منابع:
کتاب : تفسیر حکیم ج2
نوشتہ : استاد حسین انصاریان
اهداف نزول قرآن مجید در برخى از آیات شریفه خود قرآن بیان شده از جمله:
ذلِکَ الْکِتابُ لا رَیْبَ فِیهِ هُدىً لِلْمُتَّقِینَ: «1»
در وحى بودن و حقانیت این کتاب با عظمت هیچ شکى نیست سراسرش هدایت براى کسانى است که میخواهند خود را از دچار شدن به خزى دنیا و عذاب آخرت حفظ کنند.
قَدْ جاءَتْکُمْ مَوْعِظَةٌ مِنْ رَبِّکُمْ وَ شِفاءٌ لِما فِی الصُّدُورِ وَ هُدىً وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِینَ: «2»
اى مردم مسلماً از سوى پروردگارتان براى شما پند و موعظه، و درمان دردهاى فکرى و روانى و مادى و معنوى و سراسر هدایت و رحمت براى مؤمنان آمده است.
قَدْ جاءَکُمْ رَسُولُنا یُبَیِّنُ لَکُمْ کَثِیراً مِمَّا کُنْتُمْ تُخْفُونَ مِنَ الْکِتابِ وَ یَعْفُوا عَنْ کَثِیرٍ قَدْ جاءَکُمْ مِنَ اللَّهِ نُورٌ وَ کِتابٌ مُبِینٌ یَهْدِی بِهِ اللَّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوانَهُ سُبُلَ السَّلامِ وَ یُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِهِ وَ یَهْدِیهِمْ إِلى صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ: «3»
بى‌تردید از سوى خدا براى شما نور و کتابى روشنگر آمده است خدا به وسیله آن کسانى را از خشنودى او پیروى کنند به راه‌هاى سلامت راهنمائى مى‌کند، و آنان را به توفیقش از تاریکى‌هاى جهل، کفر، شرک، نفاق به سوى روشنائى معرفت، ایمان و عمل صالح بیرون مى‌آورد و به راه راست هدایت مى‌کند.
امیرالمؤمنین (ع) در رابطه با حکمت نزل قرآن، و فلسفه ظهور آن و اهداف پاک و مقدسش مى‌فرماید: آنگاه قرآن را بر محمد (علیهما السلام) نازل کرد، نورى که چراغهایش خاموش نمى‌شود، و چراغى که افروختگى‌اش کاهش نمى‌پذیرد، و دریائى که عمقش به دست نمى‌آید، و راهى که حرکت در آن گمراهى نمى‌آورد، و شعاعى که روشنى‌اش به تاریکى نمى‌گراید، و جدا کننده حق از باطل که برهانش خاموش نمى‌شود، و ساختمانى که پایه‌هایش ویران نگردد، و داروئى که بیم بیمارى‌هاى آن نمى‌رود، و قدرتمندى که یارانش را شکست نرسد، و حقى که مددکارانش به خذلان ننشینند.
کتاب خدا معدن ایمان است و میان سراى آن، و چشمه‌هاى دانش است و دریاهاى آن، و باغ‌هاى عدالت و داد و حوض‌هاى آن، و پایه‌هاى اسلام و اساس آن و وادى‌هاى حق و دشت‌هاى سرسبز آن، دریائى است که آب برداران آبش را تمام نکنند، و چشمه‌هائى است که آب‌کشان آبش را به آخر نرسانند، و آبشخورهائى است که واردان از آن کم ننمایند، و منازلى است که مسافران راهش را گم نکنند، و نشانه‌هائى است که از چشم راهروان پنهان نماند، و تپه‌هائى است که روندگان از آنها نگذرند، خداوند آن را سیرابى تشنگى دانایان قرار داد، و بهار قلوب بینایان، و مقصد و هدف راه‌شایستگان، و داروئى که پس از آن بیمارى نیست، و نورى که با آن تاریکى نمى‌باشد، و ریسمانى که جاى چنگ زدن به آن محکم است، و حصار استوارى که آفات را بر اوج آن راه نیست، عزت است براى دوستدارانش، و ایمنى و صلح است براى وارد شونده‌اش، و هدایت است براى اقتدا کننده‌اش، و دلیل است براى کسى که آن را مذهب و دین خود قرار دهد، و برهان است براى کسى که به وسیله آن سخن گوید، و شاهد است براى آن که به وسیله آن با دشمن به جدال و گفتگو برخیزد، و پیروزى است براى کسى که به آن حجت آورد، و راهبر است براى آن که به آن عمل نماید، و مرکب رساننده به قرب حق است براى کسى که آن را بکار گیرد، و نشانه روشن است براى آن که نشانه جوید، و سپر بازدارنده از بلا است براى کسى که آن را در برکند، و دانش است براى آن که آن را در گوش جاى دهد، و خبر صحیح است براى کسى که روایت نماید، و حکم حقى است براى آن که حکم دهد. «4» در هر صورت ایمان به قرآن، ایمان به همه حقایق است: ایمان به خدا، به قیامت، به حشر و نشر، به میزان و کتاب عمل، به بهشت و دوزخ، به فرشتگان، به پیامبران، به اوصیا، به احکام، به مسائل اخلاقى.
