حتما شما هم افرادی را دیده اید که روی صورت شان لکه های کوچک رنگی به رنگ های زرد، نارنجی، قهوه ای یا سیاه دارند. شاید هم بدانید که به آنها کک و مک می گویند. اما چرا این لک ها روی صورت بعضی افراد دیده می شوند، ولی برخی دیگر این لک ها را روی صورت شان ندارند؟ در این جا پاسخ بعضی از سوال های خود را درباره کک و مک خواهید گرفت.
کک و مک چیست؟
کک و مک که در اصطلاح پزشکی به آن «ephelides» هم می گویند، در واقع لک هایی به اندازه (2 تا 4)میلی متر است که روی نقاطی از سطح بدن که در معرض نور آفتاب قرار دارند، ظاهر می شوند، به خصوص روی گونه ها و بینی. از لحاظ میکروسکوپی این لکه ها نقاطی هستند که تجمع رنگدانه ها در آنها بیشتر از نقاط مجاور و تولید ملانین در آنها بیشتر است. این لکه ها معمولا برای اولین بار در کودکی ظاهر می شوند و افرادی که پوست روشنی دارند بیش از آنهایی که پوست تیره دارند، دچار کک و مک می شوند. این لکه ها در مجاورت آفتاب تیره و به صورت تصادفی روی پوست ظاهر می شوند. کک و مک ها می توانند به رنگ های متفاوت باشند. بعضی از آنها نارنجی هستند، برخی سیاه و برخی قرمز، زرد یا قهوه ای؛ ولی به هر رنگی که باشند، در هر حال رنگ شان از رنگ پوست اطراف شان تیره تر است. کک و مک ها به عوامل ژنتیکی هم بستگی دارد و قرار گرفتن در معرض نور خورشید نیز به ایجاد آنها کمک می کند. ژن مربوط به بروز کک و مک با ژن مربوط به بروز موی قرمز ارتباط دارد و افرادی که موی قرمز دارند، اکثراً دچار کک و مک هم هستند. بنابر تحقیقات پژوهشگران، این ژن ریشه ای بسیار قدیمی دارد و انسان ها نئاندرتال هم دارای این ژن بوده اند. کک و مک ها در تابستان بیشتر هستند و در زمستان ناپدید می شوند؛ چرا که سلول های پوست با سلول های جدید جایگزین می شوند. همچنین به مرور زمان و با بالارفتن سن از میزان این کک و مک ها کاسته می شود و کمتر به چشم می آیند.
لکه های پوست در سنین بالاتر
لکه های قهوه ای بزرگ تری که در میانسالی روی پوست صورت و دست ها پدید می آیند هم می توانند به خاطر آسیب ناشی از قرار گرفتن در معرض نور خورشید ایجاد شوند. این لک ها بر خلاف کک و مک ها مدت زیادتری روی پوست باقی می مانند و در زمستان ناپدید می شوند، ولی ممکن است در زمستان کم رنگ تر شوند. در اصطلاح عامه به این لک ها، «لک های پیری» می گویند و در اصطلاح پزشکی «لنتیگوی خوش خیم» نامیده می شوند که به دلیل رسوب بیش از حد ملانین و افزایش تعداد ملانوسیت ها ایجاد می شوند. لنتیگوها در افراد دارای پوست روشن بیشتر مشاهده می گردد، ولی افرادی که به طور طبیعی دارای پوستی تیره تر هستند و پوست بدن شان زود برنزه می شود نیز دچار این لکه ها می شوند. اگر این لکه های
قهوه ای پوسته پوسته باشند، ممکن است به خاطر قرار گرفتن زیاد در معرض نور خورشید به وجود آمده باشند که در آن بافت شاخی پوست رشد کرده است. در حالت دیگر، این لکه های قهوه ای می توانند به دلیل کهولت سن ایجاد شده باشند. این لکه ها معمولا با کرایوتراپی (سرما درمانی) درمان شوند.
مهم این است که یک لنتیگوی خوش خیم از یک ملانومای بدخیم باز شناخته شود. اگر لکه ها اخیرا به وجود آمده اند، به چند رنگ مختلف هستند و مرز نامنظمی دارند، در این حالت بهتر است به متخصص پوست و مو مراجعه شود؛ ولی اگر در زمستان کمرنگ می شوند و با عدم مصرف کرم های ضد آفتاب تعدادشان افزایش می یابد و در تابستان تیره رنگ می شوند، بدخیم نیستند و تنها راه جلوگیری از زیاد شدن آنها این است که در تابستان از پوست تان در برابر آفتاب محافظت کنید.
