محرم در استان زنجان

بعد از گذشت 1374 سال از شهادت غم انگیز امام حسین(ع) و یاران باوفایش این واقعه آن قدر شور و حرارت دارد که بعد از قرن‌ها دل عاشقان و ارادتمدارانش با شروع این ماه به لرزیدن می‌افتد.

البته تا دنیا باقی است عاشورا نیز استوار و پابرجا خواهد بود چرا که :”کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا”.

آئین‌های باشکوه عزاداری با جلوه‌های خاص و معنادار از حرکت عاشورا و درسی که می‌توان از این نهضت عظیم یاد گرفت به عنوان یک نماد کلی و اساسی در برگزاری مراسم‌های عزاداری در ماه‌های محرم و صفر است.

در این میان مردمان ایران زمین به تبع آداب و فرهنگ مرسوم خودشان همزمان با شروع ماه محرم عزاداری‌های خود را آغاز کرده و به طرق مختلف عشق و ارادت خود را اثبات می‌کنند.

مردم استان زنجان نیز از این قاعده مستثنی نبوده و چه بسا پیشرو مردم ایران اسلامی در این وادی قدم گذاشته‌اند به طوری به گفته بزرگان، زنجان صاحب “مدال ولایت‌پذیری و دین‌مداری” است.

استان زنجان با مرکزیت شهرستان زنجان در شمال‌غرب ایران اسلامی قرار دارد.

این استان دارای 7 شهر و حدود 1210 روستا می‌باشد که از این میزان 978 روستا دارای سکنه است.

استان زنجان با مساحتی بالغ بر 21هزار 722 کیلومتر مربع، جمعیتی بالغ بر یک میلیون و 15 هزار و 734 نفر دارد.

قدمت تاریخی عزاداری عاشقان حسینی زنجان به قدرت عشق و ارادت شیعیان ایران اسلامی به اهل بیت و به ویژه حضرت اباعبدالله الحسین(ع) باز می‌گردد.

مراسم عزاداری حضرت سیدالشهدا در این استان به طوری وسیع و گسترده است که از آن به عنوان پایتخت “شور حسینی” ایران نام برده می‌شود در بین آیین‌های مختلف عزاداری در زنجان عزاداری “حسینه‌اعظم” و”زینبیه‌اعظم” از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده و چه بسا استان زنجان توسط این دو هیئت عزاداری شناخته می‌شود.

*مراسم حسینیه اعظم زنجان

هر ساله از اول تا سیزدهم ماه محرم ، عزاداری حسینه‌اعظم زنجان باشکوه برگزار می‌شود که با شکوهترین و با عظمت ترین آن هشتم محرم یعنی شب تاسوعا می‌باشد.

ناگفته نماند این مراسم سالهاست شکوه و عظمت خاص عزاداری این حسینیه سیر صعودی داشته و می‌رود تا به عنوان بزرگترین مجمع عاشقان امام حسین(ع) در جهان شناخته شود.

با اینکه زنجان از نظر وسعت شهر بزرگی نیست اما سال‌هاست که در این عزاداری بیش از 200هزار نفر جمعیت شرکت می‌کنند در طی این چند روز مردم به سبب اعتقادات ، کرامات و باورهای قلبی خود، قربانی و نذوراتی به این حسینه اهدا می‌کنند.

از جنبه‌هایی حائز اهمیت این مراسم، تعداد ذبح قربانی است که حسینیه‌اعظم زنجان را به عنوان دومین قربانگاه جهان اسلام بعد از منا در مکه و نخستین قربانگاه در جهان تشیع بدل ساخته است.

تاریخی بودن مراسم حسینیه براساس مستندات به زمان قاجار بر می‌گردد.

بهره‌برداری از نذورات این مراسم در امور خیریه و عام‌المنفعه نیز در نوع خود بی‌نظیر است، به طوری که در آئین سوگواری هشتم محرم سال گذشته، 11 هزار و 482 راس دام توسط عاشقان سالار شهیدان حضرت امام حسین(ع) به هیات حسینیه‌اعظم زنجان تحویل داده شد.

