شناسه : ۳۰۳۳۵۲ - چهارشنبه ۷ تیر ۱۳۹۶ ساعت ۰۵:۱۶
شماره ۱۶ مجله «پژوهش‌نامه قرآن وحدیث» منتشر شد
گروه اندیشه: شماره ۱۶ مجله علمی-پژوهشی «پژوهش‌نامه قرآن و حدیث» به صاحب‌امتیازی انجمن علوم قرآن و حدیث منتشر شد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، شماره 16 مجله علمی-پژوهشی «پژوهش‌نامه قرآن وحدیث» به صاحب امتیازی انجمن علوم قرآن و حدیث و مدیرمسئولی جعفر نکونام منتشر شد. ریاست شورای سیاست‌گذاری این نشریه را دکتر سیدمحمدباقر حجتی به عهده دارد.
در این شماره مجله که مربوط به دوره بهار و تابستان سال جاری می‌باشد، مقالات «بررسی منتقله بودن روایات ذبیح بودن اسحاق(ع) در تفسیر مجمع البیان» نوشته سیدرضا مودب و کامران اویسی، «ردپای اسرائیلیات در روایات مهدوی» نگاشته مجید معارف و سیدجعفر صادقی، «تحلیل مصداق واژه «اصحاب» در روایات حوض با نگرشی به نظریات شارحان صحیحین» کاری از مهدی ایزدی و علی عبدالله‌زاده، «بررسی تطبیقی اراده الهی از دیدگاه ملاصدرا و روایات» نوشته موسی ملایری و معصومه رضوانی، «نیاز به تفسیر روایی، ذاتی یا عرضی» نگاشته جعفر نکونام و زکیه جوانمرد‍‌زاده و «بازتاب سیمای قرآنی سلیمان نبی(ع) در مثنوی مولوی با تکیه بر تلمیح» نوشته شاهرخ حکمت را می‌خوانیم.
بررسی منتقله بودن روایت ذبیح بودن اسحاق (ع) در تفسیر مجمع البیان
در چکیده این مقاله می‌خوانیم: نوشتار پیش رو پژوهشی است درباره یکی از مصادیق روایات معروف به "منتقله" که به مسأله ذبیح الله اختصاص دارد. اکثر دانشمندان اهل تسنن روایت ذبح اسحاق (ع) را قبول کرده‌اند. طبرسی گرچه روایت مورد بحث را نقل کرده اما به نظر می‌رسد آن را نپذیرفته است. آنچه که در این خصوص مورد غفلت واقع شده، عدم وجود روایت ذبح اسحاق منقول از مجمع البیان در مصادر اولیه حدیثی شیعه و قلّت آن در منابع متأخر شیعه است؛ بلکه روایاتی نیز در کتب حدیثی شیعه و در مواردی در کتب اهل تسنن وجود دارد که مخالف آن و بیان‌کننده ذبیح الله بودن اسماعیل (ع) است. وجود نقل‌هایی معدود در کتب عامه متقدم مانند ماوردی و نقل بدون سند (مرفوع)، منتقله بودن آن را از کتب عامه توسط امین الاسلام طبرسی محتمل می‌سازد. بنابراین روایت مورد بحث از امام علی(ع) صادر نشده است؛ بلکه به سبب اغراض سیاسی و تکیه بر سخنان امثال کعب الاحبار چنین نسبتی به ایشان داده شده است.
ردپای اسرائیلیات در روایات مهدوی
در مقدمه مقاله «ردپای اسرائیلیات در روایات مهدوی» می‌خوانیم: جای تحلیل و ارزیابی کلی موضوع ردپای اسرائیلیات در روایات مهدوی هم‌چنان خالی است. زیرا شناخت اسرائلیات در میان احادیث مهدوی، به دلیل فراوانی آنها نیازمند بررسی گسترده و دامنه‌دار است و در موضوعاتی چون دجال، بیت‌المقدس و ... ضرورت نقد سندی و دلالی یکایک روایات و ارائه نتایج نسبتا دقیق بر اساس ادله قطعی مهم به نظر می‌رسد، با این حال در ارزیابی روایات مهدوی، نشانه‌هایی به دست می‌آید که حاکی از اثرگذاری اسرائیلیات در آن‌هاست. در این مقاله در صدد ارائه شواهدی مبنی بر تاثیر اسرائیلیات در روایات مهدوی و به تعبیر دیگر نمایاندن ردپای اسرائیلیات در روایات مهدوی هستیم.
