باورهای ایرانی دربارة درخت و گیاه است. درخت چنار زیبایی که در محور دید اصلی باغ قرار گرفته، و دو درخت تنومند گردو، که دو انتهای محور فرعی را مشخص می‌کنند، از جمله درختان نشانهای در باغ هستند.
باغ ایرانی باغ میوه است. درختان میوه مثل سیب، گردو، هلو، گلابی، آلبالو و ... درختان اصلی باغ دماوند هستند. گرچه گیاهان مختلف به دلایلی مثل زیبایی، سایه‌اندازی، عطر و بوی خوش، و یا به شکلی معمارانه مثلاً برای تعریف راهروی دید یا به عنوان بادشکن، در باغ ایرانی مورد استفاده قرارمی‌گیرند، اما حجم سبز اصلی باغ را درختان مثمر تشکیل می‌دهند.
اگر در فضایی با دکوراسیون خلاقانه کار و زندگی می کنید و یا فضایی این چنینی را می شناسید،که پر از نشانه های شخصی شماست، تورهای چیدانه مشتاق است از شما و محل کار و زندگی تان عکاسی کند و آن را به مخاطبان چیدانه نشان دهد. اگر علاقه دارید که عکس های خلاقانه بیشتری از خانه های ایرانی برای ایده گرفتن ببینید خانه یا محل کار خود را با ما به اشتراک بگذارید!
مطالب بیشتر:موزه هنرهای معاصر تهران: جلوه ای مدرن از معماری سنتی ایران
ویلای افشاریه کرج، الهام از باغ ایرانی
شکوه باغ های ایرانی از گذشته تا امروز
بوستان باغ ایرانی جایی برای رهایی از شلوغی های شهر
کوچه باغ، تجلی طراوت و زندگی در معماری ایرانی
6 باغ موزه در تهران برای گشت و گذار در تعطیلات!
باغ موزه قصر ، باز شدن درهای زندان به روی مردم
گشتی در باغ فردوس، موزه سینمای ایران
منبع: مشخصات پروژه از وب سایت معماری معاصر ایرانی ؛ گردآوری شده در تحریریه چیدانه
