صدای بی صدا خاموش شد/ سالروز درگذشت فرهاد مهراد

14 سال پیش در چنین روزی، صدایی تکرار نشدنی برای همیشه خاموش شد. صدایی که نماد اعتراض بود. صدایی که با «بوی عیدی»، بوی عید را به خانه‌هایمان می‌آورد. امروز سالروز درگذشت «فرهاد مهراد» است. با بنیتا همراه باشید تا یادی کوچکی کنیم از بزرگی‌هایش.

فرهاد 29 دی 1322 در تهران متولد شد. پدرش «رضا مهراد»، کاردار ایران در کشورهای عربی بود. او نهمین و کوچک‌ترین فرزند خانواده بود. تا 8 سالگی که به همراه خانواده به تهران بازگشت در عراق زندگی می‌کرد. برادر بزرگ فرهاد ویولن می‌نواخت. یکی از دوستان برادرش متوجه علاقه‌ی فرهاد به موسیقی می‌شود و از خانواده فرهاد می‌خواهد که سازی برای او تهیه کنند. با اصرار برادرش یک ویولن‌سل برای او تهیه می‌کنند و تمرینات فرهاد آغاز می‌شود. ولی عمر تمرینات ویولن‌سل از 3 جلسه فراتر نرفت. خود فرهاد گفت: « به هر حال سازی تهیه می‌شود و سپس توسط همان‌هایی که تهیه شده بود شکسته می‌شود، که در آن لحظه ساز صد تکه و روح من نیز به همراه آن هزار تکه می‌شود». فرهاد به اصرار عمویش که سرپرستی او را بر عهده گرفته بود، در رشته‌ی طبیعی به تحصیل پرداخت اما آن را نیمه‌کاره رها کرد. بعد از ترک تحصیل در کلاس یازدهم با یک گروه نوازنده‌ی ارمنی آشنا می‌شود و با استفاده از سازهای آنان به صورت تجربی نواختن را می‌آموزد و مدتی بعد به عنوان نوازنده ی گیتار در همان گروه شروع به فعالیت می‌کند. این گروه چهار بچه جن نام داشت. فرهاد دو سال نیز به انگلستان رفت و در آنجا با موسیقی پاپ آن سال‌های انگلستان آشنا شد.

فرهاد مهراد در رستوران کوچینی

پس از بازگشت به ایران فرهاد اولین اجرای موسیقی خود را در هتل «ریمبو» در خیابان ایرانشهر تهران اجرا کرد. سپس به اجرای برنامه در رستوران «کوچینی» ادامه داد و در آنجا به «فرهاد بلک‌کَتس» مشهور شد. در این دوران به خواندن آوازهایی از گروه‌های معروف موسیقی آن زمان از جمله «بیتل‌ها»، «الویس پریسلی»، و «ری چارلز» می‌پرداخت. در همین دوره ترانه‌ی«اگه یه جو شانس داشتیم» را برای دوبله‌ی فیلم «بانوی زیبای» من خواند که در فیلم استفاده شد.

در 1348 فرهاد برای ترانه «مرد تنها»، با آهنگ «اسفندیار منفردزاده» و شعر «شهیار قنبری» در فیلم «رضا موتوری»، به کارگردانی «مسعود کیمیایی» آواز خواند. این ترانه در سال 1349 هم‌زمان با اکران فیلم به شکل صفحه موسیقی منتشر شد. در 1350 ترانه‌ی «جمعه» کار منفردزاده و قنبری را برای فیلم «خداحافظ رفیق» به کارگردانی «امیر نادری»، در 1351 ترانه‌ی «خسته» را برای فیلم زنجیری، و در 1356 ترانه‌ی «سقف»، کار منفردزاده و «ایرج جنتی عطایی» را برای فیلم «ماهی‌ها در خاک می‌میرند» خواند. در اواخر دهه 1350 فرهاد با «پوران گلفام» ازدواج کرد و تا پایان عمر با او زندگی کرد. تا سال 1357 و انقلاب ایران کنسرت‌های فراوانی داد. در بهمن 1357 هم‌زمان با انقلاب ترانه‌ی معروفش «وحدت» را با  آهنگسازی منفردزاده و  شعری از «سیاوش کسرایی» ضبط کرد.

فرهاد مهراد در کنار همسرش پوران گلفام

پس از انقلاب مدت‌ها فعالیتی نداشت تا بالاخره در 1369 آلبوم «خواب در بیداری» را منتشر کرد که چند ترانه‌ی فارسی و چند ترانه‌ی انگلیسی داشت. در این نوار فرهاد پیانو هم می‌نواخت و بعضی از آهنگ‌ها را هم خود ساخته بود. در 1374 نیز اولین کنسرت بعد از انقلابش را در شهر «کلن» آلمان اجرا کرد. در 1376 آلبوم «وحدت» او نیز منتشر شد که شامل ترانه‌های دهه‌ی 1350 او بود. در 1377 توانست در هتل «شرق» تهران کنسرت اجرا کند و آلبوم «برف» را نیز منتشر کرد.

پوران گلفام در تمام این سال‌ها همراه فرهاد بود و تلاش‌های او بود که باعث شد، فرهاد کنسرت برگزار کند و آثارش منتشر شود. پس از انتشار آلبوم «برف»، فرهاد درصدد تهیه آلبومی با نام «آمین» بود که ترانه‌هایی از کشورها و زبان‌های مختلف را شامل می‌شد. اما از مهرماه 1379 بیماری او جدی شد. این بیماری نتیجه دوران جوانی او بود. فرهاد به بیماری هپاتیت سی مبتلا بود و درنتیجهٔ عوارض کبدی ناشی از آن در خرداد 1381 برای درمان به لیل در فرانسه رفت و در 9 شهریور همان سال، گرم و زنده بر شن‌های تابستان زندگی را بدرود گفت. او 59 سال داشت. گورستان «تیه» قطعه 110، ردیف 7، سنگ 23 شهر «پاریس»، او را برای همیشه در بر گرفته است.

آرامگاه فرهاد مهراد

در سال 1391 به کوشش همسر این هنرمند، موزه‌ای از وسایل شخصی او تحت عنوان «خانه‌ی فرهاد» در «موزه سینما» دایر گردید. خانه‌ای که در سالن سه به این هنرمند اختصاص داده شده است و گوشه دنجی است که در آن صدای وی رساتر از هرجای دیگری به گوش می‌رسد و در این گوشه دنج بخشی از آثار به جامانده از او، از جمله: عبای شکلاتی، شال گردن سیاه که وی در بسیاری از اجراهایش بر گردن داشت، بخشی از کتابخانه شخصی‌اش به چشم می‌خورد. همچنین عینک، ساعت، پیانو، گیتار و دست نوشته‌هایی با خطی خوش و همچنین قرآن شخصی‌اش بخش دیگری از آثار موجود در این موزه است که در این خانه به نمایش گذاشته شده است.

موزه خانه ی فرهاد