تحلیل مصداق واژه «اصحاب» در روایات حوض با نگرشی به نظریات شارحان صحیحین
در چکیده مقاله «تحلیل مصداق واژه «اصحاب» در روایات حوض با نگرشی به نظریات شارحان صحیحین» نوشته شده است: روایات ارتداد صحابه در صحیحین شامل سی و سه روایت است که به ظاهر در تعارض با روایات عدالت صحابه قرار دارد. در این میان بررسی آراء شارحان در این زمینه و تعیین مصداق اصحاب در این روایات امری ضروری به نظر می رسد. مقاله زیر کوششی در راستای تحلیل نظرات شارحان در این زمینه و نقد و بررسی این نظریات است. طبق این مقاله که روایات ارتداد شامل کسانی است که به نوعی دارای انحراف گشته‌اند. این دسته می توانند برخی از اصحاب معروف و برجسته نیز باشند که مبتلا به ارتداد، انجام کبیره، نفاق یا بدعت گشته اند و این روایات مربوط به اهل رده و امت دعوت نیست. اما پیش فرض های نادرست درباره معنی ارتداد و عدالت صحابه مانع فهم صحیح آن ها از روایات ارتداد گشته است.
بررسی تطبیقی اراده الهی از دیدگاه ملاصدرا و روایات
در مقدمه مقاله «بررسی تطبیقی اراده الهی از دیدگاه ملاصدرا و روایات» چنین آمده است که تلاش‌های ملاصدرا برای ارائه تفسیری صحیح از اراده الهی بسیار چشم‌گیر و تاثیرگذار بوده اما اختلاف دیدگاه او با دیدگاه روایات بسیار پررنگ و بحث‌برانگیز است. در مقاله حاضر تلاش بر این است که با روش توصیفی-تحلیلی به این سوالات پاسخ داده شود: ملاصدرا و روایات هر یک، چگونه اراده الهی را تعریف کرده و از چه اصول و مبانی برای تفسیر آن بهره می‌گیرند؟، چه عواملی به اختلاف دیدگاه این دو در این باره منجر شده است؟، آیا می‌توان به گونه‌ای اختلاف و تقابل میان این دو دیدگاه را برطرف ساخت؟ و نظر نهایی و برگزیده که هم اراده را به عنوان صفتی کمالی برای باری اثبات کند و هم اراده را از معنا و مفهوم اصلی خود به عنوان عامل تحقق فعل، خارج نسازد چیست؟
نیاز به تفسیر روایی، ذاتی یا عرضی
در نتایج مقاله «نیاز به تفسیر روایی، ذاتی یا عرضی» می خوانیم: در مجموع با توجه به دلایل و بررسی‌های انجام شده چنین به نظر می‌آید که با در نظر گرفتن فصاحت و بلاغت قرآن و هدف آن که هدایت مخاطب بوده است، در زمان نزول قرآن عرب عصر نزول مراد آیات را با توجه به قرائن می‌فهمیده و نیاز به پرسش نداشته، مگر در صورت ندانستن قرائن و یا آنچه در قرآن بیان نشده است. به بیان دیگر، آیات قرآن در رساندن مراد خود مستقل و بی‌نیاز از منبع دیگری هستند؛ چرا که قرآن خود منبع هدایت است و چگونه است که چیز دیگری روشنگر قرآن باشد. در نتیجه نیاز به تفسیر نقلی برای تفسیر قرآن امری عارضی است و نه ذاتی.
بازتاب سیمای قرآنی سلیمان نبی(ع) در مثنوی مولوی با تکیه بر تلمیح
در چکیده مقاله «بازتاب سیمای قرآنی سلیمان نبی(ع) در مثنوی مولوی با تکیه بر تلمیح» که آخرین مقاله این شماره از مجله پژوهش‌نامه قرآن و حدیث است می‌خوانیم: حضرت سلیمان علیه‌السلام یکی از ستارگان آسمان نبوت و چهارمین پسر داوود(ع) از "بت شبع" است. "ناتان نبی" او را به فرمان خدا، "سلیمان" یعنی پر از سلامت نامید زیرا هنگام سلطنت و حکومت او دوران صلح و آرامش بود. نام دیگر وی "یدیدیا " یعنی محبوب خداست. نام این پیامبر بزرگوار هفده بار در قرآن مجید مذکور است. حضرت سلیمان علیه‌السلام، فرزند و جانشین حضرت داوود علیه‌السلام و از انبیای بزرگ الهی در میان قوم بنی اسرائیل بوده است. وی همانند پدرش علاوه بر مقام نبوت، حکومت و سلطنت نیز داشته است. داستان زندگی آن حضرت، بارها در آثار شاعران و نویسندگان ایرانی مطرح شده که از مهم‌ترین آنها می‌توان به مثنوی مولوی اشاره کرد. در پژوهش حاضر ابتدا اجمالاً تلمیح و ویژگی‌های آن بیان می‌شود وسپس چهره‌ی حضرت سلیمان(ع) به طور مختصر معرفی و بعد از آن به مباحثی همچون تسلط آن حضرت بر شیاطین و جنیان، منطق‌الطیر، تسخیر باد، حکومت و در نهایت مرگ آن حضرت پرداخته می‌شود. همچنین اشارات قرآنی و تاریخی در باب آنها بیان و بازتاب این اشارات نیز در مثنوی مولوی نمایانده می‌شود.