آغاز دوران تکلیف

تقلید

دختر و پسر با رسیدن به سن بلوغ وارد مرحله جدیدی از زندگی خود می شوند. زندگی همراه با مسؤولیت، زیرا بیشتر وظایف دینی با فرا رسیدن اولین روز بلوغ الزامی می گردد. بنابراین، لحظه ورود به این مرحله را می توان همانند ورود از مرز یک کشور به کشور دیگر دانست. همان گونه که شخص با قدم گذاشتن به مرزهای یک کشور تابع مقررات و دستورات آن خواهد شد، دختر و پسر نیز با رسیدن به سن تکلیف باید این احساس را داشته باشند که از این به بعد عنوان «مکلف» را بر دوش می کشند.

در شماره قبل، شرایط سنی این مرحله را توضیح دادیم و گفتیم شایسته است فرا رسیدن مرحله بلوغ را برای فرزندانمان جشن بگیریم.

اینک به ادامه بحث توجه فرمایید.

جشن تکلیف

برای ورود به سن تکلیف مسؤولیت مهمی بر دوش پدر و مادر می باشد. آنان باید فرزندان خود را برای قدم گذاشتن به این مرحله با آموزش صحیح آماده کنند. شایسته است در مراکز آموزشی نیز به صورت گسترده به این موضوع توجه شود. در واقع فرزندان ما قبل از فرا رسیدن سن بلوغ، دوران آمادگی را می گذرانند. همان گونه که برای شروع اولین سال تحصیلی آنان، شرکت در کلاسهای آمادگی را اقدامی مناسب می دانیم باید برای شروع دوران تکلیف نیز آنان را آماده کنیم. وظایف ابتدایی را به آنان بیاموزیم، مسؤولیت آن دوران را برای آنان بازگو نماییم. به ویژه دستورات نماز و روزه و کیفیت انجام صحیح آن دو را با شیوه ای جذاب و شیرین آموزش دهیم. تلاش کنیم این احساس را در آنان نماییم که هر انسانی در دوران تکلیف در مقابل رفتار و گفتار خویش مسؤول است و دیگر نمی تواند خود را همانند گذشته آزاد پندارد، او دیگر بزرگ شده است.

همزمان با آماده سازی فرزندان خویش برای ورود به مرحله تکلیف شایسته است به گونه ای با این موضوع برخورد شود که دختر و پسر به خوبی احساس کنند که نقطه عطفی در زندگی آنان پدید خواهد آمد و همیشه این مرحله را در خاطر داشته باشند. جشن تکلیف یکی از شیوه های شایسته و مفید در تحقق این امر است. از اولیاء محترم و از مربیان تربیتی آموزش و پرورش، انتظار می رود زمینه گرامی داشت این مرحله را برای دانش آموزان خویش فراهم کنند.

فراگیری مسایل شرعی

آنچه به عنوان یک تکلیف از اولین روزهای بلوغ متوجه دختران و پسران می باشد لزوم فراگیری احکام و مسایلی است که معمولاً مورد نیاز آنان می باشد، به عنوان مثال آنان در آن مرحله معمولاً وظیفه یادگیری احکام حج را ندارند چرا که معمولاً در ابتداء بلوغ مورد نیاز آنها نمی باشد، چنان که آموزش احکامی که مخصوص پسران یا دختران است بر دسته دیگر واجب نیست. ولی فراگیری موضوعاتی چون نماز و روزه و احکام مربوط به آن که از اولین روزهای بلوغ مورد نیاز است واجب خواهد بود.

احکام مشترک

از این جهت اولین وظیفه ای که متوجه افراد بالغ است انتخاب مجتهدی می باشد که باید احکام دینی خود را از او فرا گیرند. این فراگیری و عمل بر طبق آن را «تقلید» می نامند و آن مجتهد را «مرجع تقلید» می گویند.

مجتهد کسی است که با دانش ویژه خویش می تواند وظایف دینی ما را از میان منابع دینی به دست آورد.

دانشی که عهده دار این امر است «فقه» نام دارد. لذا به مجتهد، فقیه نیز گفته می شود. یک فقیه، نظریه فقهی خویش را تحت عنوان «فتوا» اعلام می کند و مجموعه فتواهای خویش را معمولاً به شکل «رساله عملیه» ارایه می دهد. ما با مراجعه به این رساله، می توانیم از فتاوای مرجع تقلید خویش آگاه شویم. نظرخواهی از مجتهد را «استفتاء» می گویند.

انتخاب مرجع تقلید بر اساس رعایت شرایطی است که مشروح آن در ابتداء رساله های عملیه آمده است. یکی از راههای شناخت مجتهدی که شرایط مذکور را دارا باشد، نظرخواهی از دو نفر عادل است که توان شناخت «مجتهد دارای شرایط» را داشته باشند.

البته اگر از گفته افراد مختلف برای انسان اطمینان حاصل شود که چه کسی شرایط لازم را داراست نیاز به گواهی دادن دو نفر عادل خبره نیست.

اکنون با این توضیحات به این احکام توجه فرمایید:

1ـ کسی که عمدا وظایف شرعی خود را بدون تقلید انجام دهد اعمال او باطل است.

2ـ فتوای مرجع تقلید را از این راهها می توان به دست آورد:

الف) شنیدن مستقیم از خود مجتهد

ب) نقل شخص مورد اطمینان

ج) مراجعه به رساله مجتهد

3ـ اگر اعمال گذشته انسان بر اساس تقلید بوده است، اما نمی داند نحوه تقلید او صحیح بوده است یا نه؟ بنا را بر صحت آن اعمال می گذارد.

4ـ اگر کسی فتوای مجتهدی را به اشتباه به دیگری آموزش دهد، واجب است او را از این اشتباه آگاه سازد.

5ـ مجتهدی که برای اولین بار از او تقلید می کنیم باید زنده باشد، تقلید از مجتهد فوت شده شرایطی دارد که در رساله ها ذکر شده است.

لطفا در زمینه مسأله بلوغ و تقلید به استفتاءهایی که در این شماره آمده است توجه کنید.

ادامه دارد.