برگزیدگان نهمین جشنواره فیلم دفاع مقدس
نهمین جشنواره فیلم دفاع مقدس از 18 تا 21 آذرماه گذشته در مشهد برگزار شد. در این جشنواره 15 فیلم بلند 35 م.م، 14 فیلم ویدئویی داستانی (نیمه بلند) 94 فیلم کوتاه، 100 فیلم مستند و 32 ویدئو کلیپ به دبیرخانه جشنواره رسید. همچنین در بخش مسابقه نقد و مقاله مربوط به سینمای دفاع مقدس نیز 22 عنوان نقد و مقاله و در بخش مسابقه اقلام تبلیغاتی (عکس، پوستر، آنونس) نیز 62 قطعه عکس از 11 عکاس، 22 پوستر از 13 طراح و 9 آنونس از 7 سازنده به دبیرخانه جشنواره ارسال شد. هیئت انتخاب فیلم های بلند، عزت اللّه انتظامی، محمدمهدی عسگرپور، محمد کاسبی، ناصر شفق و پوران درخشنده بودند. در طول برگزاری ایام جشنواره، نشست هایی با موضوعات بررسی مشکلات سینمای دفاع مقدس و نقد و بررسی فیلم های به نمایش درآمده برگزار شد. علی اصغر غلامرضایی دبیر این جشنواره، یکی از اهداف جشنواره را کمک به تعالی سینمای دفاع مقدس و ارتقای سطح آن در همه ابعاد جامعه و رسیدن به سینمای جامع از طریق روح معنوی سینمای ملی در سطح جهان، تعامل و همفکری سینماگران دفاع مقدس، تحلیل و نقدسازنده و کمک به تدوین سیاست های کلان از طریق تدوین منشور تولید فیلم دفاع مقدس در درازمدت اعلام کرد.
اعضای شورای سیاستگذاری این جشنواره عبارت بودند از: سردار سرتیپ پاسدار علیرضا افشار، مهندس عزت اللّه ضرغامی، محمدحسن پزشک، سردار سرتیپ دوم بهروز اثباتی، جواد جباری، سیدسعید سیدزاده، حجة الاسلام معراج، عبدالحسن برزیده، علی اصغر غلامرضایی. از جمله مجموعه های تلویزیونی که در این جشنواره به رقابت پرداختند، عبارت بودند از: مجموعه های قصه قرارگاه (جلیل سامان)، عشق سال های جنگ (علی بهادر)، خاک سرخ (ابراهیم حاتمی کیا)، زمانی برای خاکستر (حمید بهمنی)، گل های آبی (جواد کاسه ساز)، لانه شیطان (عبدالحسن برزیده)، لحظه قاصدک (حسن احمدی)، آتش شبنم (سلطانی فر).
یکی از بخش های این جشنواره، بزرگداشت زنده یاد ابراهیم اصغرزاده با 7 فیلم او به اسامی سکوت طولانی، نامه ناتمام، شناسایی، سنگ و الماس، سنگ و ستاره، مهاجر و فیلمی در ارتباط با شهادت وی بود. همسر اصغرزاده در مراسم اختتامیه جشنواره شعری به یاد وی قرائت کرد که مورد توجه حضار قرار گرفت.
بخش دیگر جشنواره، نمایش ده فیلم کوتاه و بلند به منظور پاسداشت از انتفاضه و قیام مردم فلسطین علیه رژیم صهیونیستی از سینمای فلسطین و فیلم های ایرانی مربوط به این موضوع نمایش داده شد. همچنین 6 فیلم دشمن پشت دروازه ها، خط باریک سرخ، پرل هاربر، بهترین سال های زندگی ما، جوخه و متولد چهارم جولای در بخش سینمای جهان به نمایش درآمد.
