اشتهای چین برای نفت ایران؟

ایران در‌ماه میلادی گذشته روزانه حدود 600 هزار بشکه به چین صادرات نفت داشته که 40‌درصد رشد را نسبت به‌ ماه قبل از آن نشان می‌دهد. طبق داده‌‌‌‌‌های شرکت اطلاعات بازار کپلر، ایران در نوامبر در مجموع تقریبا 18میلیون بشکه نفت به بزرگ‌ترین مشتری خود به‌‌‌‌‌فروش رسانده است. برخی معامله‌‌‌‌‌گران البته مدعی‌اند بهای نفت ایران با تخفیف دست‌‌‌‌‌کم 4‌دلاری در هر بشکه نسبت به شاخص برنت معامله می‌شود.

این رشد در نتیجه صادرشدن جوازهای بیشتر برای واردات نفت پالایشگاه‌‌‌‌‌های خصوصی چین رخ داده است، با این حال پیش‌‌‌‌‌بینی می‌شود واردات نفت چین از منابع مختلف از جمله ایران از این به بعد تا فوریه 2022 دچار افت شود. در حالی منابع خارجی صادرات نفت ایران که قریب‌به‌اتفاق آن به چین روانه می‌شود را در ماه‌‌‌‌‌های مختلف یک سال گذشته بین 250 تا 730 هزار بشکه در روز تخمین می‌زنند که رقم برآورد شده برای صادرات سال 1401 در لایحه بودجه 2/ 1میلیون بشکه آورده شده است. منابع غیررسمی داخلی و برخی نمایندگان مجلس البته از ارقامی بین یک تا 5/ 1میلیون بشکه برای صادرات فعلی نفت ایران سخن می‌گویند.

   افزایش 40‌درصدی صادرات به چین

چین که بزرگ‌ترین واردکننده نفت جهان است در‌ ماه میلادی گذشته (نوامبر) واردات نفت خود از ایران را افزایش داد، چراکه پالایشگران مستقل این کشور معروف به «تیپات» سهمیه‌‌‌‌‌های وارداتی اضافی برای سال2021 دریافت کردند.

به گزارش بلومبرگ به نقل از شرکت اطلاعات بازار کپلر، این کشور در‌ ماه گذشته تقریبا 18‌میلیون بشکه نفت معادل حدود 600 هزار بشکه در روز از ایران واردات داشته است. این رقم نزدیک به 40‌درصد رشد را نسبت به سطوح ‌ماه اکتبر نشان می‌دهد و بالاترین حجم فروش از آگوست به حساب می‌‌‌‌‌آید، با این حال انتظار می‌رود جریان نفت ایران به چین در ماه‌‌‌‌‌های آتی افت کند، چراکه بازرسی‌‌‌‌‌های محیط‌زیستی دولت چین از تیپات‌‌‌‌‌ها افزایش یافته و تقاضا به دلیل محدودیت‌‌‌‌‌های کرونایی کاهش می‌‌‌‌‌یابد. پالایشگاه‌‌‌‌‌های مستقل چین از آنجا که سهمیه‌‌‌‌‌های جدید وارداتی خود را اواسط‌ ماه اکتبر دریافت کرده بودند، منتظر یک دوره افزایش خرید نفت پیش از پایان سال بودند. این موضوع باعث شد نورافکن توجهات روی گرید نفتی ESPO روسیه که از شرق‌دور معمولا کمتر از یک هفته زمان می‌برد تا به این کشور برسد و همچنین نفت ایران که در دریا نزدیک سواحل چین و حوالی سنگاپور و مالزی ذخیره می‌شود، تنظیم شود.  کپلر می‌گوید که مجموع نفت و میعانات گازی ذخیره شده در دریا نزدیک به مناطق کلیدی آسیا به پایین‌ترین حد از سپتامبر رسیده است. این شرکت که داده‌‌‌‌‌های نفتکش‌‌‌‌‌ها را ردیابی می‌کند، تخمین می‌زند نیمی از نفت ذخیره‌شده در دریا متعلق به ایران و ونزوئلا باشد. معامله‌‌‌‌‌گران می‌گویند محموله‌‌‌‌‌های نفت ایران با یک تخفیف حداقل 4‌دلاری نسبت به شاخص ICE برنت به‌‌‌‌‌فروش می‌‌‌‌‌رسند. با وجود این ارقام کپلر، داده‌‌‌‌‌های رسمی دولتی چین اثری از واردات نفت ایرانی از دسامبر 2020 ندارد. عرضه نفت ایران اغلب به‌نام نفت عمان یا مالزی به مشتریان می‌رسد.  بر اساس این گزارش، پالایشگران مستقل چین انعطاف‌‌‌‌‌پذیری کافی برای خرید نفت ارزان ایران را دارند چراکه بسیاری از آنها برخلاف دیگر پالایشگران آسیایی قراردادهای بلندمدتی با تولیدکنندگان خاورمیانه ندارند. این پالایشگاه‌‌‌‌‌ها نفت ایران را از طریق اشخاص ثالث خریداری می‌کنند که به‌‌‌‌‌طور عادی دارایی‌‌هایی در آمریکا ندارند که نگران جریمه یا تحریم از سوی این کشور باشند. یونتائو لیو، تحلیلگر انرژی اسپکتس در لندن می‌گوید افزایش واردات نوامبر چین احتمالا فعلا پایان یابد چراکه انتظار می‌رود جریان عرضه تا اواخر فوریه 2022 پس از تعطیلات سال نو چینی و المپیک زمستانی پکن که 20‌فوریه پایان می‌‌‌‌‌یابد، محدود باشد.

