زندگی نامه استاد دکتر علی شریعتمداری (ره)

زندگینامه

علی شریعتمداری، در سال 1302 در شیراز متولد شد. وی مدرک دکترای "فلسفه، تعلیم و تربیت و برنامه ریزی درسی" خود را از دانشگاه "تنسی" ایالت میشیگان آمریکا اخذ کرده است. شریعتمداری یک سال پس از اتمام تحصیل به ایران بازگشت و ابتدا به عنوان دانشیار در دانشگاه شیراز مشغول تدریس شد. وی سابقه فراوانی در تدریس و فعالیت های فرهنگی داشته و آثار فراوانی که همگی درباره روانشناسی، اصول تعلیم و تربیت و فلسفه است از وی به چاپ رسیده است.

شریعتمداری از ابتدای شکل گیری شورای عالی انقلاب فرهنگی با حکم حضرت امام خمینی (ره) به عضویت آن درآمده است. لازم به یادآوری است که پیشینه شورای عالی انقلاب فرهنگی به سال 1359 باز می گردد که سال آغازین انقلاب فرهنگی محسوب می شود. در این سال، ستاد انقلاب فرهنگی با فرمان حضرت امام تشکیل شد. این ستاد بعدها به شورای عالی انقلاب فرهنگی تغییر نام داد. دکتر علی شریعتمداری جزو هسته اولیه هفت نفره ای بود که برای تشکیل این ستاد معرفی شدند. اما تأسیس شورای عالی انقلاب فرهنگی عملاً به 19 آذر 1363 باز می گردد.

تحصیلات

علی شریعتمداری پس از طی دوره ابتدایی و متوسطه در زادگاهش وارد دانشسرای مقدماتی شیراز شد. از سال 1321 در شهرستان های مختلف استان فارس به آموزگاری مشغول بود و بعد از آن وارد دانشکده حقوق دانشگاه تهران شد.

وی در سال 1330 لیسانس رشته قضایی را اخذ کرد و به طور همزمان وارد دانشکده ادبیات دانشگاه تهران شده و در رشته "فلسفه و علوم تربیتی" به تحصیل پرداخت. در سال 1332 به عنوان شاگرد اول این رشته فارغ التحصیل شد و با توجه به رتبه اول، در سال 1335 به همراه دیگر دانشجویان رتبه اول دانشگاه ها برای تحصیل عازم آمریکا شده و به ایالت میشیگان رفت. در دانشگاه " تنسی" ایالت "میشیگان" حدود 4 ماه به آموختن زبان پرداخت و سپس در رشته "آموزش متوسطه" به تحصیل مشغول شد و در سال 1336 فارغ التحصیل گردید. شریعتمداری، دکترای "فلسفه، تعلیم و تربیت و برنامه ریزی درسی" را نیز در 1338 از دانشگاه "تنسی" دریافت کرد. به دلیل فعالیت های سیاسی انجام شده قبل از اعزام به آمریکا توسط شریعتمداری، وی، تحصیلات خود را تا مقطع دکترا در دانشگاه "تنسی" ادامه داد.

مسئولیت ها و سوابق اجرایی

وزیر فرهنگ و آموزش عالی در دولت "مهندس بازرگان"/عضویت در شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال 1363

رئیس فرهنگستان علوم و سازماندهی گروه های مختلف و سرپرستی گروه علوم انسانی/رئیس مؤسسه تحقیقات تربیتی دانشگاه تربیت معلم/سرپرستی و عضویت در هیات گزینش استاد و خبرگان بدون مدرک/عضویت در شورای پژوهشی کشور/عضویت در شورای عالی آموزش و پرورش/عضو انجمن فلسفه و تعلیم و تربیت/عضو شورای پژوهشی دانشگاه اصفهان/عضو شورای پژوهش های علمی کشور

فعالیت های سیاسی پیش از پیروزی انقلاب

علی شریعتمداری، در سال های 1325 و 1326 در شیراز، انجمن پیروان اسلام را تشکیل داد. وی در فسا، جهرم، استهبان و دیگر شهرهای استان فارس فعالیت سیاسی و فرهنگی داشت و سخنرانی می کرد. در سال 1328، چند ماهی پس از واقعه ترور شاه، به اتهام شرکت در سوءقصد علیه شاه، در دفتر روزنامـه "پارس" که در شیراز منتشر می شد، دادگاه نظامی شهرستان فسا، وی را احضار کرد. شریعتمداری به فسا رفته و خود را معرفی نمود اما اعلام کردند حکومت نظامی لغو شده و مخفیانه به شیراز بازگشت.