در اختتامیه این مراسم که علاوه بر هنرمندان سینما و تلویزیون و مسئولان محلی، معاون سینمایی وزارت ارشاد، سردار افشار، رئیس بنیاد حفظ آثار دفاع مقدس، رئیس بنیاد مستضعفان و جانبازان و سفیر کشور فلسطین حضور داشتند، نتایج بخش های مختلف بدین شرح اعلام شد:
در بخش بهترین فیلم سینمایی، بهترین کارگردان: رسول ملاقلی پور (قارچ سمی)، بهترین فیلمنامه: علی شاه حاتمی (ترکش های صلح)، بهترین فیلمنامه: علی شاه حاتمی (ترکش های صلح)، بهترین بازیگر مرد: جمشید هاشم پور (سفر به فردا)، بهترین بازیگر زن: آزیتا حاجیان (موج مرده) و رویا تیموریان (قارچ سمی)، بهترین فیلمبردار: رسول احدی (ترکش های صلح)، بهترین طراح صحنه: علی فداکار (قارچ سمی)، بهترین جلوه های ویژه: محمدرضا شرف الدین (قارچ سمی)، بهترین چهره پردازی: مهدی حسین پور (سفر به فردا)، بهترین صدابردار: عباس رستگارپور (ترکش های صلح)، بهترین صداگذاری: علیرضا وهابی (ستاره های سربی)، بهترین موسیقی: ارسلان کامکار (آوازهای سرزمین مادری ام)، بهترین فیلم: ترکش های صلح، بهترین فیلم از دیدگاه مردم: قارچ سمی (رسول ملاقلی پور).
جایزه ویژه هیئت داوران نیز به «آوازهای سرزمین مادری ام» (بهمن قبادی) به علت تلاش صادقانه در به تصویر کشیدن مصیبت های مردم کردستان عراق اهدا شد.
در بخش سریال و فیلم سینمایی ویدئویی: بهترین کارگردانی: سریال زمانی برای خاکستر (حمید بهمنی)، دیپلم افتخار کارگردانی: چتری برای کارگردان (پرویز شیخ طادی)،بهترین فیلمنامه: سعید رحمانی (سریال زمانی برای خاکستر) دیپلم افتخار فیلمنامه: فرامرز گرجیان (نیلوفران خاک)، بهترین تدوین: مهرداد خوشبخت (سریال زمانی برای خاکستر)، بهترین بازیگر مرد: محمود مقامی (سریال قصه های قرارگاه)، دیپلم افتخار بازیگر مرد: اصغر نقی زاده (چتری برای کارگردان)، بهترین تصویرداری: سیروس عبدلی (آتش و شبنم).
بخش نماهنگ: بهترین کارگردانی: ضمن تقدیر از حمید بهمنی، هیچ کاری انتخاب نشد. بهترین فیلمنامه: عبدالستار کاکایی (فصل آخر)، بهترین فیلمبرداری: ایرج عاشوری (شمس الضحی)، بهترین موسیقی: همایون رضا عطاردی (وسعت عشق).
بخش مستند: بهترین کارگردانی: مرتضی شعبانی (همسفر بهار)، بهترین فیلمبرداری: مهدی پریزاد و احمدعلی صدر (شهر دلتنگ)، بهترین تدوین: حسن نیکبخت (سه روایت از خرمشهر)، جایزه ویژه: محمد علی فارسی (پایان انتظار).
در بخش بزرگداشت نیز با اهدای جوایزی، از مجید انتظامی و زنده یاد ابراهیم اصغرزاده تجلیل شد و از رضا ایرانمنش نیز به علت حضور پررنگش در عرصه سینمای دفاع مقدس، تجلیل به عمل آمد. همچنین به خاطر ارج نهادن به قیام انتفاضه، از سوی جشنواره، جایزه ای به صلاح ذواوی سفیر کشور فلسطین اهدا شد.
علی شاه حاتمی جایزه خود را به مادر هنرمند جانباز حسین فهیمی اهدا کرد و از حاضران در مراسم خواست به احترام وی از جایشان بلند شوند و او را تشویق کنند. در مقابل، حسین فهیمی نیز جایزه خود را به علی شاه حاتمی اهدا کرد. تفاوت سینمای دفاع مقدس با سینمای جنگ...
