آلودگی محیط هر روز رو به افزایش است بعلت آلودگی محیط ممکن است ترکیب شیمیایی نامطلوبی در شیر مادر یافت شود. ساده ترین مواد از نظر اندازه گیری که الزاماً سمی ترین مواد نیستند حشره کش های کلرینه بویژه د.د.ت (دی کلرو دی فنل تری کلرواتان) و ترکیبات مشابه آن به خاطر سمیت زیاد آنهاست. د.د.ت یک ماده شیمیایی محلول در چربی است که از نظر بیولوژیکی قابل تجزیه نمی باشد و در بافت چربی حیوانات که با این ماده تماس داشته اند جمع می شود تنها راه ترشح این ماده از طریق شیر است که در چربی شیر تجمع می یابد.
د.د.ت را در بسیاری از نقاط جهان در شیر مادر پیدا کرده اند به ویژه درمناطقی که د.د.ت بدون هیچگونه کنترل و بطور وسیعی بر روی محصولات کشاورزی پاشیده می شود یافت شده است. در اغلب کشورهای صنعتی بدلیل تحمیل محدودیتهای شدید در کاربرد د.د.ت غلظت این ماده در شیر مادران بسیار پایین است. امروزه در بیشتر کشورهای در حال توسعه یعنی جایی که د.د.ت هم بعنوان حشره کش کشاورزی و هم بعضاً در برنامه های کنترل بیماری ها در حد گسترده بکار می رفته خیلی کمتر مصرف می شود زیرا حشرات نسبت به آن مقاوم شده اند و در محل های بسیار آلوده د.د.ت در شیر گاو نیز یافت می شود. گرچه سمیت د.د.ت برای انسانهای بزرگسال بسیار پایین است اما می تواند اثرات بسیار شدید و نامطلوبی مثل نارسایی کبد و سرطان زایی در حیوانات داشته باشد مثلاً در پرندگان از طریق نازک کردن پوسته تخم پرنده و مرگ جنین سبب مختل شدن تولید مثل می گردد. بالعکس اثر مهم شناخته شده آن درپستانداران مثلاً خفاشها و افزایش مرگ و میر بالغین مهاجر است. در حالیکه در کشورهای صنعتی مقدار د.د.ت موجود در شیر مادران کاهش قابل ملاحظه ای یافته اما سایر مواد شیمیایی صنعتی با ماهیتی مشابه باعث آلودگی محیط زیست می شوند مثلاً بی فینل های پرکلرینه (PCB) که مواد شیمیایی سمی غیر قابل تجزیه بیولوژیک و محلول در چربی هستند در ساختن وسایل برقی و دستگاه های هیدرولیک کاربرد وسیعی دارند آلودگی محیط زیست با PCB در تمام جهان شیوع داشته و در بدن تجمع می یابند و تنها از طریق شیر دفع می شوند گرچه در حال حاضر مصرف این مواد در صنعت محدود شده است لیکن آلودگی محیط زیست تا مدت ها باقی خواهد ماند زیرا هیچ راه عملی و اقتصادی برای رفع آلودگی این مواد شیمیایی که بسیار هم مقاوم هستند وجود ندارد. فرآورده هایی حتی با سمیت بیشتر از قبیل دی اکسین های کلرینه (PCDD) و فورانها (PCDF) می تواند به طور اتفاقی در جریان آتش سوزی ها یا انفجارات وسایل برقی تولید شوند و علاوه بر این مشخص شده است که بیشتر کوره های زباله سوز این مواد آلوده کننده محیط زیست را بوجود می آورند.
مدارک علمی وجود ندارد که نشان دهد کودکانی که این مواد آلوده کننده را از طریق شیر مادر دریافت می کنند اثرات نامطلوبی نشان دهند با این حال در جهت رد احتمال اثرات در دراز مدت بویژه در موارد تماس طولانی با این مواد از طریق تغذیه طولانی با شیر مادر تجربیات کافی حاصل شده است. استعمال دخانیات مادران و شیرخواران آنها را بیشتر از در معرض خطرات ترکیبات شیمیایی مختلف منجمله بقایای داروهای ضد آفتاب و داروهای سرطان زای شناخته شده قرار می دهد این امر با مقادیر بیشتر آلوده کننده های شیمیایی در شیر و نیز کاهش مدت شیردهی و افزایش قولنج (کولیک) شیرخواری همراه است به خاطر پی آمدهای مضر کاملاً شناخته شده هم برای مادران و هم برای شیرخواران باید خانم های سیگاری را تشویق کرد که شیر بدهند و مصرف سیگار را در طی حاملگی و شیردادن قطع یا حداقل کمتر کنند.
منبع: تغذیه شیرخواران بر اساس اصول فیزیولوژیکی از انتشارات سازمان جهانی بهداشت.
منبع: نشریه پیام پزشک، ویژه هفته جهانی شیر مادر. . 