شیوه های مؤثر در امر به معروف و نهی از منکر

یکی از مسائل مهم درباره امر به معروف و نهی از منکر، توجه به چگونگی اجرای آن و دانستن ظرافت های این کار حساس است. چه بسا در مواردی کاری با انگیزه مثبت، نتیجه منفی در برداشته باشد. پیامبر درباره چگونگی امر به معروف فرموده است: «کسی که امر به معروف می کند، باید این کار را با شیوه خوبی انجام دهد».[25]
بنابراین، توجه به بعضی از شیوه ها در تأثیرگذاری امر به معروف و نهی از منکر مؤثر است که به ذکر بعضی از آنها می پردازیم:
1. شخصیت دادن و توجه به کرامت انسان: اگر انسان به جایگاه بلند و کرامت خود توجه کند، هرگز خود را به کارهای زشت آلوده نمی کند؛ ازاین رو هرگز با تحقیر و توهین و اهانت، به خصوص در حضور دیگران نمی توان کسی را به کار نیک فراخواند یا او را از کار زشت باز داشت. این گونه برخوردها گاهی عامل لجاجت می شود؛ ولی شخصیت دادن به فرد و برخورد احترام آمیز، توجه او را به کار نیک بهتر جلب می کند.
2. زمینه سازی: بسیاری از تذکرها اگر بدون مقدمه چینی های لازم انجام شود، اثرگذار نخواهد بود. ذکر مقدماتی که آمادگی فکری و روحی طرف مقابل را برای پذیرش فراهم می سازد، بر نفوذ کلام می افزاید. در زمینه سازی باید نکاتی در نظر گرفته شود که از نظر عاطفی و منطقی در ارتباط با نتیجه نهایی مورد نظر باشد.
3. ادب در گفتار و رفتار از عوامل جذب است: نوع گفتار و عمل شخص باید چنان باشد که اعتماد طرف مقابل را جلب کرده و به دنبال آن تذکرها و امر و نهی ها اثرگذار باشد. بدزبانی و هتاکی و گفتار نیش دار و تندخویانه، عامل دفع است و اثر سخن را خنثی می کند.
4. هم زبانی: با هر کس باید با زبان خاص خودش سخن گفت. راه های تأثیرگذاری در مخاطبان متفاوت است، شناخت زبان و ویژگی های روحی فرد، ضامن توفیق بیشتری است.
5. تذکر خصوصی: گاهی تذکر دوستانه و خصوصی مؤثرتر از افشاگری در حضور دیگران است. تذکر باید آیینه وار و صادقانه و بی غرض باشد و عیب و کاستی را به شخص نشان دهد نه کوچک تر و بزرگ تر از آنچه هست و نه از روی غرض و انتقام و کینه. حفظ شخصیت و موقعیت افراد و آبروی آنها تأثیر زیادی در نفوذ کلام دارد.[26]
پینوشتها:
[25]. کنزل العمال، ح 5523.
[26]. داود صبوری، روزنامه جمهوری اسلامی، 28/5/1383، ص 6.