مهرنوش رجایی - روانشناس تربیتی
تحریریه زندگی آنلاین : همان طور که می‌دانید، همچنان با وجود بیماری کرونا، در ایامی هستیم که فرزندان‌مان بیشتر در منزل به سر می‌برند. در این ایام که شرایط به گونه‌ای شده است که امکان رفتن به کلاس‌های آموزشی و دیگر تفریحات بیرون از منزل امکان‌پذیر نیست بچه‌ها بیشتر وقت و زمان خود را در کنار والدین می‌گذرانند و از طرفی وجود بیماری کرونا و ترس و اضطراب ناشی از این بیماری و ماندن در خانه، و نیز یکنواختی و کسلی روزهایی که می‌گذرد باعث شده تا روابط در بین اعضای خانواده با توجه به شرایط پیش آمده کمی عصبی و شاید در برخی مواقع با پرخاشگری همراه باشد. اما با این حال راه‌هایی وجود دارد که بتوان جو حاکم بر خانه را تغییر داد و محیط آرام‌تر و محبت‌آمیزتری را به وجود آورد. یکی از این راه‌ها مشارکت دادن فرزندان در کارهای خانه است که نه تنها برایشان تازگی دارد، بلکه باعث نزدیکی و صمیمیت بیشتری بین آنان و والدین می‌شود. اما اینکه به چه شکلی می‌توان بچه‌ها را در انجام برخی از کارها سر ذوق آورد و حتی از آنان کمک گرفت بحث مهمی است که باید به آن توجه داشت.
بیشتربخوانید:
واگذاری کارهای منزل و پرورش حس مسئولیت‌پذیری در کودکان
درست است که در حال حاضر بدلیل بیماری کرونا و مشکلات ناشی از آن همه خانواده‌ها ایام سختی را پست سر می‌گذرانند، اما بهتر است برای گذر از این شرایط، جور دیگر به این ایام نگاه کنیم.حال که شرایط به گونه‌ای شده است که بیشترین زمان را با فرزندان‌مان می‌گذرانیم، پس این فرصت‌ها را مغتنم شماریم و در جهت مثبت از آن استفاده کنیم. یکی از این راه‌ها مشارکت دادن فرزندان در کارهای خانه و محول کردن برخی از کارها به آنان است که می‌توان آن را به فعالیتی دلچسب برای بچه‌ها تبدیل کرد. چرا که باعث می‌شود تا رفته‌رفته این حس در کودکان نهادینه شود و با بزرگ‌تر شدن آنان، نه تنها خود نیز برای انجام برخی از کارها داوطلب باشند، بلکه برای پذیرش مسئولیت، رغبت بیشتری از خود نشان دهند. بر اساس تحقیقات انجام شده؛ دادن مسئولیت به کودکان و سهیم کردن آنان در کارهای خانه در واقع پیش آموزش و از مهارت‌هایی محسوب می‌شود که در آینده و در زندگی واقعی آنان، وجود دارد. این‌گونه کودکان در بزرگسالی افرادی متّکی، مسئولیت‌پذیر و خودساخته خواهند بود که می‌توانند از عهده کارها بر آمده و وابسته کسی نباشند.
انگیزه واقعی مشارکت را خودتان در فرزندان‌تان ایجاد کنید
والدین اولین کسانی هستند که با رفتارشان می‌توانند انگیزه واقعی مشارکت در کارهای خانه را در فرزندشان ایجاد کنند. در واقع با رفتار و نوع برخوردی که با فرزندتان دارید انگیزه مشارکت را در آنان ایجاد می‌کنید. اگر رفتاری آرام و توام با مهربانی داشته باشید قطعا بچه‌ها حرف‌شنوی بهتری از شما خواهد داشت و اگر در نحوه برخورد با فرزندتان به او احترام گذارید هرگز از گفته‌های شما سرپیچی نخواهد کرد و به وقتش کمک‌رسان شما خواهد بود. البته بعضی از والدین مخالف مشارکت کودکان در انجام کارهای خانه هستند و بر این باورند که فرزندشان توانایی کافی برای انجام کارها را ندارد. و برخی دیگر بر این اعتقادند که بچه‌ها به وقتش و زمانی که بزرگ شدند برای رفع و رجوع زندگی خودشان مجبور به انجام کارهایشان می‌شوند، اما غافل از اینکه این‌گونه کودکان نه احساس مسئولیت را به خوبی درک خواهند کرد و نه به مفهوم واقعی مشارکت پی خواهند برد. در حالی که مشارکت دادن کودکان در کارهای خانه تمرینی محسوب می‌شود که به یادگیری مهارت‌های مورد نیاز آنان در بزرگسالی کمک می‌کند.
اما در این رابطه چند نکته مهم را هرگز فراموش نکنید
میزان توقع و انتظار شما از فرزندتان برای مشارکت در کارهای خانه، متناسب با سن و توانایی او باشد، نه خارج از توان او.
زمانی که کودک‌تان دوست دارد تا در انجام کاری با شما سهیم شود، با اشتیاق بپذیرید و اجازه دهید در کنار شما مشغول شود.
هرگز با این جمله که نه تو نمی‌توانی، او را منصرف نکنید. اجازه دهید تا تجربه کند تا از میزان علاقه‌مندی‌اش اطلاع حاصل کنید.
