عصر ایران؛ مهرداد خدیر- تا ساعاتی دیگر مرحلۀ دوم انتخابات ریاست جمهوری آغاز می‌شود و از بین دو نفر - آقایان: مسعود پزشکیان و سعید جلیلی - هر که رأی بیشتری کسب کند نهمین رییس جمهوری ایران خواهد شد. ولو تنها با یک رأی بیشتر و حد نصابی در کار نخواهد بود.
این نوشته طبعا نمی‌تواند به لحاظ قانونی در توصیه به ترجیح یک نامزد باشد اما در این باره است که بر خلاف آنچه در مراحل دوم معمول است حدس زده می‌شود نرخ مشارکت بالاتر برود و رییس جمهوری جدید ایران با رأیی بیش از مرحلۀ نخست انتخاب شود.
دلیل کاهش معمول مشارکت در مرحلۀ دوم هم این است که چون به صورت طبیعی برخی نامزدهای مورد علاقه حذف شده‌اند حامیان آنها کنار می‌کشند و الزاما به توصیه‌شان برای رای به نامزد دیگر عمل نمی‌کنند. با این حال به دلایل زیر قابل پیش‌بینی است که شاهد مشارکت بیشتر باشیم:
1. تنها نامزد مهم حذف شده محمد باقر قالیباف است که امکان توزیع آرای او بین دو نامزد وجود دارد. دو نامزد از ابتدا محلی از اعراب نداشتند و به قصد دیگری آمده بودند و بنا بر این انصراف آنان نه تنها موجب کاهش انگیزه نشده بلکه به خاطر وعده های پوچ و پوک عملا در زمره عوامل کاهش نرخ مشارکت از حیث مبتذل کردن سیاست به حساب می‌آیند. آن لاف‌های گزاف و وعده‌های دروغین را از زبان دو نامزد نهایی نشنیدیم اگرچه در رویکرد به اقتصاد و سیاست و دیپلماسی و فرهنگ اختلافات جدی دارند.
2. هیجان اعلام مخالفت با رأی ندادن به خاطر زخم عاطفی حوادث پسامهسا با مرحلۀ اول فرونشسته و درصدی از رأی نداده‌ها خاطرشان آسوده شده که صدای آنها شنیده شده و رأی اعتراضی - اصلاحی در مرحلۀ دوم به مثابۀ رأی تأییدی تلقی نخواهد شد.
3. از آمریکا خبر می‌رسد احتمال تغییر جو بایدن در رقابت با دونالد ترامپ و در نتیجه موفقیت نامزد دموکرات ها وجود دارد و همین احتمال توافق با ایران را بالا می‌برد. این اتفاق هم رخ ندهد روی کار آمدن ترامپ ممکن است موجب تشدید تنش شود. اگرچه خواست براندازان همین است ولی برای مردمی که خواهان زندگی بهترند انتخابات نیمۀ تیر یک فرصت است و نباید از کف بدهند. در‌آن سو هم مخالفان توافق به تحولات آمریکا توجه دارند.
4. در برخی این تلقی وجود داشت که باقر قالیباف از قبل انتخاب شده و بیم نداشتند یا تصور می‌کردند قضیه جدی نیست.با حذف او و اختلاف شدید رویکردهای دو نامزد نهایی حس انتخاب واقعی بین دو نفر غالب شده و انگیزه ایجاد کرده است.
5. انگیزۀ رأی سلبی همواره بیش از ایجابی بوده است. در تبلیغات هم می‌بینیم که گفته می شود به فلانی رأی ندهید تا آن اتفاق نیفتد. عنصر «ترس» در مرحلۀ اول به شدت مرحلۀ دوم غالب نبود. جنس ترس در حامیان هر یک از دو کاندیدا البته متفاوت است.
6. پیام‌های عدم مشارکت از جانب برخی چهره‌های اثر گذار در مرحلۀ اول در بعضی مؤثر بود. در مرحلۀ دوم اما اغلب آنان یا سکوت کرده‌اند یا به مشارکت دعوت کرده یا به خود مردم واگذار کرده اند و موضع سفت و سخت قبلی را ندارند مگر یکی دو نفر که انگار در این مملکت زندگی نمی‌کنند.
7. ایرانیان به تلفیق خو کرده اند. فرهنگ "با لبی خندان و دلی گریان" در اینجا با مشارکت در عین نارضایتی خود را نشان می‌دهد.
8. ظهر فردا نام رییس جمهور جدید ایران اعلام خواهد شد و عدد مشارکت سلب مشروعیت نخواهد کرد. از این رو تصمیم به "نه" با نام یک نامزد به جای "نه" با قهر با صندوق محتمل است.
9. به خاطر آنچه در بند 4 آمد برخی از کسانی که نتیجه را از پیش تعیین شده می دانستند و به دلایل اداری یا ایدیولوژیک می خواستند مشارکت کرده باشند رأی باطله انداختند. شمار آرای باطله در مرحلۀ دوم قطعا کمتر خواهد بود و همین به سود یکی از نامزدهاست. مانند دوره های فوق لیسانس و دکتری که دانشجویان کمتر سراغ حاشیه می روند و آمده اند که درس بخوانند و مدرک بگیرند. در مرحلۀ دوم هم رأی باطله توجیهی ندارد چون اگر قرار بر ثبت باشد یک بار این اتفاق افتاده است.
