گفتگو : رضاحسینمرد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی – خبرنگار
تحریریه زندگی آنلاین : فرهاد هنجنی متولد سال 1342 در شیراز است. وی بخشی از دوران تحصیلات مقدماتی را در زادگاه خود گذراند و برای ادامه تحصیل عازم انگلستان شد؛ سال‌های نهم و دهم مقطع متوسطه را در انگلستان و دو سال آخر را نیز در یک مدرسه خصوصی شبانه‌روزی در ایالت نیوجرسی آمریکا، نزدیک شهر پرینستون گذراند؛ سال 1981میلادی دیپلم متوسطه را همان‌جا اخذ کرد و برای ادامه تحصیل به دانشگاه نورت وسترن در ایالت ایلینوی (نزدیک شهر شیکاگو) رفت. سال 1985در دو زمینه و گرایش تاریخ و بیولوژی موفق به اخذ مدرک لیسانس از این دانشگاه شد؛ سپس به دانشکده دندانپزشکی پنسیلوانیا در ایالت فیلادلفیا رفت ولی به دلیل علاقه کم به رشته دندانپزشکی، فقط یک سال (1986/1365) در این رشته تحصیل کرد. بر اساس قوانین کشور در آن دوران که هدف صرفه‌جویی ارزی بود، امکان بازگشت و تحصیل در ایران برای ایشان فراهم شد. بدین ترتیب پس از پذیرش در ایران با قبول واحدهای گذرانده شده مقاطع و رشته‌های مختلف تحصیلی در خارج از کشور، نهایتاً همراه با ورودی‌های سال 1363 علوم پزشکی شیراز، سال سوم دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شیراز در رشته طب عمومی مشغول ادامه تحصیل شد. ایشان سال 1370 در رشته پزشکی عمومی فارغ‌التحصیل شد و بلافاصله به‌صورت مستقیم وارد رشته تخصصی پوست شد.وی درنهایت در سال 1374 دانش‌آموخته این رشته از دانشگاه علوم پزشکی شیراز شد.
بیشتربخوانید:
در مورد بیماری‌های نوپدید مرتبط باپوست مانند زگیل تناسلی چه هشداری می‌دهید؟
بیماری زگیل تناسلی یک بیماری پوستی و مقاربتی است که از شیوع رو به افزایشی در ایران و بسیاری از کشورهای جهان طی چند سال اخیر برخوردار است. یکی از نگرانی های مرتبط با این بیماری، احتمال ابتلا به سرطان دهانه رحم در خانم‌های آلوده‌شده با ویروس(هیومن پاپیلوما ویروس یا در اصطلاح اچ.پی.وی) عامل زگیل تناسلی است. باید اقدامات ضروری اطلاع‌رسانی و پیشگیرانه جهت جلوگیری از آلودگی و انتقال آن به همسر انجام گردد. باید بررسی های لازم توسط متخصصان مربوطه جهت پیگیری و درمان این بیماری سریع انجام شود. البته پیگیری مستمر بیمار بسیار مهم است؛ تشخیص اولیه اغلب با متخصصین پوست و متخصصین زنان است که باید ازنظر تست پاپ اسمیر (بررسی سرطان دهانه رحم) اقدام لازم انجام شود. ویروس(اچ.پی.وی) چندین نوع است ولی برخی از انواع آن می‌توانند فرد را مستعد سرطان دهانه رحم کند که به همین خاطر نیازمند بررسی‌های جدی و پیشگیرانه و پیگیری بیشتراست. این بیماری درمان‌پذیر است و برای پیشگیری از ابتلا نیز واکسن دارد؛ شاید ضروری باشد تا در آینده با واکسیناسیون کشوری افراد علیه این بیماری در پیشگیری از ابتلا و سرایت روزافزون آن کاست. این بحث که واکسیناسیون به‌طور وسیع در گروه سنی خاصی از زنان و دختران کشور انجام شود، هنوز نیازمند تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری کلان است.
