دستگاه‌ها و اعضای بدن ما آن‌قدر دقیق و منظم کار می‌کنند که کمتر درباره کارهای دایمی اعضای بدن خودمان فکر می‌‌کنیم اما اگر هر یک از اعضای بدن‌مان دچار کوچک‌ترین نقصانی شود، آن‌قدر مشکل‌آفرین می‌شود و آن‌قدر فکرمان را مشغول می‌کند که نگو و نپرس! در این مقاله، بحث اصلی ما کنترل ادرار و مشکل بی‌اختیاری ادرار است.
بعضی‌هاهنگام سرفه و عطسه و حتی در شرایط استرس‌زا، تحت فشار قرار می‌گیرند و بی‌اختیار مقادیر کمی ادرار از خودشان دفع می‌کنند. این موضوع به ویژه برای ما که مقید به نجس و پاکی هم هستیم، اهمیت بیشتری دارد. بی‌اختیاری ادرار می‌تواند علل متعددی داشته باشد. سیستم‌های عضلانی و عصبی کنترل‌کننده حبس و رهاسازی ادرار پیچیده هستند. این سیستم‌ها ممکن است توسط یک بیماری، داروها، مشکلات غده پروستات یا عوارض عمل جراحی آسیب ببیند.
اختلالات عصبی مثل آلزایمر، پارکینسون و سکته مغزی چند نمونه از مواردی هستند که موجب بی‌اختیاری ادرار می‌شوند. در کودکان نیز خیس کردن بستر شایع است. البته بعد از بلوغ بی‌اختیاری ادراری به ندرت رخ می‌دهد، مگر در دهه‌های آخر زندگی. تخمین زده می‌شود که یک نفر از هر 10 نفر بالای 65 سال بی‌اختیاری ادراری را تجربه می‌کند. این مشکل در زنان شایع‌تر از مردان است. در اغلب موارد، بی‌اختیاری یا به علت انقباض غیرارادی ماهیچه مثانه و نشت ادرار، رخ می‌دهد یا به علت ضعف بیش از حد ماهیچه‌ها و بافت‌های لگنی برای مقاومت در مقابل فشار داخل مثانه. دو شکل شایع بی‌اختیاری ادراری شامل بی‌اختیاری استرسی و بی‌اختیاری فوریتی است.
بی‌اختیاری استرسی
در بی‌اختیاری استرسی، نشت ادرار در پاسخ به بعضی فعالیت‌های بدن نظیر عطسه، سرفه یا بلند کردن جسم سنگین پدید می‌آید؛ زیرا این‌گونه اعمال موجب افزایش فشار بر ناحیه شکم می‌شود. زنان بعد از یائسگی و گاهی بعد از زایمان مستعد این مشکل هستند. این وضعیت اغلب ناشی از کاهش قدرت در بافت‌های لگنی است که می‌تواند به جابه‌جا شدن بافت‌های رحم و واژن به سمت پایین منجر شود یا اینکه موجب جابه‌جایی مثانه شود. افزایش وزن و بعضی بیماری‌های طبی مزمن نیز می‌تواند موجب بی‌اختیاری استرسی ادرار شود.
بی‌اختیاری فوریتی
در بی‌اختیاری فوریتی، نشت ادرار زمانی پدید می‌آید که مثانه به خودی خود منقبض شود و فشاری بیشتر از نیروی اسفنگتر ادراری به شما وارد نماید (این اسفنگتر یک نوار حلقوی از فیبرهای عضلانی در پیشابراه است که مانع برگشت ادرار می‌شود.) این نوع از بی‌اختیاری ادراری ممکن است از عفونت خفیف ادراری یا از یک اختلال در عضلات مثانه ناشی شود.
