مردم سالاری، ش 803، 4/8/83
آقای فرانسیس فوکویاما مبتکر نظریه پایان تاریخ به وسیله لیبرال دموکراسی مدرن، در این مقاله تلاش می کند تا شواهدی را که ناقض نظریه او می باشند حلاجی کرده، راهی دوباره به پایان تاریخ بگشاید.
وی با نظری به تحولات سیاست جهانی پس از حملات 11 سپتامبر، مدعی می شود که این حملات نشانه استیصال مخالفان جهان مدرن است ولی به هر حال باعث ایجاد پرسش های جدی در باب اعتبار تمدن غرب می شود. ایشان با اشاره به نظریه برخورد تمدن ها تأکید می کند که در جنگ علیه تروریسم، مسائل فرهنگی به وضوح نمایان هستند. وی سپس با بیان ارتباط دموکراسی و نظام سرمایه داری با مسیحیت سکولار شده و ادعای جهانی بودن این مفاهیم، عوامل گسترش این ارزش ها در جهان غیرغربی را برمی شمرد و از علم و تکنولوژی به اقتصاد آزاد و سپس به لیبرال دموکراسی می رسد. وی این منطق را در همه جهان صادق می داند. او در گام بعدی به بررسی موانع فرهنگی مدرن سازی در آسیا می پردازد و با اشاره ای به تفاوت کشورهای مختلف در این زمینه، بحث را به دین اسلام می کشاند و آن را مخالف مدرنیسم ارزیابی نمی کند، وجود گرایش های لیبرال در میان مسلمین را مورد تأکید قرار می دهد و در ضمن اذعان می کند که مخالفت اسلام گرایان با مدرنیسم نه به خاطر تساهل جنسی و یا هم جنس بازی، بلکه به خاطر خود سکولاریسم است. لذا جنگ فعلی صرفا جنگ با تروریسم و یا دفاع از سیاست آمریکا در عراق و فلسطین نیست بلکه منازعه ای اساسی است که فقط منحصر به گروه کوچکی از اسلام گرایان نمی باشد. وی این گرایش را اسلام رادیکال می نامد و به طور اجمالی عوامل ایجاد آن را برمی شمرد همچنین عربستان سعودی را متهم اصلی در گسترش آن معرفی می کند و برخی از فعالیت های این کشور را فهرست می کند، البته از عوامل اقتصادی، سیاسی و اجتماعی نیز غافل نمی ماند.
ایشان به عنوان راه پیروزی بر اسلام رادیکال، ابتدا پیروزی سریع در افغانستان و عراق را پیشنهاد می کند و در مرحله بالاتر تغییر در درون جوامع اسلامی را خواستار می شود. و آنها را به پذیرش مدرنیته با اصل کلیدی دولت سکولار وادار می کند. وی با مقایسه اسلام امروز با مسیحیت قرن هفدهم و با نظر به اختلافات فرقه ای مسلمین، امیدواری خود را نسبت به ظهور نوعی اسلام لیبرال تر ابراز می کند، جالب آنکه تنها کشور امیدبخش در این زمینه را ایران می داند. فوکویاما در پایان، این نزاع را به دلیل وجود علم و تکنولوژی و ثروت با پیروزی غرب خاتمه یافته می داند.