ابوالقاسم طالبی
سینمای دفاع مقدس ما با سینمای جنگ جهان متفاوت است چرا؟
به دلایل مختلف که در این مقال نمی گنجد، اما اشارتا عرض می کنم: عموما در ژانر سینمای جنگ، نگاه یا از روی اکشن و قدرت تعلیم دیدگی و بازوان سترگ سربازان و تکاوران است، یا مذموم بودن کشتن نفوس انسان ها. ممکن است در فیلمی، سربازان جنگ یک کشور، قهرمان جلوه نمایند و در فیلم دیگر، سربازان یا چریک های کشور مقابل را افرادی مظلوم و قهرمان به تصویر کشد. به هر روی، همه گونه های جنگی سینما به حالات، حرکات، کنش ها و واکنش های جبهه متجاوزین یا جبهه مورد تجاوز قرار گرفته، می پردازند و نهایتا هم، نتیجه این می شود که یک جبهه خوب و جبهه دیگر بد معرفی می شود. امّا دفاع مقدس ما اینها نیست. خب دفاع مردم ویتنام در مقابل هجوم سربازان آمریکایی نیز امری مقدس است؛ یا دفاع مردم شوروی در مقابل ارتش نازی هیتلر امری مقدس است؛ اما فیلم هایی که این جنگ ها را روایت می کند نیز سینمای دفاع مقدس ما نیست، چرا؟
چون ماهیت سینمای دفاع مقدس ما، علاوه بر مقدساتی که ما از آنها دفاع می کردیم، به دلیل سربازان و جنگاورانش مقدس است. در این جنگ، مقدسین دفاع مقدس را انجام می دادند؛ به عبارت دیگر، تفاوت شخصیتی یک ویت کنگ با یک بسیجی دلسوخته تفاوت سینمای دفاع مقدس ما با سینمای جنگ آنهاست. مدافعان ما به لحاظ روحی و شخصیتی مقدسین مردم بودند. اینها شهادت را نه به دلیل اینکه اگر خود نمیرند دشمن آنها را می کشد و نه به دلیل آن که خانه و مزرعه شان توسط دشمن ویران شده است و نه به دلیل اجتناب ناپذیر بودن جنگ در دفاع از خانه، بلکه به دلیل خشنودی معبود و نزدیک شدن به رب خود انتخاب می کردند، به همین دلیل مردم اصفهان، مشهد، تهران و... که از صحنه جنگ دور بودند، بیش از مردم آبادان که در محاصره بودند، در جبهه حضور داشتند. اگر دفاع مقدس ما مثل دفاع مقدس ویتنام بود می بایست زنان و مردان آبادان و خرمشهر بیش از دیگر شهرهای ایران در جنگ حضور می داشتند و مردم خراسان اگر اجباری می شد و سربازگیری می شد از روی ناچاری حضور پیدا می کردند، دفاع ما حتی دفاع از نوع تحریکات ناسیونالیستی و وطن پرستی نبود که مثلاً جوانان بر اثر تبلیغات و تحریکات ناسیونالیستی به جبهه ها بروند بلکه مدافعان حاضر در نبرد ما نوعی ارتباط قدسی با عالم ملکوت برقرار می کردند و هر چه بیشتر در جبهه می ماندند این ارتباط شفاف تر و زلال تر رخ می نمود. لذا مدافعی که بیشتر در جبهه بود کمتر از کشتن و انتقام سخن می گفت، قلبی رئوف و لطیف همچون هنرمندان و عارفان پیدا می کردند. در دل شب به مناجات با خدا می پرداختند و پهنه صورتشان از اشک خیس می شد نه از ترس مرگ بلکه از شوق وصل و سینمایی که بخواهد از این مقدسین، تصویر واقعی بسازد با سینمای جنگ دنیا که هیچ، با سینمای دفاع دنیا نیز تفاوت ماهوی دارد، البته در این باب سخن بسیار است، اما ذکر این نکته نیز لازم است که همه رزمندگان دفاع ما دارای یک روحیه نبودند ولی هنگام حضور در جبهه آنها نیز به مرور شبیه اکثریت می شدند و لذاست که می بینیم هر کس مدتی در آن صیقل گاه روح حاضر بود به قدر لیاقت خود روح و قلب را لطیف تر می نمود و این روح صیقل یافته که عارفان با شصت سال ریاضت و مراقبت شاید به آن دست می یافتند، رزمندگان با یک سال حضور در کنار دیگر عارفان عاشق در جبهه به آن می رسیدند دنیا و زرق و برق هایش دیگر برایشان رنگ می باخت. خدایی می شدند و سینمایی که آنها را روایت می کند می بایست ظرفیت خدایی شدن را داشته باشد و خدا مقدس است و مقدس بودن با خنده و طنز و شادی و زیبایی و لذت و تفریح و عشق کردن در جمع همراه است و هر چه راز ناگفته هست در خلوت شب های تاریک است و ریاء و سالوس نمی تواند در این تاریکی ها و تنهایی ها به کسب خود رونق دهد و دکانش تخته است. پس مقدّس بازی واداهای عارفانه نیز با این سینما بیگانه است.
