تاریخ خبر : 1392/12/15 – خبرگزاری میراث فرهنگی – گروه میراث فرهنگی – وضعیت نامناسب کارگاه های صنایع‌دستی بعد از هدفمندی یارانه ها، گران بودن محصولات صنایع‌دستی و همچنین شرایط مبهم بیمه هنرمندان این حوزه همه دست به دست هم داده اند تا حال صنایع دستی بیش از گذشته خراب شود. کارشناسان صنایع دستی هشدار می دهند که هدفمندی یارانه‌ها علاوه بر اینکه گردشگری امروز را دچار ضرر بزرگ کرده صنایع دستی را از دست و پا انداخته است.
به گزارش CHN ، روش نادرست اجرای هدفمندی یارانه‌ها نه تنها گردشگری بلکه حوزه صنایع‌دستی را هم با مشکلات عدیده ای رو به رو کرده است. هدفمندی یارانه‌ها منجر به ناتوانی کارگاه های صنایع‌دستی کشور شده‌است چراکه صاحبان این کارگاه ها نمی توانند هزینه های اولیه تولید محصول مثل آب، گاز و …را پرداخت کنند.
هشت برابر شدن هزینه‌های کارگاه های تولیدی صنایع‌دستی مشکل بزرگی در این حوزه به شمار می رود و تا به حال هیچ راه‌حلی برای رفع این مشکل اندیشیده نشده است. به عنوان مثال کارگاه های شیشه‌گری بعد از هدفمندی یارانه‌ها دچار مشکل پرداخت پول گاز ( هشت برابر افزایش ) شده اند.
«مصطفی خوشابی»، یکی از فعالان حوزه صنایع دستی می‌گوید: «بزرگترین مشکل در هشت سال گذشته را باید تغییر مدیران بدانیم و همین‌طور مبحث هدفمندی یارانه ها از دیگر علل مشکلات صنایع‌دستی است. بحث جابجایی اسناد در دولت پیشین به استان‌ها و شهرهای مختلف موضوعی است که ضرر آن فقط شامل حال هنرمندان صنایع‌دستی شده و یک بی‌ثباتی سنگین در حوزه صنایع‌دستی به وجود آورد.»
این در حالی است که در دولت هشتم و نهم سیاست‌هایی مبنی بر اقتصاد بدون نفت در دستور کار قرار گرفت که بر اساس آن قرار بود، ظرفیت‌های حوزه گردشگری، صنایع دستی و فرهنگی ارزآوری دو چندان شود. اتفاقی که هرگز نیافتاد.
خوشابی در این‌باره می گوید: «با سیاست‌گذاری‌های مبنی بر اقتصاد بدون نفت، صنایع‌دستی یکی از منابع جایگزینی نفت و صادرات نفت محسوب می‌شد. شاید اگر تصدی‌ها از دولت صحیح حذف می‌شد و مباحث صادرات صنایع‌دستی توسط بدنه دولتی همچنان ادامه می‌یافت، امروز شاهد این مشکلات نبودیم. روزگاری صنایع‌دستی ما در تمام دنیا صادرات و توزیع می‌شد و دارای فروشگاه های مخصوص بود.»
او در رابطه با مشکل بزرگ صنایع‌دستی به بحث فروش آن پرداخت و می گوید: «اقتصاد و سبد خرید خانوار روی بحث استفاده از صنایع‌دستی هم تاثیر می‌گذارد بنابراین باید در این حوزه فرهنگسازی انجام شود. به نظر من برای استفاده از صنایع‌دستی در زندگی روزمره این فرهنگسازی لازم است.»
او به اقدامات دولت طی دو سال گذشته اشاره می کند و می گوید: «در دولت گذشته یک مصوبه‌ای مبنی بر اختصاص یک دهم درصد از اعتبارات عمرانی کشور به صنایع‌دستی تصویب شد که اعتباری قابل ملاحظه بوده و می‌توانست در صنایع‌دستی منجر به تغییر و تحولات مثبتی شود. از زمان واگذاری تصدیگری‌های دولتی به بخش خصوصی تعدادی واسطه گر به حوزه صنایع‌دستی نفوذ کرده و این باعث نارضایتی هنرمندان شد، چراکه این هنرمندان با روح لطیف خود این صنایع را تولید می کردند.»
خوشابی معتقد است: «این تشکل‌ها وابستگی به دولت نداشتند اما فروش کالاها به دست آنها داده شد، کار به جایی رسید که هنرمندان تولیدکننده سال ها برای رسیدن به مطالبات خود از این تشکل‌ها به انتظار می‌نشستند. هرچند که هنرمندان برای فروش کالاهای خود باید به این تشکل ها اعتماد کامل داشته باشند، اعتمادی که تا کنون میسر نشده است.
