پیش‌بینی می‌شود با اجرایی‌شدن این برنامه‌ها در فصل جاری شاهد کاهش رسوب کالاهای اساسی در گمرکات و بنادر باشیم. موضوع رسوب کالاهای اساسی و ضروری یکی از مسائل چالش‌برانگیز ماه‌های گذشته بود. مهرداد جمال‌ارونقی، معاون فنی گمرک ایران در خرداد‌ماه گفته بود، عدم‌هماهنگی دستگاه‌ها و سازمان‌های دخیل در فرآیند تجارت خارجی با هم، یکی از عوامل مهم در کندی ترخیص کالاهاست. این در حالی است برمبنای ماده12 امور گمرکی، تمامی سازمان‌ها و دستگاه‌های ذی‌صلاح و ذی‌مدخل در امر تجارت خارجی، موظف هستند تحت‌نظر و نظارت گمرک باشند. گذشته از این موضوع، عدم‌اطمینان از تامین ارز، یکی دیگر از موانع اصلی پیش‌رو ترخیص کالاهای اساسی و ضروری بود.
این موضوع باعث شده بود، گروهی از واردکنندگان تمایلی به‌ترخیص کالای خود نداشته باشند. در کنار این مسائل، مشکلات کامیون‌دارها موضوع دیگری بود که روند ترخیص را کند کرده بود. البته در میان همه این مسائل عدم‌اطمینان از تامین ارز بیشترین ضریب را برای کندی ترخیص داشت. موضوعی که در شهریورماه نسبت به‌ماه‌ها گذشته کمرنگ‌تر شده است. معاون فنی گمرک ایران در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» اعلام کرد: «چون دولت در حال تغییر و تحول بود برای واردکنندگان مشخص نبود نگرش دولت جدید در مورد تامین ارز ترجیحی کالاهای اساسی و ضروری چه خواهد، اما بعد از استقرار دولت سیزدهم و اطمینان به‌واردکنندگان درباره تامین ارز ترجیحی این اقلام، واردکنندگان از ظرفیت ترخیص‌درصدی کالا استقبال کردند.»
البته به‌نظر می‌رسد که علاوه بر اطمینان ارزی، واردکنندگان در پی کاهش انتظارات تورمی و رفع ریسک‌های غیراقتصادی نسبت به‌ترخیص فوری کالاها رغبت بیشتری پیدا کرده‌اند. اما از ابتدای سال‌جاری تاکنون چقدر ارز برای 7گروه کالای اساسی تخصیص یافته است؟ به‌گفته ارونقی، حدود 7 میلیارد دلار ارز ترجیحی برای ترخیص کالاهای اساسی پرداخت شده است. معاون فنی گمرک ایران می‌افزاید: این رقم برای ترخیص بیش از 12 میلیون تن کالای اساسی از گمرکات کشور بوده است. ارونقی در گفت‌وگو با خبر‌گزاری صدا و سیما می‌گوید: این رقم نسبت به‌مدت مشابه در سال قبل، از نظر وزنی 24درصد و از نظر ارزشی حدود 80درصد افزایش داشته است.
رسوب تاریخی
خرداد‌ماه بود که «دنیای‌اقتصاد» از معمای حبس بیش از سه میلیارد دلار کالای اساسی در گمرکات نوشت. آن زمان برمبنای آمارها 9/ 5میلیون تن کالای اساسی که اغلب آنها مشمول ارز ترجیحی بودند، در گمرکات کشور محبوس شده بودند. کالاهایی که در مورد حبس آنها سه سناریو مطرح شد. سناریوی اول به‌مکانیزم ثبت‌سفارش این کالاها برمی‌گشت. سناریوی دوم به‌احتمال عدم‌تمایل واردکنندگان برای ترخیص کالا مربوط بود. سناریوی سوم به‌تفاوت «تخصیص» و «تامین» ارز ترجیحی برمی‌گشت. همان‌زمان بانک مرکزی عنوان می‌کند که ارز این کالاها با نرخ ترجیحی تامین شده، اما گمرک این موضوع را رد می‌کند و اعلام می‌کند که عامل حبس این کالا عدم‌تامین ارز یا عدم‌ارائه کد رهگیری از سوی بانک مرکزی است.