سرطان پوست و ارتباط آن با اشعه زیان‌بار خورشید همچنان دغدغه مهم محسوب می‌شود و بخشی از سرطان‌های پوست را به خود اختصاص داده است. در این خصوص توصیه و هشدار بفرمایید.
ایران جزء کشورهای آفتاب خیز است و اکثر مناطق کشور روزها و ماه های آفتابی فراوانی دارد. مشکلات آفتاب می‌تواند تأثیرات مخرب خود را به دو شکل عمده بر جای بگذارد. آثار زیان‌بار خورشید یکی آسیب به پوست و بروز سرطان پوستی و دیگری پیری، چین‌وچروک پوست در پی تأثیرات اشعه خورشید است. حفاظت از پوست به‌ویژه برای افرادی که مجبور هستند زیر نور خورشید فعالیت کنند و همچنین کودکان، همیشه با استفاده از کلاه لبه‌دار، عینک مناسب و کرم ضد آفتاب توصیه می‌شود. اثرات زیان‌بار خورشید به‌طور آنی و سریع دیده نمی‌شود و به‌طور طولانی‌مدت می‌تواند پیامدهای زیان‌بار خود را برجای گذارد. اثرات مضر اشعه زیان‌بار خورشید به‌مرور تجمیع می‌شود و یک‌باره در سنین بالاتر به‌صورت لک، چین‌وچروک، پیری پوست و در موارد شدیدتر به شکل ضایعات و زخم های سرطانی بروز می‌کند. البته پیشگیری اولویت است، ولی در صورت بروز علائم سرطان پوست، باید در اولین فرصت به متخصص پوست مراجعه کرد.
توصیه شما در مورد کرم ضد آفتاب چیست؟
استفاده از کرم ضد آفتاب خیلی مهم است. خوشبختانه طی سالیان اخیر در ایران بسیاری از شرکت‌ها انواع ضد آفتاب را تولید می‌کنند. شاید درگذشته فقط یک نوع ضد آفتاب وجود داشت و اغلب وارداتی بود، ولی امروزه تنوع فراوان با عیار های حفاظتی مختلف وجود دارد.بزرگ‌ترین نگرانی بین ساعت 10 صبح تا 4 بعدازظهر است که باید از پوست بیشتر در برابر پرتوهای زیان‌بار خورشید طی این ساعات مراقبت کرد.برای ایران و تمام نقاط دنیا حداقل عیار حفاظتی کرم ضد آفتاب باید بالای عدد30باشد (اس.پی.اف30) ؛ اما بهترین عیار 50+ است. برخلاف تصور مردم، هر چه عدد عیار حفاظتی بالاتر باشد محافظت از پوست به همان میزان بالا نمی‌رود بلکه عیار حفاظتی 50 با عیار حفاظتی 100 فقط حدود دو درصد تفاوت دارد.
بیشتربخوانید:
بیشترین توصیه شما به مراجعین که بتوانند پوست و موی خوب و سالمی داشته باشند چیست؟
مردم خیلی پیگیر استفاده از کرم های متنوع و مختلف برای شب و روز هستند ولی یکی از مهم‌ترین چیزها در مراقبت از پوست استفاده از کرم ضد آفتاب مناسب است. افرادی که پوست خشک دارند بهتر است از کرم مرطوب‌کننده نیز استفاده کنند. افرادی که پوست چرب دارند بهتر است از شوینده‌هایی که چربی اضافی پوست را کم می‌کند استفاده کنند. تغذیه نیز خیلی مهم است و مصرف سبزی‌ها و میوه های تازه که عناصر و ویتامین‌های مناسب برای بدن دارند، توصیه می‌شود. غذاهای چرب برای سلامت پوست و بدن مضر است. حفظ تناسب‌اندام و وزن خیلی مهم است؛ سیگار و دخانیات تأثیرات مخربی روی پوست می‌گذارند و ثابت‌شده که سیگار در بروز چین‌وچروک پوست به‌ویژه چهره مؤثر است. در بیماری‌های پوست با منشأ خود ایمنی مانند بیماری پسوریازیس، سیگار می‌تواند اثرات سوء و تشدیدکننده داشته باشد. ورزش و تحرکی که انسان را از استرس دور می‌کند نیز به شادابی پوست و مو کمک می‌کند؛ پیاده‌روی و کوهنوردی توصیه می‌شود. استرس‌های مختلف می‌تواند تهدیدی بر سلامت پوست باشد. استرس‌ها موجب بروز و یا تشدید برخی بیماری‌های پوست و مو می‌شود.