او برخی از نهادهای دولتی را پیگیر حل این مشکل می داند و می گوید که هنوز اتفاقی در این‌باره رخ نداده است و تنها راه‌حل این مشکل را در تشکیل تشکل‌های فراگیر در حوزه صنایع‌دستی می بیند.
فرهنگسازی جدی تر از مشکل فروش
«بهمن نامور مطلق»، معاون صنایع‌دستی و هنرهای سنتی کشور به مشکل فروش هم اشاره می کند اما مشکل بزرگتر را فرهنگسازی در این حوزه می بیند.
او در این‌باره که مشکلات بزرگ‌تری از فروش هم وجود دارد، می گوید: شاید مشکل بزرگ ما، فروش است که می‌تواند چرخه اقتصادی را برگرداند و به صورت پلکانی باعث بالا رفتن کیفیت شود. وقتی که فروش نباشد ما به طبع نمی‌توانیم کیفیت را بالا ببریم اما مشکل ریشه‌ای تر هم در حوزه صنایع‌دستی وجود دارد و آن فرهنگسازی است.»
نامور مطلق با بیان اینکه فرهنگسازی می تواند به فروش کالا ها کمک کند، می‌گوید: «برای فروش این کالاهای باید از قبل فرهنگی‌سازی کرد و باید بتوانیم یک زیبایی‌شناسی فاخر، ایرانی و اسلامی ایجاد کنیم. تا چند سده اخیر این زیبایی‌شناسی‌ها وجود داشت و مردم آن را می‌پسندیدند. اما سیاست‌گذاری دولت‌ها و تغییر در سبک زندگی مردم این زیبایی‌شناسی را از آن ها گرفته است.»
به گفته او، نخستین اقدام ما این است که این زیبایی‌شناسی از یاد رفته را به جامعه بازگردانیم. در این صورت مردم می توانند کار اصیل و غیر اصیل یا یک کار ماشینی را از غیر ماشینی تشخیص دهند.
او همچنین به جایگزینی آثار بدل و چینی به جای صنایع‌دستی تولید داخل ایران اشاره می‌کند و می‌گوید: «مهمترین اقدام برای جلوگیری از این کار، فرهنگسازی است. یک تاجر یا فروشنده باید توجه داشته باشد که این گونه صنایع‌دستی به پیکره فرهنگی و اقتصادی جامعه ضرری دو چندان می‌زند و موجب بیکاری فرزندان خودشان می‌شود.»
او درباره نیاز به اقدامات قانونی در حوزه صنایع دستی می گوید: «کارهای قانونی هم باید انجام شود و نهادهای کشور، وظیفه خود را به خوبی انجام دهند که این می‌تواند در حوزه صنایع دستی تحول ایجاد کند.»
نامور مطلق درباره برگزاری جلساتی در حوزه فرهنگی‌سازی و حوزه قانون‌گذاری خبر می دهد و می‌گوید که باید بتوانیم از صنایع‌دستی خود صیانت کنیم و از ورود محصولات بدل جلوگیری کنیم.
قیمت مواد اولیه، مشکل دیگر حوزه صنایع دستی
مشکل دیگری که صنایع‌دستی دست به گریبان آن شده، قیمت‌های مواد اولیه است. نامور مطلق در این‌باره می‌گوید: «گرانی مواد اولیه چند توجیه دارد. صنایع‌دستی در زمره صنایع مستقل هستند و یک بخشی از این مواد داخل کشور وجود دارد که ما باید آن را تهیه کنیم.»
او صنایع‌دستی را راه حل اقتصاد مقاومتی می‌داند و درباره بالا بودن قیمت مواد اولیه می‌گوید: «بالاترین درصد از مواد اولیه صنایع‌دستی از داخل کشور تامین می‌شود و یک بخشی هم از خارج وارد می‌شود. برخی از مواد اولیه صنایع‌دستی که مواد خوبی هستند، صادر می‌شوند و ما مجبور می‌شویم مواد اولیه را دوباره از خارج وارد کنیم. به عنوان مثال پشم ایران به ویژه پشم خلیج فارس، یک مواد اولیه بسیار مرغوبی است که به کشورهای دیگر صادر می شود و به نوعی دیگر از خارج وارد می‌شود و این باعث افزایش قیمت مواد اولیه می‌شود.»
به گفته او، صنایع‌دستی ما گران اما فاخر است. کارمندان و کارگرها شاید نتوانند این کارهای فاخر را خریداری کنند. ما نه فقط به دلیل مسائل اقتصادی بلکه به مسائل دیگر باید به آنها کمک کنیم که فضای سبک ایرانی و اسلامی را داشته باشند.