در واقع سخنرانی های شریعتمداری هیچ ارتباطی با ترور شاه نداشت. این اتهام، صرفاً نوعی بهانه بود که مانع فعالیت های وی شوند. علی شریعتمداری، پس از این وقایع به تهران عزیمت کرد. در آن زمان "آیت الله کاشانی" را به اتهام دست داشتن در ترور شاه به لبنان تبعید کرده بودند و شریعتمداری در جلسات طرفداران "آیت الله کاشانی" شرکت می کرد. در یکی از این جلسات فردی به نام "محمد نخشب" که آن زمان مسئول یک نهضت آزادی خواه بود و جوانان دیندار را به همکاری دعوت می کرد، از علی شریعتمداری جهت همکاری برای تشکیل ائتلاف دعوت کرد و شریعتمداری به صورت "حزب مردم ایران" به فعالیت های سیاسی خود ادامه داد و سرانجام در آبان ماه سال 1332 پس از جلسه ای که در منزل "آیت الله زنجانی" به منظور تنظیم برنامه اعتصاب سراسری برگزار شده بود، دستگیر و زندانی شد.

علی شریعتمداری و فعالیت در عرصه های فرهنگی

علی شریعتمداری پس از اتمام دوره دکترا در دانشگاه تنسی، به این دلیل که قبل از اعزام به آمریکا چند بار به زندان رفته بود و تصور می کرد با بازگشت به ایران اجازه تدریس در دانشگاه های کشور به وی داده نخواهند شد؛ در آمریکا با کمک و معرفی یکی از اساتید برجسته آمریکا، به 12 دانشگاه، برای تدریس دوره لیسانس معرفی شد و کار خود را در آمریکا ادامه داد؛ اما نتوانست مدت زیادی در آمریکا بماند، بنابراین در سال 1337 به ایران بازگشت.

پس از بازگشت به ایران او خدمات آموزشی خود را از آموزش و پرورش آغاز کرد و به عنوان دانشیار علوم تربیتی در دانشگاه شیراز مشغول به کار شد.

وی، تقریباً 3 سال در شیراز مشغول به کار شد و به علّت فعالیت های سیاسی 4 ماه را در زندان سپری کرد. پس از آزادی از زندان، به عنوان شرط اشتغال به تدریس می خواستند از وی تعهد بگیرند که فعالیت سیاسی انجام ندهد و شریعتمداری به خاطر عدم پذیرش این تعهد مدتی بیکار شد. شریعتمداری، طی سال های 1321 تا 1328 به عنوان آموزگار و از سال 1330 تا 1335 به عنوان دبیر به تدریس پرداخت. وی از سال 1339 به عنوان دانشیار علوم تربیتی دانشگاه شیراز و از سال 1341 به عنوان استاد علوم تربیتی دانشگاه اصفهان به تدریس مشغول شد و طی سال های 1344 تا 1346 به عنوان استاد مدعو در دانشگاه های "ایندیا" و "تنسی" نیز به تدریس مشغول بود. دکتر شریعتمداری از سال 1358 در دانشگاه تربیت معلم تهران به عنوان استاد "تعلیم و تربیت" به فعالیت پرداخته است.

علی شریعتمداری، هنگام بازگشت امام خمینی (ره) به میهن برای استقبال امام (ره) به همراه "شهید بهشتی" و مقام معظم رهبری، به استقبال امام (ره) رفت و پس از پیروزی انقلاب از سوی دولت موقت و شورای انقلاب، پیشنهاد تصدی وزارت علوم و فرهنگ و ارشاد به علی شریعتمداری داده شد. در سال 1359 امام خمینی (ره) تصمیم به تشکیل ستاد عالی انقلاب فرهنگی گرفت و در سال 1363 با حکم امام خمینی (ره) به عضویت این شورا درآمد.

فعالیت در نشریات

دکتر شریعتمداری مدال درجه یک علمی و نشان درجه یک تعلیم و تربیت کشور را دریافت کرده است و مدیر مسئولی چهار مجله علمی را برعهده داشته است.

مدیر مسئول مجله فرهنگستان علوم/مدیر مسئول مجله "نمای تربیت"/مدیر مسئول مجله "پژوهش های تربیتی"/مدیر مسئول مجله "پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت"/

شناخت ویژگی های شخصیتی امام خمینی (ره) از زبان شریعتمداری

علی شریعتمداری، در کتاب "امام به روایت دانشوران"، منتشر شده توسط "موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)" و در بخشی از این کتاب خاطرات و نظرات خود درباره حضرت امام خمینی (ره) را بیان کرده است که بخش هایی از آن چنین است: «...نکته هایی که من در برخوردهای امام احساس کردم علاقه ایشان به استفاده از درس خوانده ها بود، یعنی با اینکه در آن موقع ـ اوایل انقلاب ـ دسته بندی ها زیاد بود و عده ای هم علناً بر ضد نظام و نهضت اقدام می کردند؛ ولی امام آن بدبینی را نسبت به درس خوانده ها نداشتند و بارها به ما می گفتند که از وجود متخصصان، زمانی که عنادی با نظام جمهوری اسلامی نداشته باشند، استفاده بکنید.

