ایجاد رشته‌های تحصیلی تخصصی متناسب با نیازهای دستگاه قضایی

محمدجواد شریعت باقری رئیس دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری قوه قضائیه در گفت‌وگوی تفصیلی با خبرنگار گروه حقوقی و قضایی خبرگزاری میزان به جایگاه مهم این دانشگاه در تربیت قضات دستگاه قضایی اشاره کرد و گفت: دانشگاه علوم قضایی دانشگاهی است که از نظر ساختاری، سازمانی و مدیریتی زیر نظر قوه قضائیه است، اما از نظر مقررات که در آن اجرا می‌شود تابع آئیننامه‌ها و مقررات وزارت علوم است.

وی گفت: سابقه تشکیل و ایجاد دانشگاه علوم قضایی به‌طور تقریبی مربوط به حدود 35 سال قبل است. اما از این 35 سال حدود 6 سال است که به دانشگاه تبدیل شده است، چون قبل از آن به صورت دانشکده فعالیت می‌کرده است.

این مقام قضایی بیان کرد: دانشگاه علوم قضایی اکنون حدود 1500 دانشجو دارد که عمده آن‌ها بورسیه هستند. یعنی تعهد دارند بعد از اینکه تحصیلات آن‌ها تمام شد به خدمت قوه قضائیه دربیایند، به‌طور تقریبی حدود دو سوم دانشجویان ما تعهد دارند که در دستگاه قضایی کشور مشغول به فعالیت شوند.

شریعت باقری تصریح کرد: دانشگاه علوم قضایی یک فرصت بسیار خوب و عالی برای قوه قضائیه است که هم نیروی انسانی مورد نیاز را تربیت کند و هم نیاز‌های علمی و پژوهشی قوه قضائیه را پاسخ دهد باشد.

این استاد دانشگاه افزود: دانشگاه علوم قضایی عنوان خدمات اداری هم دارد. البته سالیان طولانی است که در بخش خدمات اداری جذب و فارغ‌التحصیل نداشته ایم. ناگفته نماند هر از گاهی این بحث مطرح می‌شود که این قسمت فعال شود و بخش اداری قوه قضائیه را هم تحت پوشش قرار دهد.

رئیس دانشگاه علوم قضایی به وجود و تدریس رشته‌های تخصصی در این دانشگاه اشاره کرد و گفت: ما حدود 16 الی 17 رشته تخصصی در مقطع کارشناسی ارشد داریم که حدود نیمی از آن‌ها منحصراً در دانشگاه علوم قضایی ارائه می‌شود.

وی عنوان کرد: این فرصت از آن جهت ارزشمند است که ما در سال‌های اخیر از بین دانشجویانی که غیربورسیه بوده و آزاد هستند افرادی را به سازمان‌های تابعه قوه قضائیه معرفی می‌کنیم.

رئیس دانشگاه علوم قضایی ادامه داد: مثلاً به سازمان بازرسی، سازمان ثبت، سازمان زندان‌ها و ... دانشجویان غیر بورسیه خود را معرفی می‌کنیم که در صورت امکان از این فارغ التحصیلان در بدنه سازمانی خود استفاده کنند. امیدواریم که این سازمان‌ها بخصوص سازمان ثبت اسناد و سازمان بازرسی و همچنین دیوان عدالت اداری که برای آن‌ها رشته تخصصی داریم از این فرصت استفاده کنند و این فارغ التحصیلان رشته‌های خاص را در سازمان خود به‌کار گیری کنند، چون این رشته‌ها فقط برای این قبیل سازمان‌ها طراحی شده است.

این استاد دانشگاه در رابطه با مقاطع تحصیلی این دانشگاه گفت: دانشگاه علوم قضایی در 4 مقطع تحصیلی کارشناسی، کارشناسی ارشد، کارشناسی ارشد پیوسته و دکتری دانشجو می‌پذیرد. 

وی افزود: با توجه به اینکه سطح آموزش عالی در کشور بالا رفته است ما دانشجویان کارشناسی خود را از بین بهترین داوطلبین کنکور در سال‌های اخیر انتخاب کرده و می‌کنیم. البته فقط تعدادی از دانشجویان ارشد متعهد می‌شوند که در دستگاه قضایی به‌عنوان قاضی خدمت کنند. یعنی کم‌کم گرایش را به سمت کارشناسی ارشد سوق داده و تقویت کرده‌ایم. ولی کارشناسی را در حد جذب بهترین‌های کنکور همچنان داریم.

این مقام قضایی تصریح کرد: البته در سال‌های دور به این روش انجام نمی‌شد، علت آن هم این است که عمده قضات کشور ما دارای مدرک کارشناسی بودند و همین مدرک کافی بود. اما الان ما کارشناسی ارشد را مورد توجه قرار داده و آن را تقویت می‌کنیم.

شریعت باقری به یکی دیگر از ویژگی‌های شاخص فارغ التحصیلان دانشگاه علوم قضایی اشاره کرد و گفت: همان‌گونه که ریاست محترم قوه قضائیه در یک مناسبتی بیان کردند دانشگاه علوم قضایی یک فرصت خوب و بلکه استثنایی برای قوه قضائیه است.