او همچنین می‌گوید: «باید در آینده اقداماتی انجام دهیم که همه اقشار بتوانند توانایی خریداری کالاها را داشته باشند و خانه‌شان را به سبک ایرانی و اسلامی طراحی کنند و فرزندان خود را در آن فضا بزرگ کنند که این تعلقات فرهنگی پا بر جا بماند.»
پرداخت نشدن 30 درصد هدف مندی یارانه‌ها
از سوی دیگر قرار براین بود که بعد از هدف مندی یارانه‌ها 30 درصد از این بخش که پس‌انداز دولت است به بخش صنعت برگردد اما این پول هرگز به این بخش پرداخت نشد و این هزینه‌ها به جان هنرمندان صنایع‌دستی افتاد و باعث برشکستگی برخی کارگاه ها شد.
نامور مطلق با اشاره به تعطیلی یک کارگاه شیشه‌گری به همین دلیل توضیح می دهد: «به خاطر بی‌تدبیری اقدامات دولت پیشین کمر برخی از کارگاه های صنایع‌دستی شکست. قبض پرداختی گاز یک کارگاه شیشه پیش از هدفمندی یارانه‌ها، درماه دو میلیون بود اما بعد از این اتفاق به یک‌باره 15 میلیون تومان شد و همین امر اسباب برشکستگی آن ها را فراهم کرد.»
او در خصوص بیمه هنرمندان بالای 50 سال می گوید: «ما در این‌باره نامه‌ای به دولت دادیم و درخواست تامین اعتبار کردیم اما با وجود کمبود بودجه پاسخی از دولت شنیده نشد. در حال حاضر برخی از نمایندگان مجلس هم در این‌باره در حال پیگیری هستند که این را به صورت قانون در بیاورند. با این وجود هنوز این موضوع به نتیجه نرسیده و تا به حال کارخانه های زیادی قربانی سیاست های دولت پیشین شده اند.»
مصطفی خوشابی در مورد آمار دقیق کارگاه هایی که برشکسته شدند، می گوید: «آمار دقیقی در این مورد وجود ندارد اما در وسعت جغرافیایی کشور و در تمام روستاها که شاید امکانات دیگری نداشته باشد، ما کارگاه صنایع دستی و چرخ تولیدی و حتی هنرمند صنایع دستی سفال داریم.»
او این مشکلات را نتیجه اجرای هدف‌مندی‌بودن یارانه‌ها می داند و می گوید: هدفمندی یارانه‌ها به هنرمندان ضربه شدیدی زد خصوصا کسانی که در شیشه و تولیدات شیشه به عنوان کالاهای عمده صادراتی کشور بودند ضربات بسیاری دیدند.
با توجه به گفته‌های او این کارگاه ها از تامین سوخت ناتوان شده و منجر به تعطیلی بیش از 70 درصد از کارگاهای تولید شیشه گری شده است.
خوشابی درباره بیمه هنرمندان می گوید: «سال گذشته یک آمار 120 هزار نفری از طرف معاونت صنایع دستی به بیمه هنرمندان اعلام شد اما مشکل، نظام استاد و شاگردی است که از بین رفته و ما در رشته هایی که در حال منسوخ هستند یک یا دو هنرمند بیشتر نداریم. این افراد باید شناسایی شوند و کارگاهای برای آنها راه اندازی شود تا بتوانند این هنر خود را ترویح بدهند.
او در این‌باره به اتفاقات خوبی هم اشاره می کند و می گوید: «رشته‌های ترکیبی در حال به وجود آمدن است. در حال حاضر حوزه صنایع دستی 360 رشته دارد و این اتفاقی است که می‌تواند ما را موفق کند.»
خوشابی درباره بحث گران بودن صنایع‌دستی می گوید: من معتقدم که صنایع‌دستی گران نیست. در تمام نقاط دنیا برای هر کار دستی قیمت خودش را باید پرداخت زیرا این از ذهن و روح هنرمند است که آن را پدید آورده است. ما باید فرهنگسازی کنیم که کالاهای صنایع‌دستی گران نیست.
به نظر می رسد که امروز صنایع دستی ایران درگیر مشکلاتی است که تنها به دلیل نبود برنامه ریزی های درست در زمینه های اقتصادی کشور مانند هدف مندی یارانه ها ایجاد شده است. اینکه سرانجام این مشکلات چگونه بر طرف می شود و دوباره هنرمندان صنایع دستی ایران می توانند در دنیا بدرخشند، روزهای آینده مشخص می کند.
