امام علی علیه السلام ، فرمانداران و استانداران خود را موظف می کرد که رفتارشان هماهنگ با شأن انسانی مردم باشد. یکی از عواملی که به کرامت آدم آسیب می رساند، محدود ساختن آزادی وی است؛ زیرا «آزادی در تعبیر حقوقی آن، نوعی استقلال و خودسامانی در زمینه های گوناگون زندگی است که از لحاظ رشد شخصیت انسان ضرورت داشته و در چارچوب مقررات و ممنوعیت های الهی و عقلایی است».
امام علی علیه السلام به صورت های گوناگون بر حفظ آزادی مردم تأکید داشت. آن بزرگوار، آزادی را ابزار حفظ کرامت انسان می دانست و می فرمود: «اِنّ النّاسَ کُلُّهُم اَحْرار؛ همه مردم آزاد هستند». یا اینکه می فرمود: «لا تَکُنْ عَبْدَ غَیْرِکَ وَ قَدْ جَعَلَکَ اللّه ُ حُرّا؛ بنده دیگری مباش که خداوند، تو را آزاد آفریده است».
در نمونه ای از رفتار امام علی علیه السلام که موجب حفظ آزادی می شود، چنین آمده است: ایشان در دوره حکومت خود به افراد مخالف اجازه می داد که در مجالس عمومی در کمال آزادی سخنان خود را بیان کنند. یکی از افراد قبیله بنی اسد در حالی که امام سخنرانی می کرد، میان صحبت ایشان از امام پرسید: «چگونه مردم شما را از این مقام کنار زدند، در حالی که شایسته تر بودید؟ امام پاسخ داد: «ای برادر بنی اسدی، تو نااستوار و ناسنجیده سخن می گویی! ولی حق خویشاوندی و پرسش گری داری.»
حضرت در این برخورد، آزادی فرد پرسش گر را محدود نکرد و اجازه داد تا حرف خودش را حتی در جایگاه نامناسب نیز بزند و امام با این رفتارش، در عین حفظ آزادی انسانی، امر تربیتی و حقوقی را از هم جدا کرد.
پیام متن:
1. آزادی، عامل رشد شخصیت انسان است.
2. رفتار حاکم باید به گونه ای باشد که موجب سلب آزادی از مردم نشود.
