صنعت آلومینیوم از اهمیت و کاربرد فراوانی در صنایعی مانند ساخت‌‌‌وساز، حمل‌‌‌ونقل هوایی، ریلی، کشتی‌‌‌سازی، خودروسازی و… برخوردار است و افزایش تقاضای جهانی آلومینیوم طی یک سال اخیر به واسطه جنگ اوکراین و روسیه منجر به رشد چشمگیر قیمت این فلز شده است. همچنین کارشناسان بر این باورند که با توجه به میزان آلودگی بسیار پایین فلز آلومینیوم در برابر انواع دیگر فلزات، در سال‌های آتی برای انتقال انرژی از فلز آلومینیوم استفاده خواهد شد و همین امر باعث افزایش عرضه و تقاضا در بازار جهانی آلومینیوم و افزایش تولید آلومینیوم در دنیا می‌شود. در کشور ایران اگر چه آلومینا در بورس‌کالا عرضه می‌شود، اما مسائل مختلفی مانند کمبود عرضه بارها مورد انتقاد صنایع پایین‌دست قرار گرفته است. بر این اساس سیاستگذاری‌‌‌های اشتباه و مشاوره نکردن با انجمن‌‌‌های تخصصی و صاحب‌‌‌نظران صنعت آلومینیوم، چالش اساسی است که باید مورد بررسی و به نوعی یک جراحی قرار بگیرد. برای مثال، وضع عوارض صادراتی در ابتدای سال‌جاری باعث شد بسیاری از مشتریان خارجی را از دست بدهیم و این مساله منجر به رکود در بازار داخلی شد. در حالی که دولت می‌توانست با مشورت با صاحب‌‌‌نظران و انجمن‌‌‌های تخصصی، به شکل مناسب‌‌‌تری در این خصوص تصمیم‌گیری کند.
بر اساس سند چشم‌‌‌انداز افق 1404، ایران باید به ظرفیت تولید 1.5 میلیون تن آلومینیوم برسد، اما چالش‌‌‌هایی در برابر این صنعت قرار دارند. در زمینه تولید آلومینا با توجه به اینکه معدن بوکسیت بزرگ و پرعیاری در کشور نداریم، تنها یک کارخانه تولید آلومینا در جاجرم متعلق به شرکت آلومینای ایران است که از سنگ بوکسیت آلومینا تولید می‌کند؛ به این ترتیب استفاده از بوکسیت در کشور گینه بیش از چند دهه پیش مورد توجه قرار گرفت که البته با وجود پرداخت اجاره معادن بوکسیت تاکنون هیچ‌گونه بهره‌برداری از این معادن نشده و در عوض کشوری مانند امارات که 30سال پس از ایران اجاره این معادن را آغاز کرد، به خوبی توانسته ظرفیت تولید آلومینای خود را افزایش دهد.
آریا صادق نیت‌حقیقی، دبیر سندیکای صنعت آلومینیوم به «دنیای‌اقتصاد» گفت: قطعا همچون تابستان که صنعت آلومینیوم با چالش قطعی برق مواجه شد، در زمستان هم این صنعت از قطع گاز بی‌نصیب نمی‌ماند. از سوی دیگر اتفاق منفی برای زنجیره پایین‌دست آلومینیوم این است که دولت برای واردات قطعات چینی خودرو از صادرات آلومینیوم خالص استفاده می‌کند و همین امر نگرانی نسبت به کیفیت آلومینیوم را افزایش می‌دهد. وی با اشاره به اینکه در این صنعت صرفا از مزیت انرژی برخورداریم، افزود: امروزه حدود 80درصد مواد اولیه تولید آلومینیوم باید از طریق واردات تامین شود؛ اما تحریم‌ها باعث شده تا این مواد را از واسطه‌ها تامین کنیم که منجر به افزایش هزینه‌ها می‌شود. در بخش صادرات هم این رویه حاکم است و به‌دلیل تحریم‌ها باید محصولاتمان را از طریق دلالان و با قیمتی ارزان‌تر ار نرخ‌های جهانی عرضه کنیم.