آن‌طور که به نظر می‌رسد تلاش‌های بین‌المللی فراوانی داشتید. لطفاً در خصوص سوابق اجرایی خود بیشتر بفرمایید.
چند سالی است که به‌عنوان سردبیر ژورنال درماتولوژی ایران (مجله علمی انجمن متخصصین پوست ایران) هستم. من از ابتدا علاقه فراوانی به نوشتن مقالات علمی داشتم و این شاید به خاطر ویژگی‌های مرحوم پدرم بود که خیلی اهل مطالعه مجلات و مقالات علمی بودند. همیشه منزل ما پر از مجلات مختلف بود. در این عرصه کارگاه‌های متعدد مقاله‌نویسی در سطح داخلی و بین‌المللی با همکاران برگزار کردم. سال‌ها پیش سازمان بهداشت جهانی در منطقه مدیترانه شرقی انجمنی بانام "انجمن سردبیران نشریات علوم پزشکی منطقه مدیترانه شرقی" راه‌اندازی کرد. فعالیت این انجمن در قاهره ( مصر) است و من مدتی دبیر کل و رئیس این انجمن بودم و هنوز هم رئیس آن هستم.از چندی پیش نیز مدیر (دایرکتور) انجمن جهانی"ومی"(انجمن جهانی سردبیران نشریات پزشکی) هستم؛ تمام سردبیران مجلات پزشکی می‌توانند در این انجمن عضو باشند. در دانشگاه علوم پزشکی شیراز نیز یک گروه آموزشی تحت عنوان "ژورنالیسم پزشکی" داریم که در آن گروه نیز عضو هستم و فعالیت دارم. من در پی حضور در کارگاه‌های علمی پیرامون بیماری سالک، ارتباط نزدیکی با سازمان بهداشت جهانی(ژنو) از سال 1999 برقرار کردم و سال‌هاست که به‌عنوان عضو ناظر سازمان بهداشت جهانی به‌عنوان پایشگر برخی طرح های تحقیقاتی سازمان بهداشت جهانی (واحد تی.دی.آر) مشغول همکاری هستم. اعضا این گروه (تی.دی.آر) روی برخی از بیماری‌ها مانند سالک و مالاریا کار می‌کنند. به همین خاطر سفرهای متعددی به کشورهای مختلف آفریقایی، آمریکای جنوبی، هند... به‌عنوان ناظر طرح های تحقیقاتی داشتم. طی این دو دهه به‌عنوان ناظر و مشاور در طرح های متعدد تحقیقاتی تولید دارو و واکسن در سطح بین‌المللی حضور داشتم. در همین راستا برای سازمان بهداشت جهانی نظارت بر واکسن آنفلوانزا را در روسیه انجام دادم، همچنین من برای سازمان بهداشت جهانی روی واکسن فلج اطفال در هند نظارت داشتم. ناظر واکسن مننژیت در اتیوپی نیز بودم و واکسن سالک تولیدی ایران را نیز نظارت کردم (برای واحد آی.دی.آر سازمان بهداشت جهانی).در ادامه این همکاری‌ها پیرامون تولید و پایش واکسن ضد کووید19 برای طرح تحقیقاتی تولید واکسن کونژوگه کوبایی(مشترک بین انستیتو پاستور و یکی از مراکز تولید واکسن در کوبا) به‌عنوان ممیز طرح همکاری دارم که اکنون در حال اجرا هستیم.
