افزایش نرخ بیکاری در بهار۱۴۰۱

مرکز آمار در گزارشی به بررسی جزئیات اشتغال و بیکاری در یک سال گذشته پرداخته است. میزان افزایش یا کاهش اشتغال و بیکاری یکی از شاخص‌های مهم اقتصادی هر جامعه است. نرخ بیکاری یکی از شاخص‌هایی است که برای ارزیابی وضعیت اقتصادی کشور و همچنین یکی از شاخص‌های توسعه‌یافتگی جوامع تلقی می‌شود. بر اساس این گزارش زمانی که از واژه شاغل استفاده می‌شود، منظور افراد دارای سن 15 یا بیشتر است که در طول هفته مرجع، بر اساس تعاریف رایج کار، یک ساعت کار کرده یا بنا به دلایلی به طور موقت کارشان را ترک کرده باشند. همچنین به افرادی که بدون دریافت مزد برای یکی از اعضای خانوار خود که با او نسبت خویشاوندی دارند، کار می‌کنند و کارآموزانی که در دوره کارآموزی فعالیتی در ارتباط با فعالیت موسسه محل کارآموزی انجام می‌دهند، یعنی به طور مستقیم در تولید کالا یا خدماتی سهمی دارند، جزو شاغلان محسوب می‌شوند.

علاوه بر آن محصلانی که در هفته مرجع کار کرده‌اند و تمام افرادی که در نیروهای مسلح به صورت کادر دائم یا موقت خدمت می‌کنند جزو افراد شاغل محسوب می‌شوند. همچنین زمانی که از افراد بیکار صحبت می‌شود، منظور افراد 15ساله و با سن بیشتر است که به صورت هم‌زمان دارای 3 ضابطه هستند. این سه ضابطه عبارتند از اینکه فرد در هفته مرجع فاقد کار باشد، در هفته مرجع و سه هفته قبل از آن جویای کار باشد و در هفته مرجع یا هفته پس از آن برای اشتغال مزد‌‌بگیری یا خود‌اشتغالی آماده برای کار باشند. علاوه بر اینها به افرادی که به دلیل آغاز به کار در آینده یا انتظار بازگشت به شغل قبلی جویای کار نبوده ولی فاقد کار و آماده برای کار بوده‌اند نیز بیکار گفته می‌شود.

کاهش نرخ مشارکت اقتصادی

جمعیت 15 سال و بیشتر کشور در بهار سال جاری حدود 63میلیون نفر بوده است.  آمارهای مربوط به نرخ مشارکت اقتصادی نشان می‌دهد که 9/ 40درصد  این جمعیت  از نظر اقتصادی فعال بوده‌اند. این به معنای شاغل بودن جمعیت در سن کار نیست. به عبارتی ممکن است که فرد دارای فعالیت اقتصادی نبوده و صرفا در جست‌وجوی کار است، اما در گروه فعالان اقتصادی قرار می‌گیرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که نرخ مشارکت اقتصادی در میان زنان نسبت به مردان کم‌تر بوده است. دسته‌بندی مشارکت اقتصادی از لحاظ شهری و روستایی نیز نشان می‌دهد که نرخ مشارکت اقتصادی در نقاط شهری نسبت به نقاط روستایی کم‌تر بوده است. به صورت کلی نرخ مشارکت اقتصادی در مقایسه با بهار سال گذشته 5/ 0درصد کاهش داشته است.

جزئیات اشتغال در اولین فصل سال

آمارهای مربوط به اشتغال در بهار 1401 نشان می‌دهد که در حال حاضر 23میلیون و 577هزار نفر شاغل در ایران وجود دارند. در واقع 1/ 37درصد از جمعیت در سن کار، براساس تعاریف مذکور شاغل بوده‌اند. نسبت اشتغال به جمعیت در سن کار در مدت مشابه سال گذشته 7/ 37درصد بوده است. این به آن معناست که در طول یک سال گذشته اشتغال 6/ 0درصد کاهش یافته است. جزئیات آمار مربوط به اشتغال نشان می‌دهد که 7/ 62درصد از جمعیت شاغل در بهار سال جاری را مردان و 6/ 11درصد را زنان تشکیل داده‌اند. جمعیت مردان شاغل نسبت به سال گذشته 2/ 1درصد کاهش و جمعیت زنان شاغل نسبت به سال گذشته رشد 1/ 0‌درصدی (نزدیک به صفر) داشته است. به عبارتی در طول یک سال گذشته نه تنها بهبودی نیافته بلکه کاهش نیز یافته است.

