همیشه اعتقاد داشته ام که نوآوری در هنر سنتی، عرض خود بردن و زحمت دیگران داشتن است. در مورد اخیر بینابینی عمل کرده ام بدین معنی که بدون شک زحمت حضار را فراهم کرده ام اما کوشیده ام، عرض خود را نبرم به چند دلیل:
1 - غرضم از مزاحمت در معرض نقد و سنجش قرار دادن بعضی کارهاست و بازنمودن کاستیها و کژیها از جانب صاحبنظران، راهنمایی برای بهتر شدن کار، نه قصد تحقیق دارم و نه داعیه و سواد آن را.
2 - بیکار بودم و دنبال کاری یدی، تااینکه تصادفا چند قطعه تیماج و میشن که 60-70 سال قبل در کرمان دباغی و رسانده شده بود به دستم افتاد.
3 - گره سازی که جسته و گریخته از استادی اصفهانی آموخته بودم موجب تهیه طرحها و کلیشه هایی شد که از آنها جزوه ای ساختم که مقدمه آن در مجله آینده به چاپ رسید. بهترین جای امتحان این کلیشه های پشت همان تیماج و چرمی بود که داشتم.
4 - استاد مسگری چند نمونه ترنج و گوشه از قالب برنجی و طرحهای تهیه شده در نهایت دقت و ظرافت برایم درست کرد که ضرب آنها بر روی تیماج قدیمی جلا و طراوت خاصی داشت. جلدهای شماره (1) الف و ب. این نمونه جلد که به ضربی موسوم است سابقه ای 500-600 ساله دارد و نقش اصیل و سنتی جلدهای ایرانی است که به گفته مؤلف کتاب «قالی ایران » در قرن شانزدهم میلادی از کتاب به قالی راه یافته است.
جلدهای ضربی در صحافی سنتی اصالت خاصی دارد و توسط دست اندرکاران، شیوه خاص ایرانی قلمداد شده است. از این نوع جلد تعداد زیادی ساخته ام، گو این که گاهی از سنت تجاوز کرده ترنج را به کناری نهاده و گوشه ها را به میان کشیده ام! جلدهای شماره 2و3.
5 - بعد از تهیه نمونه هایی از جلد ضربی نوبت به امتحان کلیشه های گره در فرم معمولی و ساده بود که انواع مختلفی از گروه ساده تا نوشته دار و زیرورو آزمایش شد. جلدهای شماره 4 و 5. این نوع نقش هندسی قبل از ترنج و گوشه در ایران رواج داشته است. به گفته استاد محترم آقای ایرج افشار «مراد طرحهایی است که در جلدسازی ضربی قدیم صحافی ایران و مرسوم شامات و عثمانی به کار می رفت با شمسه ای در وسط و حاشیه در اطراف آن...».
نقش اصیل گره دارای شمسه ای در وسط و چهار 14 شمسه در 4 گوشه است، با اتصالات هندسی منظم، بین ترنج و گوشه ها در زمینه. نمونه هایی از ترنج با نقش هندسی و گوشه های مثلثی و زمینه ساده در قرون اولیه اسلامی در کتاب صحافی سنتی صفحات 8 و9 شرح شده و تصاویر آنها در دو صفحه اول قسمت عکسها دیده می شود. دور نیست طرح ترنج و گوشه قرن پانزدهم میلادی بتدریج از این نوع ترنج و گوشه هندسی گرفته شده باشد.
6 - نمونه های گره در فرم رنگی و معرق با جابجایی نقش مایه ها و شمسه های گره از رنگی به رنگ دیگر. در این نمونها گاهی دو طرف جلد به دو رنگ بوده و نقش مایه های همانند از دو رنگ به یکدیگر منتقل می شوند. جلد شماره 6.
7 - نقشهای مکرر از اشکال منظم هندسی بامهرهای قدیمی و یا مهرهای سیمی دست ساز. این فرم جلد قدمت بسیار دارد و یکی از نمونه های آن تکه جلد چرمی باندازه 6/4 در 9 سانتی متر به دست آمده ازحفاریهای تورفان متعلق به قرن 8-9 میلادی که طرحی از این نوع دارد و بخاطر اهمیت موضوع شرح آن را از کتاب هنر مانوی ترجمه دکتر ابوالقاسم اسماعیل پور صفحه 225 و تصویر6 نقل می کنم: «... رویه آن تقریبا سطح مستطیل شکل دارد و اندکی در اثر رطوبت ضایع شده است به آرایه هایی از زربرگ مزین است پشت آن که مزین به راست گوشه های حک شده است که قطرهای آن به هم پیوسته است. شکل کتاب و آرایه های آن نمایانگر سبک مصری - قبطی است.» این نقش در قالیبافی رواج کامل داشته و به نقش حوضی یا خشتی معروف است. جلد شماره 7.
8 - این دلیل آخری شاید در محضر علما عذر بدتر از گناه باشد. بکلی تفننی است و جرات ارائه آن را نکرده ام. گو این که در این چند ساله فعالیتم گاهی و خیلی بندرت وجهی از بابت صحافی دریافت کرده ام و بیشتر از متقاضیان فرنگی که خواستار همین نوع جلد بوده اند و آن دوباره سازی طرحهای نقاشی مدرن نقاشان خارجی در مقیاس کوچک از کنار هم قرار دادن چرمهای رنگی و باصطلاح قدما معرق.
در خاتمه اضافه می کنم که اگر در جلدهای ارائه شده گیرایی و جذابیتی وجود دارد تنها بخاطر نوع و جنس تیماج مصرفی است که از نوع به عمل آمده دستی است. که زحمت طاقت فرسا و دقت در خور تحسین صنعتگران 70-80 سال قبل آنها را به وجود آورده است. بسیار خوشدست، نقش و رنگ پذیر، ملایم و مطبوع. تنها کار من بر روی آنها نرمتر و چربتر کردن و کوبیدن نقشی بر آنها، بوده است.