بیشتربخوانید:
بی‌شک سوابق و تجربیات جهانی شما به تبیین هر چه بیشتر جایگاه انجمن و متخصصین پوست ایران در جهان کمک کرده است. در انجمن متخصصین پوست ایران طی یکی، دو دوره اخیر چه اقداماتی کردید و چه برنامه‌هایی دارید؟
در انجمن با همکاران سعی کردیم نگرش را تغییر دهیم و طیف ارتباطات را با همکاران توسعه دهیم . سعی کردیم کمیته های مختلفی را با مشارکت همکاران تأسیس کنیم مانند کمیته صنفی و کمیته آموزش که نسبت به سایر کمیته‌ها بهتر عمل کرد. به دلیل مداخلات افراد غیرپزشک در امور تخصصی پوست و زیبایی، تلاش‌های فراوانی در کمیته صنفی طی مدت اخیر انجام دادیم. حضور پررنگ‌تر انجمن در همکاری با وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، سازمان نظام پزشکی و دانشگاه‌های علوم پزشکی طی مدت اخیر منجر به حفظ ارتباط نزدیک‌تر با گروه‌های آموزشی شد. در تبیین اهمیت توجه به کوریکولوم آموزشی رشته پوست، انجمن تلاش‌های فراوانی کرد و به همت همکاران حدود 8 اقدام عملی و درمانی به آخرین کوریکولوم آموزشی مصوب رشته تخصصی پوست به‌تازگی اضافه شد. همچنین کتاب جراحی پوست را به رفرنس موردمطالعه دستیاران تخصص پوست اضافه کردیم. در حیطه علمی مجله، مقالات علمی و سایت آن را ازنظر کیفی ارتقاء دادیم؛ خوشبختانه مقالات زیادی از سوی اساتید خارج از کشور ارسال‌شده است که برای مجله علمی انجمن پذیرش و استفاده و منتشرشده است.با انجمن‌های خارج از کشور و مجمع بین‌المللی انجمن‌های پوست(آی.ال.دی.اس) ارتباط خوبی پیدا کردیم و به‌عنوان نماینده کشور ایران در یکی از مجمع‌های این انجمن که چندی پیش در کشور ویتنام برگزار شد، حضور پیدا کردم و سخنرانی کوتاهی نیز انجام دادم. با انجمن متخصصین پوست کشورهای هند، امارات متحده، اندونزی، انجمن متخصصین پوست اروپا، انجمن متخصصین پوست انگلستان، ارتباط خوبی برقرار کردیم. سعی کردیم طی این مدت در کنگره‌های علمی انجمن پوست ایران، برنامه‌ها را از حالت صرفاً سخنرانی به برنامه‌های کاربردی‌تر تغییر دهیم. همچنین از دستیاران تخصصی این رشته برای سخنرانی و مشارکت در کنگره‌ها به زبان انگلیسی دعوت کردیم، برترین مقالات را انتخاب و به برگزیدگان هدایایی تقدیم شد. بخش عکس و پنل‌های متنوع ویژه و جدید در ابعاد مختلف تخصص پوست و مو در کنگره‌ها ایجاد کردیم. کارگاه‌های وسیعی به‌صورت زنده برگزار کردیم و درزمینهٔ ارتقاء مهارت‌های بالینی نیز در ساختمان انجمن مرکزی متخصصین پوست، محلی اختصاصی برای آموزش مهارت‌های بالینی همکاران جوان‌تر در اختیارداریم تا افراد فراگیری و آموزش بیشتری داشته باشند. تا جایی که امکان داشت تلاش کردیم، اما شاید هنوز کاستی‌هایی وجود داشته باشد.در آخرین کنگره جهانی پوست در میلان سال 2019/1398 خوشبختانه یک بخش علمی به نام انجمن متخصصین پوست ایران بود که توسط همکارانم از ایران مقالاتی ارائه شد. جهت شناساندن جایگاه علمی ایران در حاشیه همین برنامه به یکی از اساتید بنام کشور استرالیا، عضویت افتخاری انجمن متخصصین پوست ایران اعطا شد.( کنگره جهانی پوست هر چهار سال یک‌بار برگزار می‌شود و کشور میزبان بعدی، سنگاپور خواهد بود.)