بررسی اشتغال در بخش‌های عمده فعالیت اقتصادی نشان می‌دهد که بخش خدمات با 2/ 51درصد بیشترین سهم اشتغال را به خود اختصاص داده است. بررسی‌ بخش‌های اشتغال نشان می‌دهد که بخش‌های صنعت با 7/ 32درصد و کشاورزی با 16درصد قرار دارند. می‌توان گفت یکی از عوامل افزایش اشتغال ایجاد رونق در کسب‌و‌کارهای کوچک است. پس از شیوع کرونا در سال 1399 بسیاری از این مشاغل ورشکست شده و از بین رفتند. یکی از راه‌های افزایش اشغال افزایش سرمایه‌گذاری در این نوع کسب‌و‌کارهاست. در واقع می‌توان گفت با وجود آنکه دولت همواره در پی آن است که اقتصاد را زیر چتر حمایتی قرار دهد، بخش خصوصی و کسب‌و ‌کارهای کوچک هستند که می‌‎توانند به مثابه موتور محرکه افزایش اشتغال عمل کنند.

افزایش میزان بیکاران

بر اساس گزارش مرکز آمار جمعیت افراد بیکار در بهار سال جاری 2میلیون و 399هزار نفر است. نسبت بیکاری جمعیت 15 سال و بیشتر به کل جمعیت فعالان اقتصادی در بهار سال جاری 2/ 9درصد بوده است. این نسبت در بهار سال گذشته 8/ 8درصد بوده است. در واقع در یک سال گذشته 4/ 0درصد بیکاری افزایش یافته است. نتایج نرخ بیکاری نشان می‌دهد که این نرخ در بین زنان نسبت به مردان بیشتر بوده است. روند تغییرات نرخ بیکاری کل کشور نشان می‌دهد که شاخص بیکاری در بهار 1401 نسبت به فصل مشابه در سال قبل 4/ 0درصد افزایش داشته است. در گزارش مرکز آمار نرخ بیکاری به تفکیک سن نیز مورد بررسی قرار گرفته است. بر این اساس نرخ بیکاری جوانان 15 تا 24ساله نشان می‌دهد که 24درصد از جمعیت فعال این گروه سنی بیکار بوده‌اند. نرخ بیکاری گروه سنی 18 تا 35 سال نیز بیانگر آن است که 6/ 16درصد از جمعیت فعال این گروه سنی بیکار هستند. با افزایش نرخ بیکاری نسبت به سال گذشته می‌توان نتیجه گرفت که تاکید بر رشد اشتغال و هزینه‌های صورت‌گرفته در این زمینه در سال‌های گذشته ثمربخش نبوده و موجب کاهش نرخ بیکاری نشده است.

فارغ‌التحصیلان بیکار

این گزارش بیان می‌کند که نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان آموزش عالی در بهار سال جاری 2/ 13درصد بوده است. جمعیت این دسته از بیکاران در حال حاضر 971 هزار نفر است. 1/ 9درصد از این فارغ‌التحصیلان بیکار را مردان و 4/ 22درصد آنان را زنان تشکیل داده‌اند. در واقع 2/ 13درصد از جمعیت فعال فارغ‌التحصیل آموزش عالی بیکار بوده‌اند. در واقع این نرخ در بین زنان بیشتر از مردان و در نقاط شهری بیشتر بوده است. بررسی روند تغییرات این نرخ حاکی از کاهش 2/ 0درصدی در بهار 1401 نسبت به فصل مشابه سال قبل است. به عبارتی می‌توان گفت در بهار سال جاری سهم جمعیت بیکار فارغ‌التحصیل آموزش عالی از کل بیکاران 7/ 39درصد بوده است. تغییرات این شاخص نشان می‌دهد که این شاخص نسبت به سال گذشته 6/ 0درصد کاهش یافته است. با وجود آنکه میزان فارغ‌‌التحصیلان آموزش عالی نسبت به سال گذشته کمی کاهش یافته است، دلایل بیکاری این گروه همواره مورد بحث بوده است. برای مثال یکی از دلایلی که همواره مطرح می‌شود این است که جذب دانشجو توسط دانشگاه‌ها بدون توجه به نیازهای شغلی جامعه است. در هر حال در حال حاضر جمعیت فارغ‌التحصیلان آموزش عالی 951هزار نفر است.