در ماه‌های گذشته برخی از کالاها به‌صورت اعتباری به بنادر و گمرکات رسیده، یعنی هنوز پولی جابه‌جا نشده بود و ارزی هم تامین نشده بود اما صاحب کالا، که کالای خودش را با اعتبار خودش وارد کرده و به‌بنادر و گمرکات کشور رسانده بود، وقتی می‌خواست کالا را ترخیص کند، کد رهگیری بانک را نداشت. البته گمرک تلاش میکرد به‌نحوی درصدی از کالای مذکور ترخیص شود ولی نتیجه مطلوب به‌دلیل عدم‌همراهی بخش‌های مختلف کسب نمی‌شد. البته ستاد تنظیم بازار مدعی بود درصورتی‌که گمرک ایران دقت بیشتری در اجرای دستورالعمل‌های مربوط به‌ترخیص کالا داشته باشد و از طرفی فرآیند ترخیص کالا را از 45 روز کمتر کند و به نُرم جهانی نزدیک شود، میزان چرخش کالا در گمرکات اجرایی روند طبیعی خواهد داشت. این کش و قوس‌ها بر سر ترخیص کالاها تا شروع دولت کماکان ادامه داشت. رویه‌ای که در شهریورماه تعدیل شده است. به‌گفته معاون‌فنی گمرک ایران در حال‌حاضر صاحبان کالاهای اساسی، با اطمینان خاطر نسبت به‌ترخیص کالاهای اساسی خود از گمرکات کشور اقدام می‌کنند. وی می‌افزاید: تسهیلات ارائه شده از سوی گمرک، حمل یکسره و ترخیص فوری است و در صورتی‌که کد رهگیری بانک، از سوی صاحبان کالا ارائه نشود، می‌توانند نسبت به‌ترخیص 90درصد از کالاهای خود اقدام کنند و استقبال از این امر باعث روان‌تر شدن ترخیص کالاهای اساسی از گمرکات کشور شده است.ارونقی به قرار گرفتن تمامی این اقلام در مسیر سبز ترخیص اشاره می‌کند و می‌گوید: موضوع قرار‌گرفتن تمامی کالاهای اساسی و ضروری در مسیر سبز ترخیص در نشست روز سه‌شنبه هفته گذشته از سوی گمرک به‌هیات مقررات‌زدایی وزارت اقتصاد ارائه شد. در نهایت نیز هیات مقررات‌زدایی این موضوع را تایید کرد.
وی افزود: با پذیرش این موضوع، به‌زودی تمامی کالاهای اساسی و ضروری کشور از مسیر سبز گمرک ترخیص شده و صرفا هنگام خروج کالا از گمرک، مجوزهای قانونی لازم اخذ خواهد شد.
رکورد بی‌سابقه ترخیص
از ابتدای سال‌جاری تا 26 شهریورماه، بیش از 12میلیون تن کالای اساسی از گمرکات کشور ترخیص شده است. این موضوع را معاون فنی گمرک اعلام می‌کند. ارونقی می‌گوید: از ابتدای سال‌جاری تا 26 شهریورماه، بیش از 12 میلیون تن کالای اساسی مشمول ارز ترجیحی اعم از گندم، ذرت، جو، دانه‌های روغنی، روغن‌خام، دارو، تجهیزات و ملزومات ضروری پزشکی، به‌ارزش حدود 7 میلیارد دلار از گمرکات کشور ترخیص شده است که این میزان ترخیص کالا، نسبت به‌مدت مشابه در سال قبل، از نظر وزنی 24درصد و از نظر ارزشی حدود 80درصد افزایش نشان می‌دهد که رکورد جدیدی در ترخیص کالاهای اساسی از گمرکات کشور به‌شمار می‌رود.
وی می‌افزاید: در حال‌حاضر، 55 فروند کشتی، حاوی بیش از 2 میلیون تن کالای اساسی نیز در حال تخلیه کالاهای خود یا در لنگرگاه منتظر بوده و هیچ‌گونه کمبودی از نظر کالاهای اساسی وجود ندارد. معاون فنی گمرک اشاره می کند: در حال‌حاضر بیش از 10 هزار تن محموله مرغ منجمد در سردخانه‌های استان تهران تخلیه و ضمن نمونه‌برداری و صدور مجوزهای قانونی از جمله مجوز دامپزشکی، اجازه ترخیص فوری قسمت عمده این محموله‌ها از سوی گمرک صادر شده است.
