غذاهای چرب
چربی طعم نیست و حالت است. غذاهای چرب ایجاد گرمی و رطوبت میکنند اما نه مثل شیرینی‌جات، خون غلیظ تولید میکنند و طبیعتاً منجر به چاقی و سستی بدن می‌شوند. در افراد با فعالیت بدنی شدید اشکالی ندارد مصرف شوند اما در افراد کم فعالیت باید پرهیز شوند.
در توصیه‌های پزشکی امروز هم می‌گویند چربی کم بخورید چون اکثر مردم این زمانه کم فعالیت هستند. بدیهی است که خوردن غذاهای چرب و شیرین خیلی سنگین است. مثلاً اگر فردی نان زیاد همراه با کباب چرب بخورد، ضررها و سنگینی را دو چندان می‌کند.
غذاهای ترش
این مواد، غذائیت کمی دارند، بنابراین برای رژیم‌های لاغری مورد استفاده قرار می‌گیرند. اما با طبیعت انسان ناسازگارند و نباید در مصرف آنها زیاده‌روی شود. این‌ها مانع افزایش زیاد حرارت یا صفرا و جوشش و خروش خون در بدن شده، منجر به رفع عطش‌ها و تشنگی‌های شدید در بدن و شکستن و قطع کردن مولکول‌های سنگین می‌شوند.
گاهی شخص در فصول گرم، تشنگی‌اش برطرف نمی‌شود (مخصوصا افراد گرم مزاج)، بنابراین خوب است این افراد مقداری نوشیدنیهای ترش همچون آب غوره، آب انار یا سرکه بخورند (بدون نوشیدن آب زیاد).
زیاده‌روی در خوردن مواد ترش برای سیستم مغز و اعصاب، ریه و گوارش بد است و باعث بروز ضعف حافظه، افسردگی و فکر و خیال، تنگی نفس یا سرفه، آروغ و مشکلاتی مثل سوزش معده و تولید نفخ می‌شوند.
غذاهای شیرین
طعم‌های شیرین مزاج‌شان گرم و تر است، بنابراین در بدن هم ایجاد گرمی و تری میکنند که بدن انسان بیش از هر چیز به گرمی و تری نیاز دارد (برای بقای عمر و سلامتی). تقریبا تمام خوردنی‌هایی که در طب به عنوان غذای انسان نام برده شده‌اند یا مستقیما شیرین‌اند یا وقتی خورده می‌شوند بر اثر تغییر و تحول به دنبال هضم، طعم شیرین ایجاد میکنند که امروزه به آنها غذاهای نشاسته‌ای می‌گویند.
نان در دهان طعم شیرین ایجاد می‌کند. علت آنکه اغلب افراد چیزهای شیرین دوست دارند نیز همین است چون برای انسان غذا محسوب می‌شوند.
نکته مهم
به جز خوردنی‌ها و نوشیدنیهای شیرین یا آنهایی که پس از ورود به بدن ایجاد طعم شیرین میکنند و نیز برخی از موارد بدون طعم، بقیه اقلام برای انسان غذا محسوب نمی‌شوند. بنابراین ترشیجات، شوریجات، تندی‌جات و اکثر مواردی که بدون طعم و مزه هستند برای انسان غذا محسوب نمی‌شوند، بلکه تنقلات و یا چاشنی می باشند و در مقوله دوا طبقه بندی می شوند نه غذا.
پس اصلا نباید در مصرف آنها زیاده‌روی شود (مخصوصا با احتساب مزاج شخص)، یعنی به طور مثال هیچ‌کس نباید در مصرف ترشیجات زیاده‌روی کند مخصوصا افراد با مزاج سرد و خشک. از طرف دیگر هم مثلا افراد با مزاج سرد نباید به حساب این که فلفل و ادویه گرم بوده و برایشان خوبست، در مصرف آنها زیاده روی کنند چون دچار عارضه می‌شوند.
با توجه به همین طعم‌ها، غذاهای شیرین، غذائیت زیادی دارند، حرارت و انرژی زیادی در بدن ایجاد میکنند، شخص را چاق میکنند، با طبیعت انسان سازگاری دارند و باعث پاکسازی یا اصطلاحا جلای معده و گوارش می‌شوند و نفخ کمتری تولید میکنند. این خواص خوردنی‌های شیرین است. اما ضرر آنها وقتی به انسان می‌رسد که در مصرف آنها زیاده‌روی شود.
باید توجه داشت که بهترین امور میانه‌روی است (خیر الامور اوسطها). اگر در مصرف چیزهای شیرین زیاده‌روی شود (که امروزه زیاد مشاهده می‌شود)، حرارت بدن بیش از حد افزایش می‌یابد و شخص دچار سوء مزاج گرم، چاقی‌های مفرط، سنگین شدن بدن و افزایش غلظت خون و مایعات بدن (رطوبت های میان بافتی، خون، لنف و ترشحات)، تشنگی‌های زیاد که با آب هم رفع نمی‌شوند، سستی معده و گوارش و گاهی اسهال و انسدادها در مجاری بدن مثل عروق و رگ‌های خونی می‌شود.
غذاها و خوردنی‌های بی‌مزه و بی‌طعم (سرد و تر)
مصرف این غذاها برای گرم مزاجان (مخصوصا گرم و خشک ها) خوب است، زیرا باعث تعدیل حرارت بدن شده و به بدن رطوبت می‌بخشند؛ خشکی‌های شدید پوست، گوارش و مغز را از بین می‌برند و برای افراد کم‌خواب نیز مناسب می‌باشند (مانند کاهو، لبنیات، ماست و دوغ که از همین طریق اثر میکنند). زیاده‌روی در مصرف مواد بدون طعم مانند آش، سوپ و میوه‌جات و ... باعث بی‌اشتهایی، ضعف، شلی و سستی گوارش، خواب‌آلودگی و ... می‌شود.
خوردنی های قابض
موارد گفته شده برای غذاهای ترش در مورد خوردنی‌های قابض هم صحیح است. مواد قابض که معمولا طبع سرد و خشک دارند خواص‌شان برای هضم معده است چون ایجاد فشردگی و جمع شدن و چروکیدگی میکنند. سیب یا به کال، خرمای نرسیده و کمی سفت، خرمالوی نرسیده و کلا میوه‌جات کال (نرسیده)، سنجد، پیه انار و یا سرکه قابض هستند و همانطور که دهان را منقبض و مخاط را جمع میکنند باعث می‌شوند در سیستم گوارش پرزهای بیشتری ایجاد شده و پرزها را قوی میکنند.
چین و چروک‌ها و پرزها در معده و مخصوصا روده، در حکم دندانه‌های سمباده هستند. همانطور که اگر سمباده یا دندانه‌های اره صاف شوند نمی‌توانند کار خود را به درستی انجام دهند در معده و روده هم اگر پرزها کم یا کوتاه شوند یا لابلای پرزها لعاب، مایعات لزج و چسبنده جمع شود (مشکل خیلی از مردم امروزه) دیگر نمی‌توانند غذا را خوب سائیده و هضم کنند.
برای خواندن بخش اول- مزاج طعم‌ها و مزه‌ها- اینجا کلیک کنید.
برای خواندن بخش سوم- مزاج طعم‌ها و مزه‌ها- اینجا کلیک کنید.