چه چیز باعث بروز کک و مک می شود؟
علت اصلی بروز کک و مک ها سلول هایی از پوست هستند که ماده ای به نام ملانین تولید می کنند. وقتی پوست در معرض نور آفتاب قرار می گیرد، تولید ملانین افزایش می یابد تا از لایه های زیرین پوست دربرابر اشعه آفتاب محافظت کند. اگر ملانین در یک نقطه از پوست بیش از نقاط دیگر تجمع یابد، در آن نقطه کک و مک ایجاد می شود. نور خورشید همچنین باعث می شود کک و مک ها تیره شوند. لک های تیره ای که در زمان بارداری یا طی مصرف قرص های ضدبارداری روی پوست زنان ایجاد می شوند را ملاسما می نامند که به آن ماسک بارداری هم می گویند. نور خورشید این لک ها را تیره تر می کند. نورخورشید همچنین می تواند سلول های خاصی از پوست را به سلول های سرطانی تبدیل کند و به همین علت است که متخصصان توصیه می کنند با پوشیدن لباس مناسب و استفاده از کرم ضد آفتاب از پوست مان در برابر اشعه فرابنفش خورشید محافظت کنیم. محافظت از پوست در برابر نور خورشید هم به کاهش کک و مک ها کمک می کند و هم باعث می شود که بروز لکه های حاصل از افزایش سن به تاخیر بیفتد. لکه هایی که رنگ های غیرعادی چون سیاه، قرمز یا صورتی دارند یا به چند رنگ هستند و حد و مرز آنها نامنظم است، باید جدی گرفته شوند و فرد حتما باید به پزشک مراجعه کند تا معلوم شود که این لکه ها سرطانی نیستند.
کک و مک ها چطور رشد می کنند؟
وقتی کک و مک ها در معرض نور خورشید قرار می گیرند، تعدادشان افزایش می یباد؛ چرا که پوست در مجاورت نور آفتاب ملانین بیشتری تولید می کند تا از خود محافظت کند. وقتی پوست در معرض نور خورشید قرار می گیرد، لایه سطحی آن (اپیدرم) ضخیم تر می شود و ملانوسیت ها بیشتر ملانین تولید می کنند.
واکنش پوست افراد مختلف به نور خورشید متفاوت است. افرادی که پوست و موی روشن یا قرمز دارند، نسبت به کسانی که پوست تیره تر دارند، به نور خورشید حساس ترند، ولی افراد با پوست های تیره هم می توانند آفتاب سوخته شوند و از نور خورشید صدمه ببینند. گذشته از رنگ پوست، تجمع بیش از حد ملانین در پوست می تواند باعث بروز کک و مک شود. کک و مک ها، لکه های ناشی از افزایش سن و لک هایی که هنگام بارداری بروز می کنند، همگی چند خاصیت مشترک دارند. آنها در نقاطی رشد می کنند که در معرض نور خورشید قرار دارند؛ مثل صورت و دست ها و در هر سه آنها عامل بروز این لک ها تجمع ملانین در پوست است. ملانین اضافی هم در واکنش به قرار گرفتن زیاد در معرض نور خورشید تولید می شود. این مواد جلوی نفوذ اشعه فرابنفش خورشید به لایه ای درونی پوست را می گیرند.
چطور از کک و مک ها خلاص شویم؟
راه های مختلفی برای درمان کک و مک ها وجود دارد که لیزر درمانی یکی از آنهاست. پیش از این، درمان کک و مک ها به راحتی میسر نبود، زیرا اندازه کک و مک ها معمولا کوچک است، ولی با وجود لیزر حتی ضایعات کوچک را هم می توان درمان کرد. درمان های دیگری عبارتند از درمان با داروی رتین-آ و مواد شیمیایی، درمان با رتین-آ بسیار مناسب است فقط فر باید چندین ماه دارو مصرف کند تا اثرات درمانی ظاهر شود. معمولا از لیزر زمانی استفاده می شود که پوست شدیدا از آفتاب صدمه دیده باشد یا علاوه بر این لک ها، پوست چین و چروک های زیادی هم داشته باشد. برخی مواد بهداشتی سفید کننده پوست هم هستند که برای درمان کک و مک ها به کار می روند؛ ولی معمولا باعت دانه زدن پوست می شوند. گاه با استفاده از آلفا هیدروکسی اسیدها در کنار مراقبت از پوست در برابر نور آفتاب این کک و مک ها برطرف می شود. نکته مهم این است که درمان باید تحت نظر پزشک متخصص انجام گیرد و هرگز نباید سرخود کاری انجام داد. یکی دیگر از درمان های مدرن برای کک و مک ها استفاده از نینتروژن مایع است که لک ها را کمرنگ تر می کند؛ ولی اشکال این روش این است که در عین کمرنگ کردن یا ناپدید کردن کک و مک ها ممکن است به پوست سالم هم آسیب بزند. برخی مواد آرایشی که برای کمرنگ تر کردن لک ها از آن استفاده می شود، ممکن است رنگ پوست اطراف لکه ها را نیز ببرد و آن را کمرنگ کند یا برعکس باعث پررنگ تر شدن پوست اطراف شود.