وی ادامه داد: نکته‌ای که باید عنوان کرد این است که تجربه نشان داده بسیاری از مدیران دستگاه قضایی مثل رؤسای دادگستری استان‌ها، دادستان‌ها، مدیران کل و بسیاری دیگر از مسئولان از افراد فارغ التحصیلان دانشگاه علوم قضایی هستند؛ لذا عملاً بسیاری از دانشجویان ما بعد از چند سال خدمت و کسب تجربه در دستگاه قضایی به سمت‌های مدیریتی نیز منصوب می‌شوند؛ بنابراین ما به‌طور غیرمستقیم مدیرانی را هم برای قوه قضائیه تربیت می‌کنیم که این مسئله بسیار مهم و ارزشمند است.

این مقام قضایی با اشاره به تعداد دانشجویان و قضات شاغل در کشور گفت: ما در کشور تقریباً 10 هزار قاضی داریم. عدد 1500 نفر که تعداد دانشجویان ما است به نسبت 10 هزار نفر عددی تقریباً بزرگی است. یعنی قرار است ظرف حدود 4 سال تقریبا 1 هزار نفر قاضی تحویل دستگاه قضایی داده شود. این امر بدین معنی است که میزان دانشجویان ما نسبت به کل قضات عدد بزرگی است و این یعنی دیده و احساس شدن؛ لذا فضا برای دانشجویان طوری نیست که در بین قضات مشغول در دستگاه قضایی به چشم نیایند. در این جا هم نقش تأثیرگذار و ارزنده دانشگاه دیده می‌شود.

رئیس دانشگاه علوم قضایی در رابطه با نحوه جذب اعضای هیئت علمی این دانشگاه گفت: ما در فرآیند جذب استادان اقدامات خوبی داشته و طبق قوانین و مقررات در حال افزایش اساتید هیئت علمی خود هستیم. در حال حاضر حدود 34 نفر عضو هیئت علمی داریم که طبق مقررات در حال افزایش این عدد هستیم.

وی گفت: در یک سال و نیم گذشته حدود 127 نفر داوطلب عضویت در هیئت علمی دانشگاه بودند که از بین آن‌ها فقط 10 نفر پذیرفته شدند. برای جذب استاد سالی 2 بار در فرآیند‌های وزارت علوم که اعلام می‌شود ما اعلام نیاز می‌کنیم، داوطلبان مراحل را می‌گذرانند و پس از انجام بررسی‌ها به عضویت هیئت علمی دانشگاه درمی‌آیند.

این مقام مسئول خاطرنشان کرد: ما تعداد زیادی استاد مدعو در دانشگاه داریم. یعنی ما تقریباً 160- 150 نفر بسته به ترم تحصیلی استاد مدعو داریم و این تعداد استاد به نسبت اعضای هیئت علمی نسبتی منطقی نیست. باید تعداد اساتید مدعو را کاهش داد و اساتید هیئت علمی افزایش یابد و اساساً باید این میزان معکوش شود تا به تعادل برسد.

شریعت باقری به شرایط تحصیل در این دانشگاه هم اشاره‌ای کرد و گفت: در دوره کارشناسی آنچه را که وزارت علوم برای این مقطع مصوب کرده حدود 140 واحد درسی است که ما آن را عیناً اجرا می‌کنیم. اما با توجه به اختیاراتی که دانشگاه‌ها دارند ما برای بعضی از درس‌ها افزایش ساعت درسی و یا اضافه کردن واحد‌های اضافی در نظرگرفته ایم. مثلا در یک رشته حدود 200 واحد درسی را برای دانشجویان خود در نظر گرفته‌ایم.

وی گفت: در سال گذشته ما بهترین عملکرد را در خصوص رتبه‌های کنکور داشته‌ایم. البته این روند از سال‌های قبل مداوم در حال بهبود بوده است. به طوری که درسال گذشته رتبه تک‌رقمی کنکور داشتیم، رتبه‌های 2 رقمی هم فراوان داشتیم؛ اکنون دیگر رتبه‌های ما از بهترین رتبه‌های کشوری هستند که در دانشگاه علوم قضایی پذیرفته می‌شوند.

این مقام مسئول بیان کرد: وزارت علوم در گزارشی اعلام کرد که 3 دانشگاه کشور بهترین داوطلبین علوم انسانی را جذب کرده است. یکی دانشگاه تهران، دیگری دانشگاه شهید بهشتی و نهایتاً دانشگاه علوم قضایی. البته باید گفت که اعلام شده بود که 100 نفر علوم انسانی به این سه دانشگاه رفتند. در حالی‌که دو دانشگاه دیگر رشته‌هایی مثل جامعه‌شناسی، فلسفه و اقتصاد جذب دارند، اما ما فقط حقوق و رشته‌های مربوط به حقوق را جذب کرده‌ایم.

