کوچک و معجزه آسا

میوه و سبزی ها بخشی مهم از رژیم غذایی را تشکیل می دهند و به طور معمول به عنوان غذاهای خوب به آنها می نگرند. آنها منابع اصلی ویتامین «ث» اسید فولیک و فیبر غذایی هستند. لیکن، به علت دارا بودن مقدار فراوان آب، میزان مواد مغزی آنها پایین است. فیبرغذایی در میوه ها به شکل سلولز، همی سلولز، پکتین و پروتوپکتین است. در واقع، فیبرغذایی چیزی است که پس از فشردن میوه و گرفتن آب آن بر جای می ماند. مصرف میوه تقویت و شادابی را سبب شده و سلامتی را به ارمغان می آورد. این مقاله به اختصار به بیان خواص تغذیه ای و درمانی میوه و روغن زیتون می پردازد.

گیاه شناسی
 

تیره زیتون: گیاهان این تیره در مناطق گرم و معتدل کره زمین در قاره آسیا پراکنده است.
به طور عمده به صورت درخت یا درختچه یعنی فاقد نمونه های علفی، ولی دارای ساقه بالا رونده است. در بین میوه های آن نمونه های مفید دارویی به خصوص زینتی نیز وجود دارد.

تاریخچه
 

پیدایش زیتون را به زمان های خیلی قدیم نسبت داده و عقیده دارند که این درخت در دوران سوم (زمین شناسی ) در اروپا پدید آمده است. در زمان ناپلئون و هنگام جنگ در اسپانیا ،برگ درخت زیتون را برای رفع تب به کار برده اند. در حال حاضر، روغن زیتون و برگ آن مصارف متعدد غذایی و درمانی پیدا کرده است.

درخت زیتون
 

زیتون درختی همیشه سبز به ارتفاع تا 15 متر بوده و عمر آن طولانی است و برای آن 1000 و گاهی 2000 سال ذکر شده است.میوه آن خوراکی بوده که طول آنها 3 ـ 2 سانتیمتر و رنگ رسیده آن تیره و دارای هسته ای سخت است.
زیتون سبز که مدتی در آب نمک نگهداری شده باشد، به مصارف تغذیه ای می رسد. زیتون سبز سهل الهضم تر از نوع سیاه آن است. چوب درخت زیتون سخت و مقاوم بوده و رنگ آن زرد و توأم با خطوطی به رنگ قهوه ای است و چون خاصیت جلا پذیری دارد از آن در تهیه اشیای چوبی ظریف استفاده می کنند.

روغن زیتون
 

روغن زیتون از میوه های درخت زیتون به دست می آید که رنگ آن برحسب مقدار کاروتن یا کلروفیل موجود در آن ممکن است زرد کم رنگ، زرد تا سبز زیتونی باشد که با درجات مختلف خلوص به بازار عرضه می شود.

برگ زیتون
 

ماده مهم تشکیل دهنده آن اولئوروپین بوده که از ایریدوئیدهاست.

ارزش غذایی
 

زیتون یک ماده غذایی بسیار ارزشمند بوده که حاوی مقدار فراوانی چربی، پروتئین، کلسیم، آهن و فسفات است. همچنین، از نظر ویتامین های A و D بسیار غنی است. روغن زیتون که از میوه زیتون استخراج می شود، در مقایسه با روغن های دیگر ارزش غذایی بیشتری داشته و مزه ای بهتر دارد. همچنین فاقد اسیدهای چرب اشباع شده بوده و مانع از بالا رفتن کلسترول خون می شود و مصرف کنندگان را از ابتلا به بیماری های ناشی از تصلب شرایین و تراکم چربی روی عضله قلب و مغز مصون می دارد. روغن زیتون تنها روغنی است که با چربی شیر انسان و یا تری اولئین که در نسوج بدن انسان هست، شباهت دارد.
در جدول زیر ارزش غذایی (100 گرم) میوه زیتون در آب نمک ذکر شده است:

ترکیبات	میزان
انرژی	103 کیلو کالری
آب	5/76 گرم
پروتئین	9/0 گرم
فیبر	4 گرم
چربی کل	11 گرم
ویتامین آ	30میکرو گرم
ویتامین د	180میکروگرم
پتاسیم	91میلی گرم
آهن	1میلی گرم
فسفر	17 میلی گرم

خواص درمانی
 

روغن زیتون افزون بر آن که دارای مصارف جاری در تغذیه است، اثر نرم کننده، ملین و صفرا بردارد. از آن در رفع یبوست مزمن، قولنج های ناشی از نفریت و مسمومیت با سرب ( به خصوص برای کارگران چاپخانه که با حروف سربی سروکار دارند ) استفاده می شود. همچنین، در رفع سرفه های خشک همراه با حالت تحریک آمیز، انسداد روده و بیماری هایی که در دستگاه های داخلی التهاب به وجود می آورد مؤثر است. در تاریخچه استفاده درمانی از روغن زیتون آمده است مردمان قدیم برای حفظ سلامتی شان روغن زیتون را پس از خروج از حمام به بدن می مالیدند. جنگجویان نیز پیش از زورآزمایی بدن های خود را به زیتون آغشته می کردند.

مصارف درمانی روغن و میوه زیتون در استعمال خارجی
 

ـ مالش دادن روغن زیتون تازه روی پوست بدن مبتلا به نرمی استخوان و کم خونی، اثرهای مفید ظاهر می کند ـ از روغن زیتون تازه، به صورت ماساژ دادن و مالیدن روی لثه دندان و درمان پیوره می توان نتایج مفید به دست آورد ـ ضماد ( مرحم ) حاصل از له شده زیتون تازه در درمان و باز کردن کورک و جوش های پوست صورت دست مؤثر است.

مهم ترین اثرات گزارش شده برگ زیتون ( جوشانده برگ ):
 

ضد آریتمی، ضد باکتری، ضد اکسیدان، ضد اسپام، ضد تب، قابض، صفراآور، ادرار آور، کاهش دهنده کلسترول، قند و پرفشاری خون و با اثر بازکنندگی مجاری عروقی سطحی که دارد فشارخون را پایین می آورد بدون آن که اثر مضعف بر قلب داشته باشد ،کاهش دهنده اسیداوریک، خلط آور، مقوی و گشاد کننده عروق.

همچنین، برخی از خواص درمانی زیتون و روغن آن که در طب اسلامی به آن اشاره شده، به شرح زیر می باشد:
 

ـ پاکیزگی دهان و از بین برنده مواد و ترشحات بلغمی ( و مخاطی )، روشن شدن رنگ چهره، تقویت اعصاب، رفع حالت خستگی، بی حالی و ناتوانی فرونشاننده حالت خشم وغضب.
ابن سینا نیز در خاصیت زیتون می نویسد: «همه نوع روغن زیتون تن را توان می بخشد، جنبش را زیاد می کند و پالاینده است. روغن زیتون وحشی موی را نگه می دارد و نمی گذارد زرد و سفید شود؛ اما، به شرطی که هر روز استفاده کنند. »

موارد احتیاط
 

روغن زیتون از روغن های ارزشمند از نظر غذایی و دارویی است. مصرف مداوم و روزانه آن در رژیم غذایی بلامانع بوده؛ لیکن، افرادی که دارای سنگ صفرا یا مثانه هستند، نباید در استفاده از روغن زیتون زیاده روی کنند. همچنین، برای سرخ کردن غذاها (در دماهای خیلی بالا ) مناسب نیست.
منبع:نشریه دنیای زنان، شماره 51.