با توجه به این که هرچه سن بروز اختلال کم تر باشد، سیر نشانه ها شباهت کمتری به معیارهای تشخیص فعلی در سیستم طبقه بندی بیماری ها خواهد داشت و تشخیص مشکل تر خواهد شد، برای تشخیص صحیح مراجعه به روان پزشک کودک و نوجوان ضروری است. (سیستم طبقه بندی فعلی بیماری های روان پزشکی به نام DSMIV- TR نشانه های لازم برای تشخیص اختلالات مختلف روان پزشکی را مشخص می کند.
این سیستم طبقه بندی به صورت کتابچه ی راهنمای تشخیصی برای متخصصین در دسترس است. )
روان پزشک کودک و نوجوان پزشکی است که بعد از اتمام هفت سال تحصیل در دوره ی عمومی پزشکی، سه یا چهار سال در دوره ی تخصصی روان پزشکی بزرگ سال درس خوانده است و سپس حداقل دو سال دوره ی فوق تخصصی روان پزشکی – اعصاب و روان – کودک و نوجوان را گذرانده است.
در صورت عدم دسترسی به روان پزشک کودک و نوجوان می توان به روان پزشک بزرگ سالانی که در زمینه ی تشخیص اختلال دوقطبی در کودکان و نوجوانان تجربه و مهارت دارد مراجعه کرد (نام دیگر متخصص روان پزشک، متخصص اعصاب و روان است. )
متأسفانه اختلال دوقطبی در کودکان و نوجوانان سال ها بعد از شروع آن تشخیص داده می شود. بعضی از دلایل این تشخیصِ دیررس از این قرار است:
- خانواده ها در ابتدا تغییرات تدریجی فرزند خود را جدی نمی گیرند یا گمان می کنند با توجه به رشد و بالا رفتن سن این علایم طبیعی است یا برای ارزیابی تغییرات به متخصص مربوطه مراجعه نمی کنند. بسیاری از پزشکان یا مشاورین به درستی با علایم این اختلال آشنایی ندارند و ممکن است هم پوشانی زیاد علایم آن با سایر تشخیص ها باعث شود به اشتباه اختلال دیگری تشخیص داده شود. در اختلال دوقطبی، چون خود فرد به بیمار بودن خود واقف نیست، ممکن است خانواده به سختی بتوانند او را راضی کنند تا برای ارزیابی به روان پزشک مراجعه کند و از آن جا که پذیرش بیماری در کودک و نوجوان برای والدین فشار و نگرانی زیادی ایجاد می کند، ممکن است ناخودآگاه علایم را کم تر از آن چه هست برآورد کنند و خود نیز در عدم مراجعه ی به موقع به روان پزشک با بیمار همراه شوند. اگر کودک یا نوجوان رفتارها و روحیه ی متفاوت از خود بروز دهد که با آن چه در بیش تر کودکان یا نوجوانان همان سن دیده می شود، به خصوص آن که این مسئله منجر به تغییرات منفی در عملکرد او شده باشد، والدین، روان شناسان، پزشکان یا سایر متخصصین باید او را برای ارزیابی به روان پزشک کودک و نوجوان ارجاع دهند.
- هر چند مطالعات متعدد ژنتیکی و بررسی های مختلف از عملکرد مناطق خاصی از مغز در این بیماران تفاوت هایی را نسبت به سایرین نشان داده اند، اما این تفاوت ها در همه ی بیماران دیده نشده است و هنوز روش عکس برداری یا آزمایشگاهی برای تشخیص اختلال وجود ندارد.
- تاکنون هیچ آزمایش یا آزمون خاصی برای تشخیص دقیق اختلال دوقطبی شناخته نشده است و برای تشخیص این بیماری به عکس برداری از سر، نوار مغز، آزمایش خون یا آزمون های روان شناختی نیاز نیست؛ با این حال جهت بررسی وجود یا عدم وجود اختلالات طبی (به طور مثال، مشکل تیروئید ) که می توانند نشانه هایی مشابه با اختلالات روان پزشکی ایجاد کنند، ممکن است علاوه بر معاینه ی جسمی، آزمایشاتی نیز درخواست شود.
تشخیص بیماری توسط بررسی روان پزشک صورت می گیرد. روان پزشک با مرور کامل تاریخچه ی حال و گذشته ی کودک و خانواده، سوابق تحصیلی، ارتباطی، اجتماعی و بررسی کامل نشانه های موجود در معاینه ی روان پزشکی بیمار، ارزیابی را انجام می دهد.
معمولاً برای تشخیص اختلالات روان پزشکی در کودک و نوجوان غیر از خود بیمار، از اعضای خانواده، مراقبین اصلی و گاه از مدرسه و دوستان او نیز شرح حال گرفته می شود تا علاوه بر تشخیص دقیق بتوان برنامه ی درمانی جامعی نیز پیشنهاد کرد.
منبع مقاله:
خادمی، مژگان، (1389) اختلال دوقطبی در کودکان و نوجوانان، تهران: نشر قطره، چاپ اول. 