رئیس دانشگاه علوم قضایی به برخی امتیازات تحصیلی این دانشگاه اشاره کرد و گفت: دانشجویان بورسیه ما علاوه بر اینکه در دانشگاه تحصیل می‌کنند از امتیازات دیگری نیز برخوردار می‌شوند. این افراد تعهد می‌دهند که به مدت 10 سال در قوه قضائیه به‌عنوان قاضی خدمت کنند. یعنی به این ترتیب شغل آینده‌شان مشخص می‌شود. همچنین کمک هزینه‌ای به آن‌ها پرداخت می‌َشود، امکانات رفاهی در اختیارشان است، خدمت سربازی را ندارند که به نوعی جزو تعهدشان حساب می‌شود؛ لذا بهترین‌های کنکور سراسری به همین دلایل دانشگاه علوم قضایی را انتخاب می‌کنند.

وی در رابطه نحوه و میزان تعامل این دانشگاه با نهاد‌های دیگر گفت: ما خوشبختانه با معاونت منابع انسانی قوه قضائیه و پژوهشگاه قوه قضائیه تعامل خوبی داریم. مثلا برنامه‌های پژوهشی که قصد اجرا داریم را بررسی می‌کنیم که اگر در پژوهشگاه قوه قضائیه انجام می‌شود ما دیگر آن پروژه را تکرار نکنیم و موازی کاری نشود.

این استاد دانشگاه ادامه داد: در سال‌های اخیر تعاملات با دانشگاه‌ها افزایش خوبی داشته است. به طوری که آن‌ها برای ما دانشجوی مهمان می‌فرستند و یا ما برای دانشگاه‌های دیگر دانشجوی مهمان می‌فرستیم. همچنین از اساتید دیگر دانشگاه‌ها استفاده می‌کنیم و بالعکس. حتی پروژه‌های تحقیقاتی به ما داده می‌شود؛ لذا با نهاد‌های علمی کشور مثل دانشگاه‌ها تعاملات خوبی برقرار کرده‌ایم.

شریعت باقری در پاسخ به این سئوال که با توجه به اینکه دانشگاه علوم قضایی قضات زیادی را به دستگاه قضایی تحویل داده است سطح علمی قضات را چگونه ارزیابی می‌کنید،گفت: به طور کلی سطح علمی قضات کشور ما خوب است، ولی ما در کشور یک مشکل داریم و آن این است که دچار یک افت علمی در دانشگاه‌ها هستیم. مشکلی که الان وجود دارد مسئله مدرک‌گرایی است و اینکه دانشجویان بیشتر برای دریافت مدرک تلاش می‌کنند. هرچند در دانشگاه علوم قضایی با قدرت و قوت سطح علمی را بالا نگه داشته و در حال افزایش آن هستیم.

وی توضیح داد: در واقع باید گفت به‌طور کلی در کشور سطح آموزش تنزل پیدا کرده است. اما در پاسخ به سوال شما باید بدانیم سطح علمی قضات را با چه کسانی مقایسه کنیم. مثلاً بین فارغ‌التحصیلان رشته حقوق قوه قضائیه بهترین‌ها را انتخاب می‌کند.

شریعت باقری در رابطه با تعامل دانشگاه با سایر نهاد‌های خارج از قوه قضائیه گفت: در ساختار دانشگاه علوم قضایی یک بخش با عنوان دفتر همکاری‌های بین‌المللی پیش‌بینی شده است. البته در این دفتر مدتی است که در حال بررسی این موضوع هستیم که بتوانیم این بخش را بیش از پیش فعال کنیم. 

رئیس دانشگاه علوم قضایی بیان کرد: البته از این ظرفیت تاکنون استفاده شده است، اما پتانسیل آن را داریم که این ظرفیت را بیش از پیش افزایش دهیم. مثلاً در سال‌های گذشته از شخصیت‌های مختلف و از نهاد‌های مهم کشور‌های دیگر دعوت کرده و میزبان آن‌ها بوده‌ایم. از کشور‌های فرانسه، سوئیس، ایتالیا، روسیه، ترکیه دبیر کل کنفرانس لاهه به ایران سفر کرده اند و با برخی از آن‌ها نیز تفاهم‌نامه امضا شده است.

وی ادامه داد: همچنین دادستان قطر و اعضای آکادمی روسیه از دیگر افرادی بوده‌اند که به ایران سفر کرده و در دانشگاه علوم قضایی حضور پیدا کرده اند. ما معتقدیم این تعاملات با شخصیت‌های علمی و حقوقی دیگر کشور‌ها تأثیر مثبتی به همراه دارد. یعنی وقتی که می‌آیند و می‌بینند که نحوه آموزش قضات ما ومراحل جذب آن‌ها چگونه است و اساتید ما چه تحصیلاتی دارند باعث می‌شود که ذهنیت خوب در آن‌ها ایجاد شود.

شریعت باقری خاطرنشان کرد: البته انتظار داریم که این تعاملات بین‌المللی افزایش یابد. چون این توان در دانشگاه علوم قضایی وجود دارد.

 این مقام قضایی در پایان گفت: به نظر من دانشگاه علوم قضایی کانال اصلی ورودی قضات به قوه قضائیه است به همین دلیل دورنمای بسیار خوبی برای دانشگاه علوم قضایی متصور هستم.

گفت‌وگو: سید هادی مظلوم