به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسن زمانی، معاون بین‌الملل حوزه علمیه و قرآن‌پژوه و استفان فریدریش شفر به صورت مشترک در مقاله‌ای که در پانزدهمین شماره مجله قرآن‌پژوهی خاورشناسان منتشر شده است، به بررسی و نقد تفسیر قرآن به آلمانی اثر تئودور خوری پرداخته‌اند.
در چکیده این مقاله آمده است: این کتاب «تفسیر القرآن»، ترجمه و تفسیر قرآن کریم به زبان آلمانی بوده و مولف در ضمن آن، تشابهات بین قرآن، انجیل و تورات را نیز بررسی کرده است و هدف اصلی نویسنده از نگارش آن، اتحاد بین اسلام و مسیحیت است لذا با توجه به اینکه تعداد مسلمانان اهل تسنن از شیعیان به مراتب بیشتر است، در کتاب بیشتر تفاسیر اهل‌سنت مورد استفاده قرار گرفته است.
دقیق نبودن ترجمه برخی کلمات
نویسندگان این مقاله با بیان اینکه آغاز اولین جلد از 12 جلد این کتاب، تاریخ اسلام و زندگینامه پیامبر اکرم(ص) است، آورده‌اند: در کتاب «تفسیر القرآن» در مورد هر آیه یا هر داستان کلی در قرآن کریم، در صورت موجود بودن، آیه یا داستان مشابه آن را در تورات یا انجیل نیز یادآوری می‌کند و با توجه به عربی بودن زبان مادری نویسنده، ترجمه برخی کلمات قرآن به آلمانی، کاملاً دقیق نیست، بلکه در مواردی می‌توان از کلمات عمیق‌تر و مناسب‌تری جهت انتقال معنای کلمات پرمفهوم قرآن استفاده نمود.
در این مقاله عنوان شده است: در تفسیر هر آیه، چنانچه دیدگاه‌های متفاوتی از نظر شیعه و سنی وجود دارد، نویسنده بیشتر بر تفاسیر مورد نظر اهل تسنن تأکید می‌کند. دلیل آن شاید این باشد که یکی از اهداف وی از نوشتن این کتاب، ایجاد اتحاد بین مسیحیت و اسلام است و چون تعداد مسلمانان سنی بر شیعیان غلبه دارد، تلاش کرده است نظر آنان را بیشتر جلب نماید؛ چه وی در سخنرانی خود در سال 1387 در ایران چنین اظهار داشته است که «در تحلیل دینی بین اسلام و مسیحیت مشابهاتی به چشم می‌خورد که کافی است تا میان دل‌های ما نزدیکی ایجاد کند و ما نیز بتوانیم آن را به خوبی نشان دهیم تا توده عظیم اختلافات میان ما بتواند برطرف شود».
این کتاب در 12 جلد تنظیم شده است و آغاز اولین جلد با بیان تاریخچه اسلام و زندگینامه پیامبر اکرم(ص) است. پس از آن اطلاعات عمومی از جمله ترتیب نزول سوره‌های قرآن و نامگذاری آنها پیرامون قرآن کریم ارائه شده است. در ادامه این جلد و تمامی جلدهای دیگر، تفسیر قرآن به صورت ترتیبی از سوره فاتحه تا سوره ناس آمده است. در مورد هر سوره، ابتدا ترجمه چند آیه، بعد متن آیات و سپس تفسیر آنها آمده است و وجود چندین فهرست و نمایه مختلف در انتهای هر جلد، جست‌وجوی موضوع یا کلمه‌ای خاص را برای هر پژوهشگر سهل‌تر می‌کند.
محورهای مقاله
زیست‌شناخت عادل تئودور خوری، برسی شکلی کتاب، بررسی محتوایی و نتیجه‌گیری دیگر بخش‌های این مقاله را تشکیل می‌دهند که در محور اول مختصری از زندگینامه نویسنده این اثر آمده و نوشته شده است: عادل تئودور خوری 26 مارس 1930م (14/1/1309ش) در لبنان به دنیا آمد. وی برادر پاول خوری از فیلسوفان مذهبی در زمینه مذهب کاتولیک ارشیمندری است؛ عادل خوری در سال 1953م در کسوت یک کشیش کاتولیک درجه روحانیت را دریافت نمود. آغاز تحصیلات وی در رشته فلسفه و دین‌شناسی بود. بعد در رشته شرق‌شناسی در دانشگاه سنت یسوف در بیروت تحصیلات خود را ادامه داد. سپس رشته فلسفه را در دانشگاه لیون در بیروت برگزید و در سال 1966م دکترای خود را در این رشته با راهنمایی استاد روجد ارنلدس به اتمام رساند.
خوری از سال 1966م تا زمان بازنشستگی‌اش در سال 1993م، استاد دانشگاه و مدیر گروه مطالعات دینی در دانشکده الهیات کاتولیک در دانشگاه مونستر آلمان بود و موضوعات اصلی تحقیقات علمی و فعالیت‌های عملی وی، پدیدارشناسی دین (تحلیل دلایل به وجود آمدن ادیان)، تاریخ ادیان (هندوئیسم، بودیسم، اسلام)، اسلام‌شناسی، رابطه بین مسیحیت و اسلام درگذشته و حال و همچنین گفت‌وگو میان مسیحیت و اسلام می‌باشد. وی همچنین مرکزی را برای گفت‌وگوی بین‌المللی بین مسحیت و اسلام در هریسا درکشور لبنان تأسیس کرد.