10. یکی از مهم‌ترین دلایل کاهش مشارکت در جوانان یا اصطلاحا نسل زد - به تعبیر جلد و تیتر کنایه آمیز و خلاقانه مجله "تجارت فردا" نسل "ضد"- سیاست زدایی بوده است و این که امر سیاسی به ما چه ارتباطی دارد؟ به نظر می رسد در این یک هفته با جلوه هایی از تأثیر انتخاب جمعه 15 تیر بر سبک زندگی و اصطلاحا زیست جهان آنان آشنا شده اند و با این که سیاست یا ایدیولوژی در اولویت آنان نیست و نگاه فردگرایانه دارند مانند جمعه قبل گارد نگیرند یا بی اعتنا نباشند و رأی دهند.
11. ما به مردم دقیقه 90 مشهوریم. یعنی تصمیم در لحظه آخر و به تعبیر یک جامعه شناس در بزنگاه ها. مرحله اول یا جمعه پیش را خیلی ها دقیقه 90 نمی دانستند حنی دقیقه 90 آن را. جمعه 15 تیر اما همان دقیقه 90 است.
12. مرحله قبل انتخابات " آنِ" انتخاباتی نداشت و اصطلاحا جا نیفتاده بود. به نظر می رسد آن، "آن" ایجاد شده باشد.
13. چه برای کسانی که نگران جنگ هستند و چه آنها که منتظر وقوع جنگ برای برخورد نهایی اند احتمال جنگ اسراییل با حزب الله لبنان و درگیر شدن آمریکا با ایران انگیزه بخش است یا از سر اضطرار وارد میدان می‌شوند.
14. نوع مواجهه عالی ترین سطح حاکمیت با کاهش نرخ مشارکت و دعوت به بررسی آن مجال تفسیر انحصاری به عنوان براندازی را از خارج نشینان ستانده و ممکن است در داخل کسانی را به این صرافت انداخته باشد که چرا "نقدِ" اعتراض بی‌هزینه و با تفسیر کاملا مشخص و سیاسی را با اعتراض "نسیه" و قابل تفسیر به غیر سیاسی معاوضه کنم؟
15. نتیجه انتخابات موضوعی انتزاعی و نمایشی نیست و در بازار هم خود را نشان می دهد. یک بازی درون ساختاری نیست و باز باید به بند 4 ارجاع داد که حذف قالیباف به اصلاح آن دیدگاه کمک کرد.
16. بر خلاف مرحله اول که افرادی به رأی ندادن بالیدند این بار بعضی نگران آن‌اند که مسؤول اتفاق ناخوشایند شناخته و در خانواده و محل کار سرزنش شوند و نمی‌خواهند این اتفاق رخ دهد و رأی می‌دهند.
17. برخی تحرکات و پیامک‌ها و میل به مصادره نتیجه معکوس داده وشایعات و دست کم شایبه هایی را دامن زده که در رأی نداده‌ها انگیزه مشارکت ایجاد کرده است.
18. هر دو سو برای اتمام کار کسانی را با خود همراه می کنند. این در حالی است که در نوبت اول این الزام وجود نداشت. شخصا دیده ام همسرانی که نوبت قبل جدا جدا رأی دادند و این بار می خواهند با هم پای صندوق بروند و این منحصر به یک طرف نیست. در هر دو سو دیده می شود.
19. اکثر ایرانیان دوست دارند مدرن زندگی کنند. درست است که شورای نگهبان با دخالت خود انتخابات را از کارکرد و طعم و مزه اصلی انداخته ولی وقتی در آمریکا و اروپا بحث انتخابات مطرح است و در فرانسه به تازگی برگزار شد دفاع از نهاد انتخابات با همه کاستی‌ها و معایب آن بهتر است از شبیه شدن به افغانستان بی انتخابات و این تلقی هم وجود دارد که هر چه مشارکت بالاتر باشد امکان تخلف احتمالی کمتر است و نوعی صیانت از آراست.
20 و سرانجام این که در بند 7 هم ذکر شد که فرهنگ ایرانی تلفیقی است. آن مورد یک جلوه بود و آنچه اشاره می شود جلوه ای دیگر. به دور و بر خود نگاه کنید. نام گذاری با دو اسم اسلامی و ایرانی رایج شده است. این که در مرحله اول رأی نداده باشی و در مرحلۀ دوم رأی بدهی مزیت هر دو را شامل می کند. هم می توانی با رأی نداده ها هم داستانی کنی و هم با رأی داده‌ها.
بر اساس 20 دلیل بالا افزایش مشارکت در انتخابات جمعه 15 تیر که بر فاصلۀ نامزد پیروز با کاندیدای ناکام هم اثرمی‌گذارد کاملا محتمل است.