در خصوص کنگره‌های علمی سالیانه انجمن متخصصین پوست ایران، هجدهمین کنگره را در سال 1398برگزار کردیم، ولی به دلایل شیوع کووید19 سال گذشته تصمیم گرفتیم این کنگره در سال 1399 را به شکل وبینارهای مختلف و علمی برگزار کنیم تا شرایط لازم برای ادامه برگزاری کنگره‌ها برقرار شود؛ طی این مدت ما جزء انجمن‌های فعال بودیم و حتی با دستیاران برنامه مرور کتب درسی را داشتیم. برنامه مرور کتاب با چند دانشگاه مختلف داشتیم و کارهای خوبی در این مدت انجام دادیم که باید ادامه پیدا کند.امسال قصد داریم کنگره را به‌صورت حضوری و مجازی برای همکاران در نیمه دوم سال 1400برگزار کنیم که البته این به وضعیت اپیدمی کووید 19 نیز بستگی دارد.
در خصوص همکاری‌های بین‌رشته‌ای چه اقداماتی انجام دادید؟
طی سالیان اخیر یکی دیگر از اقدامات همکارانم در انجمن، ایجاد تعامل میان رشته‌هایی که در برخی موارد مرتبط هستند بود. انجمن‌هایی که با زیبایی، چهره، سروصورت ارتباط بیشتری دارند ازجمله انجمن جراحان پلاستیک و ترمیمی، انجمن گوش گلو و بینی، انجمن راینولوژی، انجمن اکولوپلاستی، تعامل و جلسات نزدیک‌تری برقرار کردیم. سعی کردیم با تعاملات اولیه و اتخاذ مواضع مناسب و مشترک، هجمه‌ای که علیه این رشته‌های تخصصی ایجادشده بود را تا حدودی مهار کنیم.این همکاری ادامه دارد و سعی می‌کنیم که همه‌چیز منطبق با کوریکولوم آموزشی هر رشته ملاک قرار گیرد؛ البته کمیته صلاحیت‌های حرفه‌ای نیز در سطح وزارتخانه راه‌اندازی شده و فعالیت خود را آغاز کرده است، ولی ما معتقدیم هرکسی که در هر رشته‌ای آموزش‌دیده و تخصص گرفته است باید بر اساس کوریکولوم آموزشی و تحصیلی اقدام کند و از دخالت در امور درمانی غیر مرتبط بپرهیزد. الآن در مورد جراحی زیبایی بینی شاهدیم که چندین گروه تخصصی و جراحی، مدعی انجام آن هستند. در مواردی مانند تزریق‌ها شاید برای هر پزشک انواع تزریق خیلی سخت نباشد ولی انتخاب بیمار و تکنیک انجام آن خیلی مهم است. به‌عنوان‌مثال در خصوص کاشت مو نمی‌توان هر فرد طاس یا فاقد مو را کاندید مناسبی برای پیوند و کاشت مو دانست، بلکه باید برخی احتمالات ازنظر بروز بیماری‌های زمینه‌ای بررسی شود. آموزش های تخصصی در حوزه پزشکی صرفاً با یک دوره کوتاه‌مدت و دیدن یک فیلم آموزشی نمی‌تواند نتایج خوبی داشته باشد. خیلی از این دوره‌ها ازنظر مدرک تحصیلی متقاضیان محدودیت ندارد و حتی افراد در سایر رشته‌های غیرپزشکی نیز پذیرش می‌شوند تا در دوره شرکت کرده و یک گواهینامه دریافت کنند. باید دانست که گواهی آموزشی برای ورود و کار در حیطه پزشکی فقط توسط وزارت بهداشت و زیرمجموعه های آن صادر می‌شود. اینکه یک شرکت یا یک کلینیک یا یک فرد و ارگان به افراد گواهی آموزشی و حضور در دوره بدهند قابل‌قبول و مورد تائید نیست. شاید مردم خیلی در جریان این موضوعات نباشند و فقط یک گواهی قاب شده را روی دیوار ببینند؛ بی‌شک این گواهی ازنظر علمی و تخصصی اصلاً ارزش ندارد و شاید فقط با پرداخت شهریه اخذشده باشد!!!