سینمای جنگ، هم کشتن دارد هم کشته شدن، عین جنگ، امّا هم کشتن رزمندگان ما با دیگران فرق داشت و هم کشته شدن آنها، این جا کسی برای لذّت انتقام و خالی کردن گرفتگی های روحی شلیک نمی کرد و هنگام رفتن از این دنیا با حسرت از آن جدا نمی شد، اگر نوع کشتن و کشته شدن رزمندگان ما مثل فیلم های دیگر جنگی شود، این سینمای دفاع مقدس نیست، نمی خواهم خودم و شما را فریب دهم و وجه حماسی جنگ را منکر شوم، بلکه می خواهم از درون این حماسه پراکشن روح عاشق، پرواز یک بسیجی داوطلب را که چون شیر می جنگد و به مرگ لبخند می زند، با یک ویت کنگ که دلی پر از کینه از سرباز آمریکایی دارد و شجاعانه می جنگد و همچنین شجاعت یک تکاور آمریکایی که مست قدرت بازو و اسلحه و احتمالاً شراب انگور است و هر سه شجاعانه می جنگند را مقایسه کنم و تفاوتی را بیرون کشم که همان تفاوت سینمای روایتگر دفاع مقدس مان است، با دیگر روایت ها از جنگ و دفاع، هر سه شجاعند، هر سه می دانند هر لحظه ممکن است مرگ آنها را در آغوش گیرد، هر سه خوب می جنگند؛ اما روحیات و انگیزه های جنگیدن آنها با هم تفاوت دارد، اگر سینماگر دفاع مقدس این تفاوت را نفهمد، در روایت وجه اصلی دفاع مقدس ما موفق نخواهد بود و اگر خیلی تلاش کند یک فیلم جنگی خوش ساخت مثل صدها فیلم جنگی دیگر که تاکنون در جهان سینما ساخته شده؛ می سازد و دیگر هیچ.
اما اگر بتواند روایتگر دفاع مقدس باشد، آن گاه الگوی عاشورای حضرت امام حسین علیه السلام را به تصویر کشیده و به دیگران می فهماند چگونه رژیم خشن و تا دندان مسلح به سلاح های فوق مدرن اسرائیل در مقابل چند جوان مسلمان شهادت طلب که تحت تأثیر رزمندگان ما بوده اند به زانو درآمده، و منطق حضرت امام حسین علیه السلام را با ظرایف سینما به گوش اهل دل می رساند و آنها را سیراب معرفت کربلا می کند، که قطره ای از آن تمنای خروشان هزاران لب تشنه را کفایت است و سینمای دفاع مقدس ما تاکنون در این زمینه موفقیت های خوبی داشته است اما به دلایل گوناگون (از جمله امکانات مالی، فنی، پشتیبانی و...) کمتر موفق بوده، البته باید اذعان کرد که اگر همه امکانات کشور هم بسیج شوند و از نظر مالی و فنی و پشتیبانی تأمین باشیم، اما سینماگر صاحب ذوق، که توفیق روایت کربلاییان را داشته باشد نداشته باشیم، باز هم اتفاقی نمی افتد، سینمای دفاع مقدس هم تکنیک می خواهد هم توفیق و هم... باقی بماند تا وقت دیگر.