همچنین 6 هزار و 384 راس گاو، شتر، گوسفند، بز، شترمرغ و.. به صورت زنده تحویل و هزار و 642 راس دام شامل گاو، گوسفند، بز در مسیر حرکت دسته عزاداری قربانی و ذبح شد.

مراسم عزاداری باشکوه حسینیه‌اعظم زنجان که در روزهای هشتم، نهم و دهم ماه محرم برگزار می‌شود در تاریخ 15 دی ماه 87 با شماره ثبتی 10 به عنوان دهمین مورد و از جمله آیین‌های عزاداری به عنوان نخستین نمونه در فهرست میراث معنوی کشور ثبت شده است.

*مراسم زینبیه‌اعظم زنجان

زینبیه اعظم زنجان یکی از قطب‌های عزاداری استان زنجان بوده و همه ساله پذیرای خیل عظیم عاشقان اباعبدالله الحسین(ع) از سراسر کشور و حتی خارج از کشور است.

در روز یازدهم محرم‌الحرام هر سال، شهر زنجان به عنوان پایتخت شور و عشق حسینی جلوه معنوی خاصی برخورد می‌گیرد و عاشقان امام حسین(ع) خود را آماده برای حضور در یک اجتماع عظیم و حماسی می‌کنند تا ندای “یاحسین” و “یا زینب” سر داده و به یاد شهید دشت کربلا عزاداری کنند.

این مراسم ساعات بعدازظهر روز 11 محرم در محل زینبیه آغاز شده و در صحن مقدس آستان حضرت ابراهیم(ع) که یکی از امام زاده‌های قابل احترام زنجان است به پایان می‌رسد.

با ا شاره به قدمت زینبیه زنجان گفته می‌شود در روزگار گذشته باغچه‌ای درون “کهن‌دژ” زنجان قرار داشته که صاحب باغچه هر روز از گوشه‌ای از باغچه که گل‌های محمدی در آن روییده بود صدای ناله “یا زینب” شنیده و گاهی گویی چراغکی زیر گل‌ها روشن ‌می‌شده است.

بدین ترتیب صاحب باغچه تصمیم می‌گیرد آن قسمت را به تکیه‌ای تبدیل کرده و نام آن را زینبیه بگذارد از این رو محلی که زینبیه در آن قرار داشت از آن زمان تا کنون به محله زینبیه معروف می‌شود.

آئین عزاداری زینبیه زنجان نیز از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در فهرست میراث فرهنگی کشور به ثبت رسیده است.

عزداری دو هیئت بزرگ زنجان یعنی “حسینیه” و “زینبیه” از آن جهت منحصر به فرد و مهم است که عاشقان حضرتش تمام وجود خود را در طبق اخلاص قرار داده و نثار جانفشانی‌های امامی می‌کنند که 14 قرن پیش در چنین ایامی خود را فدای دین مبین اسلام کرد تا از گزند ناکسان در امان بماند.

نحوه عزاداری این دو هیئت پیچیده نبوده و روش خاصی ندارد بلکه طبق معمول نوحه‌خوانی و سینه‌زنی شاکله اصلی آن را تشکیل می‌دهد به طوری که در هر دو هئیت مداح اهل بیت با سرودن اشعاری در مدح امام حسین(ع) و اهل‌بیت وی، مردم را آماده کرده ومردم نیز با سینه‌زنی و زنجیر‌زنی او را همراهی می‌کنند.

مهمترین شاخصه و ویژگی اصلی عزاداری مردم زنجان در روزهای هشتم و یازدهم محرم اتحاد و یکپارچگی آنهاست که با نظر و حرات خاصی به عزاداری مشغول می‌شوند.

البته این جانفشانی آزاد مردان راه حسی (ع) از دید لنز دوربین‌ها دور نمانده و به تمام دنیا به طور وسیع مخابره می‌شود تا سایر هموطنان و آزادی‌خواهان نیز با دیدن این صحنه‌ها به وجد بیاید.

