ـ آیا می توانم به درخواست و تقاضایی که از من می شود «نه» بگویم؟
ـ آیا می توانم به راحتی درخواست و تقاضایم را مطرح کنم؟
ـ آیا می توانم در صورت تمایل احساسات و افکارم را به راحتی بیان کنم؟
ـ آیا می توانم در مواقع ضرورت با آرامش ورعایت احترام طرف مقابل، به آن چه نمی پسندم، اعتراض کنم؟
برای این که بتوانیم کنترل مناسبی بر ارتباطات مان، بر اساس ارزش ها و اعتقادات مان، داشته باشیم و به سلامت و رفاه جسمی و روانی خود اهمیت کافی دهیم، باید از مهارت قاطعیت در حد مطلوبی برخوردار باشیم. قاطعیت توانایی ابراز احساسات، عقاید، افکار و نیازهای خود به طور آشکار، صادقانه و البته مودبانه است، به طوری که حریم و ارزش های دیگران مورد حمله قرار نگیرد. مرز روشنی بین قاطعیت و پرخاشگری وجود دارد. در پرخاشگری به قوانین دیگران احترام نمی گذاریم و به احساسات شان بی توجهیم و حاصل آن چیزی جز کدورت در روابط بین فردی و افزایش تعارضات نیست. در حالی که قاطعیت موجب استحکام روابط ما، کاهش استرس و ایجاد احترام متقابل می شود.
ما حق داریم:
ـ درخواستی را که از ما می شود نپذیریم و به آن «نه» بگوییم.
ـ افکار، عقاید و احساسات مان را در صورت تمایل بیان کنیم.
ـ از دیگران بخواهیم به حقوق مان احترام بگذارند و چنان چه با رفتارشان باعث ناراحتی ما می شوند، در مورد آن توضیح بدهند یا آن را جبران یا اصلاح کنند.
برای ابراز قاطعانه ی نظرات مان نیاز داریم خود در مورد آن چه می گوییم مطمئن باشیم. صحبت خود را با لحنی محکم، محترمانه و مطبوع بیان کنیم. وقتی سؤال یا درخواستی از ما می شود، اگر در مورد پاسخ مان مطمئن نیستیم، یا در مراحل ابتدایی تمرین قاطعیت هستیم، می توانیم پاسخ خود را به زمان مشخص دیگری مثلاً روز آینده یا هفته ی آتی موکول کنیم تا بتوانیم در مورد آن تصمیم گیری کنیم.
ـ وقتی نیاز به قاطعیت بالایی داریم، کلمات یا عباراتی را که نشانگر تردید و دودلی است به کار نبریم، مثل: فکر کنم، شاید و ...و سعی کنیم لحن صحبت مان نامطمئن نباشد، مثل: من من کردن، زیر لبی حرف زدن و ...
ـ گاه برای رد یک تقاضا به خاطر سماجت طرف مقابل ناچار به تکرار مخالفت خود خواهیم بود. در این مورد نباید دچار شرمندگی یا خجالت شویم. همان گونه که وی برای نیل به خواسته اش اصرار می ورزد، ما نیز حق پافشاری روی خواسته مان را داریم. در صورتی که فرد علی رغم امتناع ما خواسته اش راتکرار می کند می توان موضوع صحبت را تغییر داد یا نهایتاً محیط را ترک کرد.
به راه حل های جدید بیندیشیم. گاه می توان با ارائه ی راه حلی نو، برای درخواست یک دوست که تمایل داریم به وی کمک کنیم، هر دو به نتیجه ی دلخواه برسیم. به عنوان مثال وقتی دوست مان تقاضای جزوه ی درسی را دارد که خود نیز به آن احتیاج داریم، می توانیم در صورتی که خللی به مطالعه مان وارد نمی شود، به او پیشنهاد دهیم برای مطالعه به کتابخانه برویم تا بتوانیم هر دو از جزوه استفاده کنیم.
ـ استفاده از مهارت قاطعیت به ویژه برای پرهیز از رفتار های پرخطر و آسیب رسان مخصوصاً برای نوجوانان که به دلیل ویژگی های سنی خاص شان در بسیاری موارد تحت فشار گروه هم سالان قرار می گیرند، نقش مهمی دارد. در این موارد گاه ترس نوجوان از طرد شدن از گروه هم سالان موجب پذیرش خواسته های گروه، علی رغم میل باطنی اش می شود که علت آن علاوه بر قاطع نبودن، اعتماد به نفس پایین نیز است.
منبع مقاله: مهدوی، نیلوفر؛ (1388)، مهارت های زندگی، تهران: نشر قطره، چاپ دوم