درمان های طبیعی برای کک و مک ها
گفته شده که برای کمرنگ شدن لک ها صورت خود را با شیر ترش شده بشویید. اسید لاکتیک موجود در شیر می تواند بدون این
که صدمه ای به پوست بزند کار یک لایه برادر را انجام دهد و بدون خشک کردن پوست شما باعث درخشندگی آن شود. آب لیمو هم ماده ای است که اثرات آن در کمرنگ تر کردن و محو کک و مک ها ثابت شده است. حتما هم لازم نیست که برای دریافت اثرات درمانی آب لیمو، خود میوه را روی صورت تان بمالید، اگر با انگشت هم آب لیمو را به صورت تان بمالید، همان کار را خواهد کرد. ماسک های میوه ها مثل زردآلود، توت فرنگی، خیار و انگور قرمز برای از بین بردن رنگ این لکه ها مفید هستند. ماسک را کاملا از روی صورت خود نشویید، بلکه به آرامی با یک دستمال کاغذی آن را از روی صورت تان پاک کنید. اگر پوست تان چرب است، پیش از استفاده از ماسک مقداری آب لیمو به صورت تان بمالید.
چطور از بروز کک و مک ها جلوگیری کنیم؟
بسیاری از افراد دچار کک و مک نمی شوند و آن عده ای هم که روی صورت شان کک و مک دارند، سعی می کنند از آنها خلاصی یابند. پیشگیری از بروز کک و مک به مراتب راحت تر از مبتلا شدن به آن و تلاش برای رهایی از آن است. همه افراد تا اندازه ای استعداد ابتلا به کک و مک را دارند، ولی کسانی که استعداد بیشتری دارند، هنگام قرار گرفتن در معرض نور خورشید از کرم های ضد آفتاب استفاده کنند و کمتر در معرض نور خورشید قرار گیرند. کسی که مستعد ابتلا به کک و مک است، در معرض خطر ابتلا به کک و مک است، در معرض خطر ابتلا به سرطان پوست ناشی از نور خورشید هم قرار دارد. کک و مک ها برای مبتلایان به آنها زنگ خطری هستند که نشان می دهد آنها مستعد ابتلا به سرطان پوست هستند و پوست شان نسبت به نور خورشید آسیب پذیر است؛ ولی برای پیشگیری از ابتلا به کک و مک ها و سرطان پوست راه هایی وجود دارد:
استفاده از کرم ضد آفتاب
از کرم ضد آفتاب هایی استفاده کنید که روی بسته آن نوشته شده از پوست شما در برابر اشعه های UVA و UVB محافظت می کند. هر روز که از خانه بیرون می روید، حتی در روزهای ابری، به پوست تان کرم ضد آفتاب بزنید. اگر آستین لباس تان کوتاه است و گردن تان هم در معرض نور خورشید قرار دارد، به این نقاط هم کرم بمالید.
کلاه سر کنید
کلاهی با نقاط بزرگ بر سر بگذارید که خنک باشد و هوا را از خودش عبور دهد. این کار باعث می شود که نور خورشید مستقیم به صورت شما نخورد.
ساعات اوج گرما بیرون نروید
سعی کنید در ساعاتی که اشعه خورشید بیش از هر زمان دیگری می تابد، بیرون نروید. ساعات اوج تابش خورشید بین ساعات (10) صبح تا (4)بعد از ظهر است.
مراقب داروهایی که می خورید باشید
برخی داروها پوست را در برابر اشعه نور خورشید حساس تر می کنند که داروهای کنترل بارداری و بعضی آنتی بیوتیک ها از این جمله داروها هستند.
محصولاتی که ترکیبات آلفا هیدورکسی اسید و بنزوئیل پروکساید دارند هم جزء این گروه می باشند. درباره داروهایی که مصرف می کنید با متخصص پوست مشورت کنید؛ به خصوص اگر پوست تان دارای کک و مک است و مستعد ابتلا به آنها هستید. اگر در زیر نور خورشید رانندگی می کنید، استفاده از کرم ضد آفتاب را از یاد نبرید و تصور نکنید که شیشه های خودرو، شما را در برابر نور خورشید محافظت می کنند. نور خورشید از شیشه منزل و خودروی شما عبور می کند و اثرات مضر خودش را بر جای می گذارد.
منبع:دنیای سلامت شمار 48