از تشخیص تا درمان
پزشک ممکن است سوراخ پیشابراه، رکتوم و ناحیه شکم را معاینه نماید و درخواست آزمایش آنالیز ادراری کند. بسته به علتی که پزشک به‌عنوان عامل بی‌اختیاری ادرار شک می‌نماید سایر تست‌ها صورت می‌گیرند: سونوگرافی، عکس‌برداری اختصاصی با اشعه ایکس تحت عنوان پیلوگرافی داخل وریدی و... برای انجام مطالعات یورودینامیک، پزشک یا پرستار، کاتتری را درون پیشابراه و مثانه قرار می‌دهند. کاتتر جهت پر کردن مثانه با آب استفاده می‌شود. حین خالی شدن مثانه، فشار داخل مثانه ثبت می‌شود. معمولا فشار به آهستگی کاهش می‌یابد. با این وجود در بعضی افراد مبتلا به بی‌اختیاری ادراری، مثانه حین تخلیه دچار اسپاسم (انقباض غیرارادی) می‌شود. این روش به پزشک کمک می‌کند تا قدرت عضلانی مثانه را اندازه بگیرد. کلا بی‌اختیاری ادراری از نظر طبی مشکل وخیمی نیست. درمان‌های بی‌اختیاری ادراری در دسترس‌اند. در بسیاری موارد، کنترل مثانه به وسیله درمان علت زمینه‌ای یا به وسیله تغییر عادات روزانه قابل حصول است. پزشک ممکن است ورزش‌های خاصی توصیه نماید تا قدرت ناحیه لگن را بیفزاید یا تکنیک‌های تعلیم مثانه را برای به دست آوردن کنترل ادراری پیشنهاد نماید. گاهی اوقات تغییرات ساده در عادات روزانه نظیر اینکه فرد به خاطر بسپارد که در زمان‌های معین و به طور منظم به توالت برود یا مصرف مایعات قبل از خواب را محدود سازد، مشکل فرد را حل می‌کند. اگر بی‌اختیاری ادراری پابرجا بماند ممکن است از داروها، تجهیزاتی خاص یا عمل جراحی برای کنترل مشکل بهره گرفته شود.
تجهیزات خاص
لباس‌های زیر جاذبی در دسترس‌اند که بوی ادرار را خنثی می‌نمایند و پوست را نسبتا خنک نگه می‌دارند. زنان ممکن است از وسیله‌ای تحت عنوان رحم‌بند (وسیله‌ای که گردن رحم را می‌پوشاند) استفاده نمایند که در هنگام روز در داخل واژن قرار می‌گیرد. رحم‌بند موجب حمایت از اعضای لگنی می‌شود و به این شکل از نشت ادراری جلوگیری می‌کند. یک وسیله دیگر موجود است که در داخل پیشابراه قرار می‌گیرد و مستقیما قابل جای‌گیری در پیشابراه می‌باشد. این وسیله که به شکل درپوشی کوچک می‌باشد در هنگام ادرار کردن برداشته می‌شود و تا هنگامی که مجددا نیاز به ادرار کردن باشد در محل قرار می‌گیرد. مسدود‌کننده‌های ادراری، لایه‌های اسفنجی شکل کوچکی هستند که روی سوراخ پیشابراه قرار می‌گیرند تا مانع نشت ادرار شوند. این لایه‌ها یکبار مصرف می‌باشند و در هنگام آمادگی برای ادرار کردن، دور انداخته می‌شوند. مردها ممکن است از وسایلی جهت گیر انداختن ادرار استفاده نمایند. نمونه این وسایل نوعی کاندوم است که روی آلت تناسلی قرار گرفته و ادرار را از طریق لوله به یک پلاستیک منتقل می‌کند. وسیله دیگر یک گیره لاستیکی است که قابل اتصال به آلت تناسلی است. برای موارد مشکل‌تر، کاتتری از طریق پیشابراه وارد مثانه می‌شود و موجب می‌شود ادرار از طریق آن به یک کیسه پلاستیکی خارجی انتقال یابد.