نیت‌حقیقی با اشاره به مشتریان صادراتی ایران گفت: تنها کشورهای معدودی هستند که بدون توجه به تحریم‌ها از ما آلومینیوم خریداری می‌کنند و همزمان علاوه بر دارا بودن نقدینگی لازم، نیاز عمده‌ای به آلومینیوم دارند و فرصت مطلوبی برای صادرات خدمات فنی-مهندسی به شمار می‌رود؛ اما مهم این است که ما از این فرصت چگونه استفاده کنیم. درواقع تاکنون که بازار عراق و افغانستان را تقدیم ترکیه کرده‌ایم و جالب اینکه آلومینیوم تولیدی کشور را ارزان‌تر از تولیدکننده‌های داخلی در اختیار تاجران ترکیه قرار می‌دهیم.
دبیر سندیکای صنعت آلومینیوم اظهار کرد: در عرصه صادرات هر کیلوگرم آلومینیوم بالای 50هزار تومان با احتساب واسطه‌ها و کارمزد بالا برای صادر‌کننده هزینه دارد و از طرفی خرید تجهیزات کارخانه با توجه به تحریم‌ها بعضا با دلار 70هزار تومانی انجام می‌شود. با وجود این برخی اعتقاد دارند صادر‌کننده باید دلار را به نرخ نزدیک به 40هزار تومان به دولت تحویل دهد.
دبیر سندیکای صنعت آلومینیوم با بیان اینکه باید محصولات با ارز‌آوری بیشتر توسعه پیدا کنند، اظهار کرد: بورس‌کالا محل کشف قیمت به صورت شفاف و واقعی است اما در صورت رعایت نکردن اصول اولیه بورس تبدیل به بستری برای رقابت کاذب و قیمت‌سازی می‌شود. متاسفانه در همین رابطه شاهدیم که شرکتی به جای عرضه 7هزار و 500 تن در هفته، 5هزار تن عرضه می‌کند و هیچ نهادی به این موضوع مهم که تمامی صنایع پایین‌دست را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد، ورود نمی‌کند؛ شنیده‌‌‌ها حکایت از آن دارد که یکی از شرکت‌ها 6 سال پیش به دلایلی پرونده تعزیراتی دارد و امروز بعد از 6 سال، جریمه 400 میلیارد تومانی برای این شرکت تعیین شده و تعزیرات عنوان کرده که تا این مبلغ را پرداخت نکند بارهای شرکت را ترخیص نمی‌کند و همین امر میزان عرضه و تقاضا در بورس را دچار مشکل کرده و صنایع پایین‌دست آلومینیوم برای تامین دچار مشکلات عدیده‌ای شده‌اند. این اتفاق دقیقا شبیه به این مثال است که راننده اتوبوس خطوط شهری تخلف کند و پلیس تمام مسافران را پیاده کند.
این کارشناس صنعت آلومینیوم در پاسخ به این سوال که با توجه به فقدان معادن گسترده با کیفیت بوکسیت در ایران و اقدامات صورت گرفته در گینه چرا استفاده از معادن این کشور آفریقایی برای صنعت آلومینیوم راهگشا نبوده است، گفت: معدن گینه جزو غنی‌ترین معادن بوکسیت جهان به شمار می‌رود و کشور ما نیز در یک دوره 25 ساله این معدن را اجاره کرد و در ادامه بدون هیچ‌گونه استفاده‌ای مجدد این معدن را 25 سال دیگر اجاره کرده است. جالب اینجاست که کشوری همچون امارات متحده عربی 30 سال بعد از ما بخشی از این معدن را جهت استفاده اجاره کرده و از آن بهره‌برداری می‌کند و کماکان میزان بهره‌برداری ما صفر است. وی ادامه داد: مشکل اینجاست که مسوولان ما جایی از این معدن را اجاره کرده‌اند که برای انتقال به اسکله فاصله بسیاری دارد و آخرین نظرات حاکی از ایجاد راه‌آهن و خمیر کردن مواد حاوی بوکسیت است تا از طریق لوله به اسکله انتقال دهند و در آنجا پس از خشک کردن، این بوکسیت را به کشور منتقل کنند.