   مقایسه با ارقام بودجه 1401

نمودار شرکت کپلر از واردات نفت ایران نشان می‌دهد این کشور از ژوئن سال 2020 تاکنون در هیچ ماهی کمتر 8 میلیون بشکه از ایران وارد نکرده است که معادل حدود 250 هزار بشکه در روز است. همچنین بیشترین فروش ماهانه نفت ایران به چین از ابتدای سال گذشته میلادی در‌ماه مه رخ داد که 8/ 22میلیون بشکه طلای‌سیاه ایرانی (برابر با 735هزار بشکه در روز) به این کشور تحویل داده شد. پیش از این، شرکت ورتسکا آنالیتیکس هم صادرات نفت ایران به چین را در سه‌ماه آگوست، سپتامبر و اکتبر به‌‌‌‌‌ترتیب 660، 545 و 470 هزار بشکه در روز تخمین زده بود که نزدیک به ارقام کپلر است.  کپلر برای ‌ماه اکتبر گفته 422 هزار بشکه نفت در روز به چین صادر شده است که در‌ ماه گذشته با 40‌درصد رشد به 600 هزار بشکه روزانه رسیده است. در صورتی‌که این آمار را معتبر بدانیم و فرض کنیم تقریبا همه نفت ایران به چین صادر می‌شود و وضعیت تحریمی ایران هم تغییری نکند، پیش‌‌‌‌‌بینی 2/ 1میلیون بشکه فروش نفت در لایحه بودجه 1401 از میزان تحقق‌‌‌‌‌پذیری کمی برخوردار خواهد بود، با این حال منابع داخلی در یکی دو ‌ماه گذشته مرتبا از افزایش محسوس صادرات نفت و درآمد آن سخن گفته‌‌‌‌‌اند و برخی نمایندگان از فروش بیش از یک‌میلیون بشکه در روز در حال‌حاضر سخن گفته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند. مالک شریعتی، عضو کمیسیون انرژی مجلس یکی از این افراد است که معتقد است چنین پیش‌‌‌‌‌بینی از میزان فروش نفت منطقی است. شریعتی در گفت‌‌‌‌‌و‌‌‌‌‌گو با «خانه‌ملت» در روز جمعه گفت: «اگرچه در لایحه دولت و مصوبه مجلس میزان و قیمت فروش نفت و میعانات گازی و نرخ تسعیر ارز ذکر نمی‌شود اما براساس محاسبات انجام‌شده در بودجه سال آینده فروش روزانه یک و دو دهم میلیون بشکه نفت و میعانات گازی پیش‌‌‌‌‌بینی و قیمت هر بشکه نفت 60 دلار و نرخ هر دلار هم 23‌هزار تومان در نظر گرفته شده است.‌» او افزود: «همچنین با لحاظ سهم صندوق توسعه ملی، شرکت نفت و 3‌درصد مناطق محروم، حدود 381‌هزار میلیارد تومان سهم درآمدی دولت از منابع نفتی می‌شود که به‌نظر می‌آید عدد منطقی و قابل‌تحقیق است، چراکه اکنون نزدیک به همین عدد فروش داریم و با توجه به تک‌نرخی شدن ارز در بودجه 1401 کسب این میزان درآمد نفتی برای دولت منطقی است.‌»

   برداشت از ذخایر یا واردات بیشتر از ایران؟

کلاید راسل، ستون‌‌‌‌‌نویس خبر‌گزاری رویترز در یک یادداشت تخمین زده چین احتمالا در ‌ماه نوامبر روزانه 370 هزار بشکه در روز از ذخایر تجاری و استراتژیک خود مصرف کرده است چراکه میزان تصفیه نفت در پالایشگاه‌‌‌‌‌ها از نفت در دسترس برای این کشور بیشتر بوده است. کلاید با استناد به آمار داخلی چین گفته؛ این کشور در نوامبر 17/ 10میلیون بشکه در روز نفت وارد کرده که 3/ 14درصد رشد نسبت به سطوح اکتبر نشان می‌دهد. با احتساب تولید داخلی چین، مجموع این نفت به 14/ 14میلیون بشکه خواهد رسید؛ در حالی‌که پالایشگاه‌‌‌‌‌های این کشور روزانه 51/ 14میلیون بشکه نفت تصفیه کرده‌‌‌‌‌اند. چنین اختلافی از نظر راسل نشانگر روی‌آوردن چین به ذخایر تجاری و استراتژیک نفت برای ششمین‌ماه در هشت‌ماه اخیر بوده است. با این حال، این اختلاف‌حساب همچنین می‌تواند مصرف بخشی از عرضه نفت تحریمی ایران و ونزوئلا را نشان دهد که در آمار رسمی به آن اشاره‌‌‌‌‌ای نمی‌شود.