بی‌اختیاری ادرار در پسربچه‌ها شایع‌تر است
شب‌ادراری یک مشکل شایع کودکان است و زمانی مطرح می‌شود که یک کودک حداقل 5 سال داشته باشد و هنوز کنترل ادرارش را به دست نیاورده باشد. بعضی از کودکان در مرحله‌ای از سن خود حداقل به مدت 6 ماه تا یک سال کنترل ادرارشان را به دست می‌آورند و پس از آن دوباره دچار مشکل می‌شوند (نوع ثانویه) ولی کودکانی نیز هستند که هیچ‌گاه کنترل ادرار خود را به دست نیاورده‌اند که این نوع را شب‌ادراری اولیه می‌نامیم. شیوع این بیماری در پسران 6 تا 15 درصد و در دختران 3 تا 12 درصد است. با افزایش سن شیوع آن کاهش می‌یابد و در 14 سالگی، شیوع آن بین 5/1 تا 5 درصد است. اگر والدین کودک سابقه شب‌ادراری داشته باشند، احتمال ابتلای کودک واضحا افزایش می‌یابد.
نمی‌توان علت واحدی برای این اختلال گفت. در نوع اولیه ممکن است تاخیر تکاملی و رشدی مطرح باشد و جنبه ژنتیک نیز به عنوان عامل دیگر در نظر گرفته شود. نوع ثانویه که معمولا در سن 5 تا 7 سالگی شروع می‌شود می‌تواند تظاهری از وجود استرس کودک باشد: تولد نوازد جدید، مهاجرت و نقل مکان، دعواهای خانوادگی، طلاق والدین، تعویض مدرسه و ورود به مدرسه جدید...
مواردی از همراهی شب‌ادراری با سایر اختلالات روانپزشکی (مانند تاخیر تکاملی، اختلال بیش‌فعالی – کم‌توجهی و اختلالات رفتاری) دیده می‌شود. گاهی بیماری‌های جسمی مانند دیابت، کم‌کاری تیرویید و علل ساختمانی و نقایص آناتومیک هم در کودکان مبتلا دیده می‌شود. گاهی شب‌ادراری متعاقب مصرف برخی داروهای روانپزشکی رخ می‌دهد. کلا شب‌ادراری یک بیماری خوش‌خیم و خودمحدودشونده است. بهبودی به خصوص در سن 5 تا 7 سالگی و پس از 12 سالگی رخ می‌دهد. در صورتی که درمانی انجام نشود میزان بهبودی 10 تا 20 درصد در سال است.
در مواردی که وقایع و حوادث استرس‌زایی چون طلاق والدین، تولد فرزند جدید یا مرگ عضوی از خانواده مطرح باشد، توجه و مداخله مناسب برای حل آنها لازم است. چنانچه اعتماد به نفس کودک آسیب‌دیده باشد و یا کودک دچار افسردگی و اضطراب شده باشد باید به این جنبه‌ها جایگاه ویژه‌ای در درمان شب‌ادراری داد. باید از تشویق و تنبیه مناسب استفاده شود و به شب‌هایی که کودک خودش را خیس نکرده پاداشی مناسب داده شود. می‌توان جدولی برای کودک تشکیل داد که به ازای هر شب خشک، در صبح روز بعد یک ستاره یا صورتک خندان به جدول او چسبانده شود. استفاده از زنگ و تشکچه یک انتخاب قابل قبول با توجه به شرایط سنی کودک است. میزان موفقیت این روش 75 درصد است. با ریزش اولین قطرات ادرار، صدای زنگ باعث می‌شود کودک از خواب برخیزد و ادرار خود را نگه دارد. در صورت وجود مشکلات روانپزشکی همراه، استرس و مشکلات خانوادگی میزان موفقیت این روش کاهش می‌یابد. می‌توان از ساعت زنگ‌دار برای بیدار کردن کودک در طی شب و محدود کردن مصرف مایعات هنگام شب برای کودک استفاده کرد. استفاده از دارو در رده‌های بعدی درمانی قرار می‌گیرد. دارو باید با تجویز پزشک مصرف شود و قطع آن نیز باید تدریجی باشد.
منبع:www.salamat.com
/ع