امام تشخیص می دادند که انقلابی در این جامعه صورت گرفته ولی مردم به این زودی تغییر نمی کنند، بنابراین آن هایی که سابقه دینی و مبارزه با طاغوت داشتند اینها باید سعه صدر بیشتری به خرج بدهند و تحمل بیشتری داشته باشند و متوجه این حقیقت باشند که تا چند ماه پیش نظام طاغوتی حاکم بود و ارزش های خاصی اعمال و رفتار افراد را حمایت می کرد ولی حالا زمان لازم است تا این نیروی درس خوانده، این دانش آموزان، دانشجویان و استادان با معارف اسلامی و ارزش های معنوی آشنا بشوند و تغییراتی اساسی در گفتار آنها حاصل بشود. این را ما از توصیه ها و تذکرات امام استنباط می کردیم که ایشان متوجه این جهت هستند.

حساسیت مسائل فرهنگی در نگاه امام (ره)

امام توجه به جنبه فرهنگی نهضت داشتند، تشکیل ستاد انقلاب فرهنگی و ترکیب آن حاکی از دید گسترده امام بود. امام توصیه می کردند که مراقب باشید، با مدارا و حوصله برخورد بکنید. نظر آن حضرت همیشه این بود که هرچه زودتر این محیط ها تصفیه شده و به محیط اسلامی تبدیل بشود و شعائر آن اسلامی باشد.

اخلاق و سلوک سیاسی امام

حضرت امام همیشه به وحدت و مصلحت نظام توجه داشتند. حتی اگر حرفی برخلاف نظرشان ـ چه در حضورشان و چه در پشت سر ـ زده می شد، نشنیده می گرفتند. برای اینکه نکند طرح آن مسائل سبب اختلافی شده و ارکان نهضت را متزلزل نماید.

روزی در خدمت آن حضرت بودیم و دو نفر از نمایندگان دوره اول مجلس هم حضور داشتند. یکی از نمایندگان در خلال صحبتش از امام بسیار ستایش و تمجید کرد. قیافه امام درهم شد و پس از اتمام صحبت او اولین نکته ای که فرمودند این بود که: خدا نکند من باور بکنم آنچه را که این آقا درباره من گفتند.

آن چه از برخورد آن بزرگوار استنباط کردم اینکه مقام و موقعیت در شخصیت آن حضرت تغییری به وجود نیاورده بود و از اینکه او را مدح و ستایش بگویند ناراحت می شدند. یا کسانی می آمدند و امام را به عنوان یک مرجع و رهبر انقلاب اسلامی و شخصیتی که احیاگر اسلام در سطح جهان است مخاطب قرار می دادند. آیا این عناوین در رفتار امام تغییری به وجود آورده بود که نگاه و برخورد امام عوض شده باشد؟! هرگز. یعنی آنچه ما دیدیم از همان اوایل، برخورد طبیعی و راحت امام با مسئولین و مردم بود.

امام جامعیت داشتند، هم سیاسی بودند و نیز فقیه و متعبد و عارف. ایشان بر مسائل مختلف احاطه داشته و با گروه ها و اشخاص مختلف از رده های گوناگون نشست و برخاست کرده و به نظرها و اندیشه های آنان توجه می نمودند.

آن حضرت در انتخاب مسئولین به تقوا اهمیت می دادند حتی در انتخاب کارگزاران جزء بیت شان این موضوع را مد نظر قرار می دادند. مورد نظر ایشان تقوا بود...»

آثار و ترجمه ها

تألیف 22 کتاب، ترجمه 6 کتاب و تألیف 70 مقاله از جمله آثار وی می باشد.

کتب:

آمادگی تربیتی معلمان مدارس ابتدایی در ایران/ارزیابی شخصیت در مناسبات انسانی/اصول فلسفه تعلیم و تربیت/انقلاب فرهنگی و آزادی دانشگاه/تعلیم و تربیت اسلامی/تعلیم و تربیت در اسلام و اصول اخلاقی اسلام/جامعه و تعلیم و تربیت/چند مبحث در برنامه ریزی درسی/دو گفتار/رسالت دانشگاه و تعهد روشنفکر/روانشناسی تربیتی/روشنفکر کیست؟/شناخت/فلسفه/مقدمه روانشناسی/قدی بر فلسفه مادی دیالکتیکی و ویژگی های نظام توحیدی/اصول تعلیم و تربیت/سیاست و خردمندی/رسالت تربیتی و علمی مراکز آموزشی/پرورش تفکر/نقد آراء برخی از دانشمندان معاصر/نقد و خلاقیت در تفکر/ترجمه کتاب/اصول راهنمایی و مشاوره/تفکر منطقی – روش تعلیم و تربیت/فرهنگ سکوت/منطق – تئوری/شیوه های فکر/تاریخ اندیشه های تربیتی