برگزاری دوره‌های آموزشی مختلف در گوشه و کنار کشور و توسط گروه های فاقد صلاحیت، همچنین صدور این گواهینامه های کوتاه‌مدت و فاقد وجاهت علمی همکاران جوان من را دلسرد کرده است، چراکه می‌بینند با یک دوره کوتاه هر فرد اجازه دخالت در یک کار تخصصی پیدا می‌کند. به اعتقاد من نباید این‌طور باشد که هرکسی صرفاً با گذراندن یک دوره کوتاه‌مدت آموزشی بجای یک متخصص که حداقل چهار سال در آن رشته تحصیل‌کرده و تخصص دیده است در امور تشخیص و درمان افراد مداخله نماید. باید مراقب ماهیت و حدود مسئولیت‌های افرادی که در دوره‌های آموزشی کوتاه‌مدت شرکت کرده و یک گواهی اخذ می‌کنند باشیم که سوءاستفاده نشود. یکی از تقاضاهای مهم ما به‌عنوان یک انجمن علمی، نظارت بیشتر بر دوره‌های آموزشی و بخصوص برخورد با برپایی دوره‌های غیرقانونی است. مدتی است که برخی ارگان‌هایی که خود را دارای وجاهت قانونی می‌دانند نیز به این عرصه ورود پیداکرده‌اند و به ثبت‌نام کنندگان، گواهی آموزشی می‌دهند. برخی از این ارگان‌ها زیر نظر وزارت بهداشت نیستند و گاهی خود را زیرمجموعه یک وزارتخانه دیگر یا یک ارگان خاص می‌دانند و ادعا می‌نمایند که از قوانین ویژه خود تبعیت می‌کنند. این موضوع نیز یک معضل است و باید مانند موضوع قاچاق و یا ورود بدون نظارت دستگاه‌های لیزر و تجهیزات پزشکی مورد رسیدگی قرار گیرد. متأسفانه برخی اوقات شاهد برگزاری این‌گونه دوره‌های آموزشی با شرایط خاص در خارج از کشور هستیم؛ برخورد با این‌گونه دوره‌ها در خارج از مرزها نیز شرایط خاص خود را نیاز دارد. متأسفانه در تبلیغات و معرفی خود نیز هر چه تمایل دارند می‌نویسند و مدعی می‌شوند. برای جلب مخاطب و فالوئر حتی چند سلبریتی و شاخ اینستاگرامی دعوت می‌کنند و هر عکسی حتی ناخوشایند در تبلیغات فضای مجازی خود باهدف جلب بیمار قرار می‌دهند. چرا باید شاهد تبلیغات کاشت مو، روی سنگفرش پیاده‌روها و دیوارهای شهر باشیم یا تبلیغات فروش دستگاه لیزر موهای زائد روی درودیوار شهرها را ببینیم؟! مگر دستگاه لیزر "تن ماهی" است که این‌طور و به این شکل تبلیغ می‌شود. مخاطب این‌گونه تبلیغات کیست؟! فروش دستگاه لیزر جایگاهی در میان تبلیغات عمومی و بیلبوردهای تبلیغاتی ندارد. مگر مردم عادی خریدار و مخاطب خرید این دستگاه‌ها که با سلامت عمومی ارتباط دارد هستند؟! چه کسی بر چنین نحوه تبلیغات و جذب مشتری جهت خرید دستگاه‌های زیبایی کنترل و نظارت دارد؟!
