عصر شیخ انصاری؛ عصر شکوفایی تشیع و پیشرفت چشم گیر فقه و اصول

قرن سیزدهم، قرن شکوفایی و رشد تشیع در ایران بود و از جمله علومی که در این قرن پیشرفت شایسته ای داشت، فقه و اصول بود که دانشوران صاحب نامی مانند شیخ مرتضی انصاری، کتاب های معتبری را در این فن تألیف کردند.

به گزارش خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا)، 18 جمادی الثانی، برابر است با سالروز درگذشت شیخ بزرگ شیعه، فقیه و اصولی سترگ، مرحوم شیخ اعظم مرتضی انصاری در سال 1281 هجری قمری.

شیخ اعظم انصاری در روز عید غدیر سال 1214 ه.ق در شهر دزفول، در خانواده علم و ادب و از نسل جابر بن عبدالله انصاری متولد شد. جابر بن عبدالله انصاری از مردم مدینه و از طایفه خزرج و از اصحاب بزرگ رسول الله(ص) بوده است .

انصاری ادبیات عرب و مقدمات را نزد پدرش و دانشوران دزفول سپری کرد و فقه و اصول و دوره سطح را خدمت شیخ حسین انصاری (عموزاده اش ) که از فقهای دزفول بود تلمذ کرد. سپس در سال 1232 ه.ق به همراه پدرش به عتبات جهت تکمیل دروس و ترقی اندیشه هایش رهسپار شد.

شیخ از محضر اساتید بزرگواری هم چون شیخ حسین انصاری دزفولی، شریف العلمای مازندرانی، شیخ موسی کاشف الغطا، سیدمحمد مجاهد، شیخ علی کاشف الغطا، ملااحمد نراقی تلمذ کرد و غیر از فرزانگان فوق الذکر، شیخ نزد هیچ کس دیگر تلمذ نکرده است.

مکتب علمی شیخ انصاری در اواسط قرن سیزدهم تا اوایل قرن چهاردهم پرورش دهنده دانشوران و اندیشمندان معروف شیعه است، علما و دانشمندانی که شمار آنها را از 500 نفر تا 3000 نفر در کتب رجالی و تاریخی ثبت کرده اند.

در کتاب زندگانی و شخصیت شیخ انصاری که توسط کنگره جهانی بزرگداشت دویستمین سالگرد تولد شیخ انصاری انتشار یافته است، نام 316 نفر را ذکر کرده که بعضی از مشاهیر از شاگردان شیخ به شرح ذیل آمده است: شیخ ابراهیم آل صادق، سیدمحمدابراهیم بهبهانی، شیخ ابراهیم خوئینی، میرزا محمدحسن شیرازی، میرزا ابراهیم خوئی، آخوند خراسانی، سیدجمال الدین اسدآبادی، شیخ ابراهیم قفطان، میرزا حبیب الله رشتی، میرزا ابوالحسن سبزواری، سیدابوالقاسم خوانساری و ... .

آثار قلمی این فقیه فرزانه که به دست مبارک خود و با خطی زیبا پیرامون موضوعات مختلف تألیف شده است و بعضی از آن ها در زمان حیات شیخ در چند نوبت به قطع رحلی چاپ سنگی شده اند، به شرح ذیل است:

کتاب رسائل: این کتاب در علم اصول فقه است و به دلیل محتوایی تازه و بدیع به «فرائدالاصول» معروف شده است و در 400 صفحه به قطع رحلی چاپ سنگی و منتشر شده است؛ کتاب المکاسب: این اثر در خصوص مسائل کسب و تجارت است. مطالب این کتاب علمی و استدلالی و با تحقیقات و پژوهش میدانی و جامع در رد و ابرام نظرات دانشوران و فقها گذشته است و هر دو اثر فوق از کتب درسی رایج در حوزه های علمیه تشیع است.

کتاب الصلاة: این اثر گرانسنگ که در مورد مسائل نماز است، به صورت علمی و بسیار دقیق و مستدل بحث کرده است. این کتاب 437 صفحه ای به قطع رحلی در سال 1305 ه.ق چاپ سنگی و منتشر شده است؛ کتاب الطهارة: این کتاب در 548 صفحه به قطع رحلی در سال 1317 ه.ق چاپ سنگی و منتشر شده است.

قرن شیخ انصاری (قرن سیزدهم)، قرن شکوفایی و رشد تشیع در ایران و مصادف با قرن نوزدهم میلادی و ظهور علوم و پیشرفت صنایع جدید در اروپا بود، اما مسلمین عموما و ایرانی ها خصوصا از این علوم و صنایع جدید بی بهره بودند.

از جمله علومی که در این قرن پیشرفت چشم گیر و شایسته ای داشت، فقه و اصول بود که توسط دانشوران صاحب نامی مانند شیخ جعفر کاشف الغطا و سیدعلی طباطبایی (صاحب ریاض) و فرزندش سیدمحمد مجاهد کتاب های معتبری به روش استدلالی و با استفاده از قواعد اصول در فقه تألیف شد.

عصر زندگی شیخ مصادف بود با مرجعیت عامه شیخ موسی کاشف الغطا و بعد از مرحوم شیخ موسی، زعامت دینی به برادرش شیخ حسن کاشف الغطا و بعد از رحلت ایشان مرجعیت عامه به شیخ محمد حسن صاحب جواهر منتقل شد.

در سال 1266 ه.ق شیخ محمدحسن صاحب جواهر در لحظات آخر حیاتش در جمع علما و بزرگان شیعه که برای تعیین تکلیف مرجعیت و زعامت دینی به حضورش رسیده بودند، شیخ مرتضی انصاری را مرجع بعد از خود معرفی و آن گاه رو به شیخ انصاری کرد و گفت: ای شیخ تو هم از احتیاط خود کم کن، چه دین اسلام سهل و آسان است.

شیخ انصاری پس از شیخ محمدحسن صاحب جواهر ریاست و اداره حوزه علمیه نجف را از سال 1266 تا 1281 ه.ق در مدت 15 سال به عهده داشت و شیعیان جهان از وی تقلید می کردند. مشایخ اجازه روایتی شیخ نیز عبارتند از: ملااحمد نراقی، سیدصدرالدین عاملی و شیخ محمدسعید دینوری.

سرانجام شیخ انصاری در هجدهم جمادی الثانی سال 1281 ه.ق پس از 67 سال عمر بابرکت، اما پرزحمت در نجف اشرف دار فانی را وداع گفت. چون شیخ از دنیا رفت، سیدعلی شوشتری بر جنازه اش نماز خواند و در حجره ای متصل به باب قبله صحن امیرالمؤمنین علی(ع) مدفون شد.[1]

منبع خبر: www.iqna.ir

تاریخ خبر: 1387/4/1