این ایمان هنگامى که گُل عمل از آن بشکفد، و با تقوا و پرهیز از هر گناهى آبیارى شود، و آفتاب خلوص بر آن بتابد سبب سعادت دنیا و آخرت، و خوشبختى امروز و فردا مى‌شود.
تصدیق قرآن نسبت به تورات و انجیل
تورات و انجیل که اولى بر موسى و دومى بر حضرت مسیح نازل شد، حاوى مسائل اعتقادى، عملى و اخلاقى بود و براى زدودن ظلمت‌هاى فکرى و درونى ودرمان دردهاى معنوى و هدایت انسان به سوى خدا و رحمت براى اهل ایمان فرستاده شد.
قرآن مجید هم به صورتى کامل‌تر و جامع‌تر از تورات و انجیل براى همان اهداف نازل گشت.
به بنى‌اسرائیل مى‌گوید این قرآن تصدیق کننده همان حقایق تورات و انجیل است که بر دو پیامبر گذشته نازل شد، نه مخالف و مباین آن که از ایمان آوردن به آن امتناع ورزید.
قرآن عهد جامع و کامل حق به سوى بندگان است، اگر به این عهد وفادار باشید دعایتان مستجاب مى‌شود و شایسته ورود به بهشت و کرامت مى‌گردید.
اى بنى‌اسرائیل ایمان به قرآن در حقیقت کامل کردن ایمان به تورات و انجیل است و تکذیب قرآن که حاوى همه حقایق تورات و انجیل و بیش از آن است تکذیب تورات و انجیل است.
در جمله مُصَدِّقاً لِمَا مَعَکُمْ نمى‌خواهد بگوید قرآن مساوى و هم‌وزن تورات و انجیل است بلکه قرآن چون آخرین کتاب الهى است و تا قیامت عهده‌دار هدایت انسان است و تر و خشکى نیست مگر آن که ریشه و اصلش در این کتاب است ضرورتا از همه کتاب‌هاى پیشین از جمله تورات و انجیل کامل‌تر و برتر است.
مُصَدِّقاً لِمَا مَعَکُمْ مى‌گوید قرآن از نظر هدف و فلسفه نزول هیچ فرقى با کتاب‌هایى که بر پیامبران نازل شد نمى‌کند ولى از نظر محتوا و احکام و حقایق از همه کتاب‌ها کامل‌تر و جامع‌تر است.
کمال قرآن نسبت به دیگر کتاب‌هاى آسمانى تا جائى است که پیامبر فرمود:
«لو کان موسى حیاً لما وسعه الااتباعى:» «5»
اگر موسى زنده بود، مجاز به کارى جز پیروى از من نبود.
اى بنى‌اسرائیل علما و دانشمندان شما و برخى از خودتان مى‌دانید و آگاه هستید که تورات و انجیل به نزول قرآن و نبوت محمد بشارت دادند و شما هم پیش از نزول قرآن و بعثت پیامبر در انتظار این حادثه بودید، اکنون بر اساس بشارت تورات و انجیل به قرآن ایمان بیاورید قرآنى که آیات تورات به ویژه آیات بشارت تورات و انجیل را تصدیق مى‌کند و به شما زمینه باور و ایمان نسبت به خودش و نبوت پیامبر را مى‌دهد.
نهى از کفر به قرآن
با توجه به مطالب بسیار مهمى که در سطور قبل گذشت، باید به این معنا توجه داشت که تکذیب و کفر به قرآن تکذیب تورات و انجیل و در حقیقت تکذیب خدا و قیامت و انبیا و به ویژه موسى و عیسى و همه حقایق ملکوتى و عرشى و تکذیب احکام و فرمان‌ها و خواسته‌هاى پروردگار عالم است.
