شاید ما درباره‌ی سیاه‌چاله‌ها اطلاعات خوبی داشته باشیم، اما آیا تا به حال از گودال‌های آبی اسرارآمیز چیزی شنیده‌اید؟ گودال آبی یا آب‌چال، فروچاله‌های عمیق زیرآبی هستند که رنگ آبی تیره‌ی آنها معمولاً با رنگ آب اطرافشان تفاوت دارد.
به تازگی، دانشمندان کشف کرده‌اند که حفره‌ای در اعماق آب، آنقدر عمیق است که انگار هیچ انتهایی ندارد. گودال آبی «تام جا» در خلیج چتومال، واقع در شبیه‌جزیره یوکاتان مکزیک، عمیق‌ترین فروچاله‌ی زیرآبی شناخته‌شده در جهان است.
به گزارش زومیت، محققان همچنان موفق نشده‌اند که به انتهای این گودال برسند. اما بر اساس اندازه‌گیری‌های اخیر، گودال آبی تام جا حداقل 420 متر در زیر دریا امتداد یافته است.
«فروچاله‌ی بی‌انتها» در سال 2021 کشف شد و در سال 2023، رسماً به عنوان دومین گودال آبی عمیق دنیا معرفی شد. اما تام جا اکنون با عنوان «عمیق‌ترین گودال آبی» در دنیا پیشتاز است. عمق این گودال آبی، 146 متر عمیق‌تر از عمقی است که دانشمندان در سال 2021، در زمان کشفش ثبت کردند و حدود 119 متر از رکورددار قبلی، گودال اژدهای 301 متری در دریای جنوبی چین، عمیق‌تر است.
مدلسازی از گودال آبی تام جا
اما نکته‌ی مهم اینجاست: این گودال به قدری عمیق است که حتی صدایی که معمولاً به خوبی در آب حرکت می‌کند، از انتهای آن به گوش نمی‌رسد.
گودال تام جا پژواک امواج آکوستیک با بسامد بالا را پیش از اینکه به عمقی بیش از 274 متر نفوذ کنند، می‌بلعد. دلیل این مورد، می‌تواند وجود چگالی‌شیب باشد؛ مرزی از آب با چگالی‌های مختلف که سیگنال‌های صوتی را پراکنده می‌کند.
در دسامبر سال 2023، گروه اعزامی محققانی از مرکز عمومی تحقیقات علمی (ECOSUR) در مکزیک، برای سنجش عمق گودال با کشتی به سمت این گودال چشم‌مانند سفر کردند.
کشتی روی چشمی که فروچاله نقش قرنیه‌اش را دارد، لنگر انداخت و دستگاهی را برای اندازه‌گیری داده‌های فشار، دما، رسانایی و عمق آب، به درون گودال فرستاد. دستگاه از مجموعه‌ی کاوشگرهایی تشکیل شده بود که مشخصات آب را از طریق کابلی به سطح منتقل می‌کنند. وقتی همه‌ی 500 متر کابل بیرون آمد، دستگاه هنوز به کف گودال نرسیده بود.
ابزار به‌کار‌رفته در پژوهش اخیر کف گودال آبی را پیدا نکرد، زیرا فقط تا عمق 500 متری کار می‌کند. دانشمندان هدایت‌گر را تا عمق 500 متری پایین بردند، اما کابلی که به آن وصل شده بود، ممکن است در جریان‌های زیرآبی فرو رفته یا به لبه‌ای برخورد کرده و دستگاه را متوقف کرده باشد.
محققان در مطالعه‌ای که منتشر شد، نوشته‌اند: «داده‌ها نشان می‌دهد که گودال آبی تام جا، عمیق‌ترین گودال آبی شناخته‌شده در جهان است و انتهای این گودال هنوز نامشخص است. به دلیل محدودیت ابزارها، تأیید حداکثر عمق گودال در طول سفرهای اکتشافی علمی سال 2021 نیز امکان‌پذیر نبود.»
وقتی که دستگاه محققان در گودال به علامت عمق 400 متری برخورد کرد، داده‌های آنی تغییر شرایط آب را که به طور ناگهانی از نظر شوری و دما با شرایط دریای کارائیب همگرا شده بود، به سطح منتقل کرد. بر اساس این یافته، گودال احتمالاً توسط شبکه‌ای پنهانی از غارها و تونل‌های زیرآبی، به اقیانوس وسیع‌تر متصل می‌شود.
موقعیت گودال آبی تام جا در شبه‌جزیره یوکاتان و تصاویر سفر اکتشافی هیئت اعزامی.
عکاس: Alcérreca-Huerta et al / Frontiers in Marine Science
شبه‌جزیره یوکاتان به عوارض زمین‌شناسی «موش‌خوردگی‌های مریخ» معروف است و وجود ده‌ها هزار فروچاله‌ی پر از آب شیرین، گودال‌های آبی شگفت‌انگیز سنوت، هزارتوی وسیعی از غارهای زیرزمینی و رودخانه‌های زیرآبی بسیاری را میزبانی می‌کند.
خوشه‌ای از این سنوت‌ها در یوکاتان، دهانه‌ی برخوردی چیکشلوب را که در زیر شبه‌جزیره مدفون است، احاطه کرده‌اند. اگرچه دانشمندان هنوز از چگونگی تاثیر رویداد برخوردی منجر به انقراض دایناسورها بر وضعیت زمین‌شناسی عجیب امروز منطقه بی‌اطلاع هستند، قویا احتمال می‌دهند که آن برخورد در شکل‌دهی به چهره‌ی کنونی زمین در ناحیه‌ی یوکاتان تاثیرگذار بوده است.
سنوت‌ها محیط تاریک و کم‌اکسیژنی دارند. به همین دلیل، اکوسیستم‌های پررونقی را در خود جای می‌دهند. این امر می‌تواند در مورد همسایه‌ی این سنوت‌ها، یعنی گودال آبی تام جا نیز صدق کند.
زیست‌شناسان در سراسر جهان، همچنان در حال کاوش گودال‌های آبی هستند و در برخی موارد، با اشکال کاملاً جدیدی از حیات روبرو شده‌اند. محققان قصد دارند که در مطالعات بعدی، حداکثر عمق تام جا و احتمال تشکیل سیستمی پیچیده از غارها و تونل‌های زیرآبی را رمزگشایی کنند. آنها معتقدند که این تنوع زیستی، در تام جا نیز وجود دارد.
مطالعه در مجله‌ی فرانتیرز منتشر شده است.