از جمله ویژگی‌های مهم عزاداری زنجان وجود مداحان مهم و شاعر معروف اهل بیت(ع) است.

حاج ولی‌الله کلامی (شاعر)، حاج جواد رسولی، حاج اصغر گنج‌خانلو، حاج مرتضی حیدری، حاج غلامرضا عینی‌فرد، حاج علیرضا بیگدلی و … از جمله مداحانی هستند که شور و شوق حسینی را در بین مردم تقسیم می‌کنند.

آئین طشت‌گذاری

آئین طشت‌گذاری یکی از قدیمی‌ترین سنت‌ها و مناسک ایرانی است که در آستانه ماه محرم برگزار می‌شود.

این مراسم سه روز پیش از آغاز محرم طی تشریفات خاص و پرشور برگزار می‌شود.

مردم زنجان معتقدند این سنت با الهام از اقدام سالار شهیدان و یادآور رفتار جوانمردانه امام حسین(ع) است.

براساس روایت‌ها ایشان در روز 27 ذیحجه آب مشک‌ها را در طشت‌ها ریخته و لشکر حر و اسبان سپاه او را سیراب می‌کند.

تشت‌هایی که در این مراسم مورد استفاده قرار می‌گیرد از جنس برنز یا مس است.

بعد از عزاداری ریش سفیدان و عاشقان حسین (ع) در هر محله طشت‌ها را به دوش حمل کرده و وارد مسجد می‌شوند و حاضران در مجلس به احترام آن به پا خواسته و در مقابل آنها سینه‌زنی می‌کنند و نوای الدخیل یا ابوالفضل سر می‌دهند پس از آن ریش‌سفیدان با دور زدن در مسجد تشت‌ها را در سرجای خود قرار می‌دهند و طشت‌ها را از آبی که در کوزه‌ها بر دوششان حمل کرده‌اند پر می‌کنند.

روشن کردن شمع و نوشیدن آب متبرک از این طها همراه سوگواری از اعمال این مراسم است.

بعداز اتمام مراسم، مردم آب‌های موجود در تشت‌ها را به عنوان تبرک به خانه‌هایشان برده و یا بین اقوام تقسیم می‌کنند.

هیئت‌های زنجان

هیئت عاشوراییان زنجان، هئیت رایت‌الحسین(ع) زنجان، هیئت فاطمیون زنجان،‌هیئت فاطمیه زنجان و هیات محبین امام صادق(ع) زنجان از جمله هیئت‌های زنجان می‌باشد.

شهرستان‌های ابهر، خرمدره، قیدار، هیدج، صائین‌قلعه،‌سلطانیه، سجاس، ماه‌نشان، گرماب،‌دندی، زرین‌آباد، چورزق، حلب و …نیز به‌مانند مردم مرکز استان زنجان در این ماه محرم سیاه‌پوش شد و با عشق و ارادت در این ماه به عزاداری می‌پردازند.

عزاداری استان زنجان هرچند همانند سایر استان‌ها از آیین‌ها و رسم رسومات خاصی پیروی نمی‌کند ولی یکپارچه‌ بودن عزاداران واقعی این استان آن را به عنوان پایتخت شور و شعف حسینی تبدیل کرده است.

نیازی نیست برای نظاره این حماسه که هرساله بر لوح تاریخ نقش می‌بندد راهی شهر زنجان شده و از نزدیک به نظاره بنشینی بلکه کافی است در روزهای هشتم و یازدهم محرم گیرنده‌های تلوزیونی را روشن کنی چرا که در این ایام اکیپ‌های خبری مختلفی در این شهر مستقر شده و به بهترین نحو این شور و حماسه حسینی را به تمام دنیا مخابره‌ می‌کنند.

ناگفته نماند دیدن این حماسه از لنز دوربین‌هایی که عدد آنها زیاد است به خودی خود حال عاشقان را دگرگون می‌کند، ولی حضور واقعی در بین این حماسه از لذت دیگری‌ حکایت می‌کند.