به یهود مى‌گوید شما غیر از مشرکین هستید، مشرکین تورات و انجیل را نمى‌شناختند و خبرى از نزول قرآن و بعثت پیامبر نداشتند، ولى شما پیش از نزول قرآن و بعثت پیامبر نسبت به قرآن و نبوت پیامبر شناخت داشتید و اوصاف رسول اسلام را در تورات و انجیل خوانده بودید و جداً انتظار ظهور او را مى‌بردید، بنابراین کفر شما آگاهان و تکذیب شما عالمان غیر از کفر دیگران است و زیان و خسارتش با کفر دیگران قابل مقایسه نیست، پس شما اولین آگاهان و عالمانى نباشید به تکذیب قرآن و کفر به این منبع حقایق دست یازید، که کفر شما و تکذیب حقایق به وسیله شما و خلاصه کتمان شما نسبت به حق که عالم و آگاه به آن هستید و مورد توجه و اعتماد ملت خود مى‌باشید سبب کفر و تکذیب دیگران و پراکنده شدن آنان از حول محور دین و در نتیجه ضربه بسیار سنگین و غیر قابل جبران به مسئله هدایت و فطرت و عقل و زندگى انسان است و یقینا موجب مى‌شود که گناه بشریت و عصیان و کفر و تکذیب جوامع و ملت‌ها بر عهده شما قرار گیرد و شما را به غضب و خشم خدا و عذاب دردناک قیامت و آتش دوزخ که رهائى از آن براى ابد غیر ممکن است گرفتار کند.
از رسول خدا روایت شده:
«من سنّ سنه حسنه فله اجرها و اجر من عمل بها الى یوم القیامه، و من سن سنه سیئه کان علیه وزرها و وزر من عمل بها الى یوم القیامه:» «6»
کسى که روش نیکى را بنا نهد، پاداش آن روش معادل و پاداش هر که تا قیامت به آن عمل کند براى او خواهد بود و هر کس روش زشتى را بنا گذارد، کیفر آن روش و معادل هر که تا قیامت به آن عمل کند بر عهده اوست.
بى‌تردید سبب کفر به قرآن از ناحیه هر کس که باشد کبر و غرور و حسد و تعصب جاهلى است.
یهود به دعوت حضرت حق که عامل سعادت دنیا و آخرت آنان بود توجه نکردند، و به تکذیب قرآن که در حقیقت تکذیب تورات و انجیل بود برخاستند و خود را مستحق خزى دنیا و عذاب آخرت نمودند و بار کفر دیگران را هم تا قیامت به دوش برداشتند!!
آرى از گروه عالمان و آگاهان اگر آنان اوّل مؤمن به قرآن مى‌شوند دیگران را نیز تا قیامت به عرصه ایمان آورده بودند و از این طریق به خیر بى‌نهایت و رحمت واسعه حق و بهشت عنبر سرشت دست مى‌یافتند.
فروش آیات به بهاى اندک
قرآن به آگاهان یهود اخطار کرد و به آنان هشدار داد که آیات مرا در تورات و انجیل که بشارت به نزول قرآن و بعثت پیامبر در آن بیان شده با بهاى اندک و متاع قلیل دنیا عوض نکنید.
ولى عالمان و آگاهان یهود که همه ساله از جیب عوام یهود مخارج خود را اداره مى‌کردند و بر آنان ریاست و آقائى و حکمرانى داشتند و مى‌دانستند اگر به یهود تفهیم کنند و به باور آنان بدهند که این پیامبر همان انسان والائى است که در تورات و انجیل وصفش بیان شده و عوام یهود به اسلام و پیامبر گرایش پیدا کنند، احتمال دارد از مال ناچیز دنیا و متاع اندکش بى‌بهره شوند، به تحریف معانى آیات بشارت دست زدند و به پیامبر گفتند براى ما روشن است که پیامبر و اهل بیت او ظهور مى‌کنند ولى تو و اهل بیتت آنانى که در آیات بشارت بیان شده نیستید، بلکه آنان پانصد سال دیگر مى‌آیند!! «7»
پرواى از خدا
چون لازمه تقوا و پرواى از خدا ایمان به قرآن و اجتناب از تبدیل دین و آیات حق به بهاى اندک از مال و متاع دنیاست به یهود مخصوصاً به احبار و علما و دانشمندانشان خطاب شده وایاى فاتقون: در ارتباط با آیات تورات و انجیل و به ویژه آیاتى که در آن بشارت به محمد و اهل‌بیتش قرار دارد فقط از من پروا کنید و از کفر به قرآن و تکذیب آن که تکذیب تورات و انجیل است و در هر صورت تکذیب همه حقایق است بپرهیزید، زیرا بى‌پروائى از خدا بخصوص در مسئله قرآن و رسالت پیامبر شما را به ذلت و خوارى در دنیا و عذاب دردناک ابدى در قیامت دچار مى‌کند و در این زمینه هر کس تا قیامت از شما پیروى کند علاوه بر این که گناهکار و اهل عذاب است همه گناهانش نیز بر عهده شما هم خواهد بود!
پی نوشت ها:
______________________________
(1)- بقره، آیه 2.
(2)- یونس، آیه 57.
(3)- مائده، آیات 15- 16.
(4)- نهج‌البلاغه خطبه 189.
(5)- منهج، ج 1، ص 254.
(6)- مجمع‌البیان، ج 1، ص 186.
(7)- صافى، ج 1، ص 124.
