اسلام کعب بن زهیر

اسلام کعب بن زهیر ⁽¹⁾ شاعر معروف

پدرش زهیر بن أبی سلمی از شعرای معروف عرب و سراینده یکی از«معلقات سبعه»بود که قصیده اش مدتها پیش از نزول قرآن به دیوار کعبه آویخته بود و یکی از شاهکارهای ادبی آن زمان به شمار می رفت.زهیر بن ابی سلمی دو پسر داشت یکی به نام بجیر و دیگری به نام کعب که این هر دو مانند پدرشان زهیر شاعر بودند و در مدح و ذم افراد شعر می سرودند.بحیر مدتها قبل از فتح مکه مسلمان شده بود و در سلک مسلمانان به سر می برد،ولی کعب در زمره دشمنان اسلام زندگی می کرد و تا جایی که می توانست با شعر و نثر مردم را نیز علیه رسول خدا تحریک می نمود.

پیغمبر اسلام دستور تعقیب و قتل شاعرانی امثال کعب را که در هجو و مذمت او شعر می گفتند و از این راه موانعی سر راه پیشرفت اسلام ایجاد کرده و ضربه می زدند صادر کرده بود و یکی از آنان نیز در جریان فتح مکه به دست مسلمانان به قتل رسید و دو تن دیگر از این شاعران فراری بودند.

بجیر که پس از فتح مکه نگران وضع برادرش کعب بود و می ترسید به دست مسلمانان بیفتد و به سزای تحریکاتی که علیه پیغمبر اسلام کرده و اشعاری که در هجای آن حضرت سروده به قتل برسد،نامه ای به او نوشت که اگر به حیات و زندگی خود علاقه مند هستی خود را به مدینه برسان و اسلام بیاور و در پیشگاه پیغمبر اسلام از اعمال گذشته خود توبه کن که پیغمبر مرد رؤف و مهربانی است و هر کس نزد او اظهار ندامت نموده و توبه کند او را می بخشد.

این نامه خیر خواهانه که به کعب رسید تصمیم گرفت به پیشنهاد برادرش بجیر عمل کند و خود را به مدینه و رهبر بزرگوار اسلام رسانده مسلمان شود و از کرده های گذشته خود پوزش بخواهد و به همین منظور قصیده ای مشتمل بر پنجاه و هشت بیت در مدح رسول خدا(ص)سرود که مطلعش این بود:

بانت سعاد فقلبی الیوم مبتول  
متیم اثرها لم یفد مکبول ⁽²⁾

و پس از ابیاتی که در وصف سعاد به رسم شاعران دیگر گفته به عنوان عذر خواهی از گذشته خود گوید:نبئت ان رسول الله أو عدنی  
و العفو عند رسول الله مأمول  
مهلا هداک الذی اعطاک نافلة 
القرآن فیها مواعیظ و تفصیل

به من گزارش دادند که رسول خدا(ص) مرا تهدید کرده است در حالی که عفو و گذشت از پیامبر مطلوب و مورد آرزوست.

و تا آنجا که در وصف پیغمبر اسلام(ص)گوید:

ان الرسول لنور یستضاء به  
مهند من سیوف الله مسلول  
فی عصبة من قریش قال قائلهم  
ببطن مکة لما اسلموا زولوا ⁽³⁾

یعنی پیامبر مشعل فروزانی است که در پرتو آن جهانیان براه راست هدایت می شوند و از شمشیرهای برهنه الهی است که همه جا با پیروزی کامل توأم است.

سپس کعب خود را به مدینه رسانید و به خانه مردی از قبیله«جهینه»که با او سابقه رفاقت داشت وارد شد و آن مرد«جهنی»نیز چون صبح شد او را به مسجد آورد و هنگامی که نماز صبح به پایان رسید کعب برخاسته پیش روی پیغمبر آمد و نشست و سپس معروض داشت ای رسول خدا کعب بن زهیر به مدینه آمده و مسلمان شده و از کارهای گذشته خود پشیمان گشته می خواهد به نزد شما بیاید و توبه کند،آیا او را می پذیری؟

فرمود:آری

در این موقع کعب خود را معرفی کرده گفت:من کعب بن زهیر هستم و آن گاه قصیده خود را خواند و رسول خدا از او درگذشت.

پی نوشت:

1.آمدن کعب بن زهیر را که به مدینه برخی در حوادث سال هشتم هجرت ذکر کرده اند و آنچه را ما اختیار کردیم بر طبق گفتار کامل ابن اثیر است.

2.«سعاد»نام دختر عموی کعب و زن مورد علاقه اوست و چون رسم شاعران نامی عرب غالبا این بود که قصیده های خود را با نام معشوقه خویش آغاز می کردند در اینجا نیز کعب از این سنت پیروی کرده گوید:

[سعاد از من دور شده و دل من امروز در فراق او بیمار و ناتوان و گرفتار است و راهی برای آزادی خود ندارد!]

3.تمامی قصیده کعب را ابن هشام در سیره،ج 2،صص 513503،نقل کرده است.