تفاسیر مورد استفاده
در ادامه این مقاله ساختار شکلی کتاب بررسی شده و آمده است: در ابتدای هر سوره توضیح کمی آورده شده و شأن نزول و تفسیر عام آن بیان شده است؛ پس از شأن نزول هر سوره، آیات آن سوره و ترجمه آنها به زبان آلمانی ذکر شده است. سپس برای هر آیه، تفسیر آن به زبان آلمانی بیان شده است و در تفسیر برخی از آیات، آیه متشابه آن در انجیل نیز ذکر شده است. ممکن است دلیل آن این باشد که مؤلف آلمانی این کتاب، مسیحی بوده است.
تفاسیر بیضاوی (انوار التنزیل و اسرار التأویل)، المنار (تفسیر القرآن کریم و تفسیر المنار)، مفاتیح الغیب (فخر الدین رازی)، جامع البیان فی تفسیر القرآن (طبری)، المیزان (طباطبایی) تفاسیری است که محقق از آنها بهره برده است و البته از تفسیر المیزان کمتر استفاده کرده است.
در محور بررسی محتوایی این مقاله نیز آمده است: در این بخش گفت‌وگوهای پیامبر اسلام(ص) با مشرکان، یهودیان و مسیحیان ذکر سپس وضعیت اجتماعی، دینی و سیاسی مردم در آن روزگار آورده شده است و پس از آن، زندگینامه حضرت محمد(ص) ذکر شده است در ادامه، ویژگی‌های عمومی قرآن کریم تشریح شده است؛ ویژگی‌هایی از قبیل: نام‌های قرآن کریم، مصحف عثمان، انواع قرائت قرآن کریم، نامگذاری سوره‌ها، حروف مقطعه و تفسیر آنها، تاریخچه نزول قرآن کریم و ترتیب نزول قرآن.
حجت‌الاسلام زمانی و شفر نوشته‌اند که در مورد ترتیب نزول قرآن، فقط به یک مورد از دیدگاه مسلمانان اشاره شده است، در حالی که سه دیدگاه از غیر مسلمانان در این مقوله ذکر شده است. دو مورد آن از کتاب نولدکه و شوالی و مورد سوم از کتاب بل گرفته شده است و در این باره هیچ اشاره‌ای به مصحف امام علی(ع) نشده است. در مورد حفظ قرآن کریم آمده است که به دلیل وجود حافظان قرآن بعد از وفات پیامبرJ، قرآن در حافظه نگهداری می‌شد. در مورد نامگذاری قرآن کریم و سوره‌های آن بحثی کلی صورت گرفته و اسامی متفاوت قرآن و سوره‌های آن یاد شده است و در مورد تفسیر حروف مقطعه در قرآن، دیدگاه‌های مسلمانان و غربیان ذکر شده است.
سکوت درباره غدیر خم
نویسندگان این مقاله آورده‌اند: خوری در تفسیر آیه 67 همین سوره «بلغ ما انزل الیک...» نظرات متفاوتی در مورد زمان نزول این آیه بیان داشته و نظری را که مقبول دانسته این است که این آیه درباره مناظرات و اتفاقاتی با یهودیان بوده است؛ چون این آیه در میان آیاتی قرار دارد که به مناظره با یهودیان مربوط است و هیچ صحبتی از غدیر خم به میان نیاورده است.
نتیجه‌گیری
زمانی و شفر در پایان این مقاله نتیجه‌گیری کرده‌اند: این کتاب برای پژوهش در مورد تشابهات بین اسلام و مسیحیت کتاب بسیار مناسبی است؛ چرا که آیات قرآن و معانی و تفاسیر آنها ذکر شده و در موارد لازم، شماره آیات مشابه هر آیه یا هر موضوع، در انجیل نیز آورده شده است که این مسئله، کار را برای یک پژوهشگر بسیار سهل می‌نماید. کتاب بیشتر بر تفسیر مورد قبول اهل تسنن تأکید دارد که البته در این مورد باید توجه کرد که نویسنده، این کتاب را در سال1990م نوشته است که تا آن زمان کتاب‌های شیعی به زبان آلمانی بسیار کم بوده است. در آن زمان اسلام در آلمان وجود داشت، اما اکثر مسلمانان سنی مذهب بودند و حضور شیعیان در جامعه آلمان بسیار کمرنگ بود. در آن زمان، از نظر اکثر آلمانی‌ها، مسلمانان یک گروه دینی مجزا بودند و آنها تفاوتی بین دو فرقه شیعه و سنی قائل نبودند.
در بخش دیگری از نتیجه این مقاله می‌خوانیم: مطالعه این کتاب برای تازه مسلمانان توصیه نمی‌شود؛ چرا که مقایسه زیادی میان قرآن و انجیل در آن صورت گرفته است؛ این مقایسه شدید و بیان شباهت‌ها، ممکن است یک مسیحی تازه مسلمان را به دین مسیحیت برگرداند، چون تصور می‌شود که این دو کتاب و در نتیجه این دو دین، چندان تفاوتی با هم ندارند. به همین دلیل، این کتاب در مسلمان کردن مسیحیان نیز نقش چندانی نمی‌تواند داشته باشد، چنان‌که خود نویسنده هنوز مسیحی است.