در آغاز هرگز انتظار نداشته باشید تا کاری را بدون عیب و نقص به انتها برساند و یا بطور کامل و تا انتها انجام دهد.
اجازه دهید تا فرزندتان هر کاری را همان‌طور که راحت‌تر است انجام دهد. در واقع او را تحت فشار قرار ندهید.
بیشتربخوانید:
هرگز تصور نکنید که کودک‌تان قادر به انجام کاری نیست.
بچه‌ها از سن 2 تا 3 سالگی می‌توانند اسباب‌بازی‌های خود را جمع کنند و وسایل بازی‌شان را سر جای خود قرار دهند، حتی کتابی را روی میز بگذارند و یا کاغذ شکلات را از روی زمین بردارند، اما مشروط بر آنکه آموزش‌های لازم به آنان داده شود که این می‌تواند از جمله آموزش‌های اولیه به کودکان باشد و رفته‌رفته نیز آنان را در دیگر فعالیت‌ها سهیم کرد.
حین انجام کار توسط کودکان بر آنان سخت‌گیری نکنید.
زمانی که کودک‌تان علاقه‌مند است تا کاری را انجام دهد سخت‌گیری نکنید و انتظار نداشته باشید تا به عالی‌ترین شکل ممکن و بدون عیب و نقص انجام شود، چرا که توان او در همان حد است. سخت‌گیری شما باعث دلزدگی او از کارش می‌شود.
به جای عصبانیت از کار ناتمام فرزندتان، او را تشویق کنید.
باید بپذیرید که بچه ها نمی‌توانند مانند بزرگسالان و افراد بالغ کارها را انجام دهند و به انتها برسانند. به همین دلیل به جای تندی و عصبانیت، فرزندتان را تشویق کنید و شکل صحیح انجام کار را به او آموزش دهید. عصبانیت شما باعث فرار فرزندتان از سهیم شدنش در کارها می‌شود، اما وقتی او را تشویق نمایید و به خاطر کمکی که به شما کرده تشکر و قدردانی کنید، او را برای انجام دوباره هر کاری دلگرم و تشویق نموده‌اید.
هرگز با قول‌های جور واجور بچه‌ها را وادار به کاری نکنید.
در هیچ شرایطی با قول‌ها و وعده‌های جور واجور فرزندتان را به انجام کاری مجبور نکنید، چرا که در چنین مواقعی بچه‌ها فکر می‌کنند با انجام هر کاری حتما باید چیزی از شما دریافت کنند و یا کاری برایشان انجام دهید.
البته این بدان معنی نیست که با دادن جایزه و تشویق بچه‌ها به شکل‌های مختلف مخالفتی وجود داشته باشد، بلکه منظور آن است که بچه‌ها با بزرگ‌تر شدن‌شان باید یاد گیرند که مشارکت و انجام برخی از کارها در خانه جزئی از وظایف آنان محسوب می‌شود که نباید از آن شانه خالی کنند.
مشارکت در کارهای خانه را برای بچه‌ها به فعالیت‌های مفرح و شاد تبدیل کنید.
برای اینکه فرزند شما در انجام بعضی از کارها، با شما مشارکت داشته و به نوعی کمک‌رسان‌تان باشد، بد نیست با کمی خلاقیت انجام بعضی از کارها را به فعالیتی شاد برایش تبدیل کنید.
به عنوان مثال وقتی از او می‌خواهید تا اسباب‌بازی‌هایش را جمع کند و یا اتاقش را مرتب کند می‌توانید به او پیشنهاد یک مسابقه را بدهید که با شمارش اعداد از یک تا ده برای او فرصتی ایجاد کنید که تمام وسایل بازی خود را در سبد اسباب‌بازی‌هایش قرار دهد و یا با گذاشتن یک آهنگ، ویژه کودکان به او فرصت دهید تا با به پایان رسیدن آهنگ تختش را مرتب کند.
همچنین می‌توانید بین خودتان یک مسابقه‌ای را ترتیب دهید و هر کدام به‌طور جداگانه به کاری مشغول شوید و تعیین کنید که در یک فاصله زمانی معین کارتان را به اتمام برسانید، اما جوری کارتان را پیش ببرید که فرزندتان زودتر از شما کارش را به اتمام رساند و با تمام کردن کارش او را تحسین کنید، در آغوش گیرید و با بیان جملات محبت‌آمیز انگیزه و علاقه او را برای انجام این‌گونه فعالیت‌ها بیشتر کنید.
با خواندن داستان و در اختیار قرار دادن کتاب‌هایی پیرامون مشارکت و همکاری، بچه‌ها را برای کمک در خانه ترغیب کنید و از این طریق انگیزه لازم را در این زمینه در آنان ایجاد کنید.
اگر فرزندتان در سنین قبل از دبستان است و هنوز نمی‌تواند کتاب بخواند، شما می‌توانید با گفتن داستان‌ها و قصه‌ها و نیز پند‌های آموزنده فرزند خودرا با فعالیت‌ها و کارهایی که می‌تواند در خانه انجام دهد، آشنا کنید.
اما اگر فرزندتان در سنین دبستان و یا بالاتر است و شرایط خواندن کتاب را دارد، شما والدین عزیز می‌توانید با تهیه کتاب‌هایی در زمینه مشارکت و همکاری، انگیزه لازم را در این زمینه در او ایجاد کنید و حس مسئولیت‌پذیری را در او بیدار سازید.