در پایان بفرمایید، برنامه و آرزوی آتی شما چیست؟
هدف مهم من مشارکت حداکثری بقیه اعضا انجمن متخصصین پوست ایران در کلیه امور علمی و صنفی در قالب کمیته‌های مختلف و یا خودجوش است؛ هنوز چنین رخدادی به آن صورت که توقع داریم انجام‌نشده و ما تمایل زیادی به مشارکت عمومی همکاران و انسجام بیشتر داریم. توانستیم شاخه‌های انجمن پوست را در استان‌ها فعال کنیم ولی نیازمند تقویت بیشتر برخی از شاخه‌ها هستیم و باید به‌تناسب برسیم. ارتباطات با گروه های آموزشی را باید ارتقا دهیم. توانمندسازی همکاران به‌ویژه دانش‌آموختگان جوان‌تر برای ما مهم است. امکانات دانشگاه‌ها محدود است و پتانسیل در همه نقاط کشور یکسان نیست و به اعتقاد من این وظیفه انجمن‌ها است که بعد از فارغ‌التحصیلی افراد آنان را توانمند کنند. اگر یک پزشک و متخصص توانمند باشد نیازی به تبلیغ نخواهد داشت و آوازه توانایی او دهان‌به‌دهان به گوش مخاطبان و بیماران می‌رسد.از مردم خواهش می‌کنم با بررسی و مطالعه اقدام کنند و هر اقدام درمانی و زیبایی که پیشنهاد می‌شود را سریع قبول نکنند بلکه تحقیق لازم است. آرایشگاه، زیرزمین، مطب، کلینیک هرکدام تعریف خاص خود را دارند و مردم باید بدانند هرجایی که برای دریافت یک خدمت درمانی و زیبایی پوست و مو مراجعه می‌کنند، دقیقاً چه نوع محلی است؟! باید برای اقدامات تخصصی حتماً به متخصص مربوطه مراجعه کرد، ولی متأسفانه تابلو پزشکان نیز خیلی واضح نیست و اینکه بتوان یک پزشک را از یک متخصص افتراق داد، مشخص نیست! متأسفانه برخی از کلینیک‌ها حتی پزشک هم ندارند چه برسد به اینکه متخصص داشته باشند. گاهی اوقات تکنسین یا اپراتور امور را اداره می‌کند و خدمت ارائه می‌دهد.امروزه دانش پیشرفت کرده و در خصوص درمان بیماری‌ها اتفاقات خوبی رخ‌داده که پزشکان و متخصصان نسبت به آن آگاه هستند و می‌توانند کمک کنند پس باید به دانش آنان و داروهای جدیدی که تولید و کشف‌شده است اطمینان کرد.
شما موفقیت خود را مرهون چه کسانی میدانید؟
مرهون پدر و مادرم؛ پدرم که در حیطه پزشکی بودند و من به چشم دیدم که چگونه با بیماران برخورد می‌کنند و البته بخشی از موفقیت‌های خود را مدیون مادرم هستم . ایشان به پنج زبان دنیا تسلط دارد و قادر است به این چند زبان دنیا صحبت کند؛ من از همان ابتدا و کودکی به زبان خارجی علاقه‌مند شدم و فکر می‌کنم فراگیری زبان خارجی خصوصاً زبان انگلیسی که زبان مهم بین‌المللی است در بخشی از موفقیت‌های من مؤثر بوده است. پیشنهاد من به همه افراد این است که حتماً یک‌زبان خارجی را در سنین پایین فراگیرند و مسلط شوند.از همسرم خانم دکتر پرستو خیراندیش، که پزشک و متخصص بیماری‌های عفونی است نیز سپاسگزارم. من گاهی در شرایطی بودم که خیلی کار می‌کردم و به خاطر مسئولیت های دانشگاهی و بین‌المللی گاهی مجبور بودم مدتی دور از منزل باشم. ایشان نقش حمایتی برای من داشتند و طی این سال‌های زندگی مشترک من را خیلی درک کردند. در موارد مختلف کاری و حرفه‌ای ازجمله مقاله‌نویسی، سفرهای کاری و علمی، مأموریت‌های داخلی و خارجی، آفریقا، اتیوپی، کلمبیا... جلسات طولانی و مسئولیت‌ها، همسرم همواره همیارم بوده‌اند. البته از برادرم و دخترم نیز سپاسگزارم؛ همچنین از اعتماد دوستان و همکارانم سپاسگزارم. من همیشه سعی کردم فردی مستقل باشم و به هیچ مجموعه و یا شرکت خصوصی یا دولتی وابسته نباشم. با آرزوی سلامت برای همه مردم.
