موزه‌ها خاک می‌خورند

تاریخ خبر : 1393/3/1 – گروه گردشگری، عاطفه نبوی*: در گزارشی که طی هفته اخیر در همین صفحه و به مناسبت هفته موزه و میراث فرهنگی منتشر شد، به همراه کارشناسان این حوزه درصدد شناخت مشکلات موزه‌ها و دلایل عدم رونق آن برآمدیم. در کنار تمام ضعف‌های دیگر که به آنها اشاره شد، در جایی که موزه و موزه داری با گردشگری پیوند می‌خورد کارشناسان اظهار کردند که یکی از دلایل کم فروغ و مغفول ماندن موزه‌ها این است که اساسا در پکیج برنامه تورهای ورودی، جایی به موزه‌ها اختصاص داده نمی‌شود و چنان‌که باید معرفی و بازاریابی نمی‌شوند. حالا در این گزارش از چند تن از فعالان حوزه خصوصی گردشگری در این‌باره پرسیدیم، که آیا برنامه بازدید از موزه‌ها در برنامه‌های آنها جای دارد یا خیر؟ بازاریابی در این حوزه انجام می‌شود؟ موزه‌های موجود، به لحاظ محتوا و خدمات نظر بازدیدکنندگان را تامین می‌کند؟
انصراف گردشگر به خاطر سرویس‌ بهداشتی؟
محمد حسن کرمانی، رئیس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی، در این باره به «دنیای‌اقتصاد» گفت: موزه‌ها یکی از جاذبه‌های اصلی گردشگری ما است و گردشگرانی که ایران مقصد آنها است هم گردشگران فرهنگی هستند و با قصد دیدن موزه و آثار باستانی به اینجا می‌آیند و مطمئنا در پکیج‌های ما بازدید موزه‌ها تعریف شده است. ممکن است ضعف عمومی که در حوزه بازاریابی گردشگری ایران وجود دارد دامنگیر این بخش نیز شده باشد، اما به‌طور کلی در پکیج‌های سفر ما جاگرفته است.
وی ضمن برشمردن موزه‌هایی که در تهران بیشتر مورد بازدید قرار می‌گیرند، اضافه کرد: ممکن است مشکلات زیادی در خدمات جانبی که در موزه‌ها ارائه می‌شود داشته باشیم؛ مثلا سرویس بهداشتی مناسب یا محیط لوکس و استانداردی نداشته باشیم اما واقعیت این است که گردشگری که هزاران کیلومتر را طی می‌کند تا برای تماشای آثار فرهنگی ایران به اینجا بیاید، به خاطر سرویس بهداشتی نامناسب از دیدن آن منصرف نمی‌شود.
کرمانی نمونه‌هایی خارجی را مانند کلیسای نتردام به عنوان مثال ذکر می‌کند که در آن مراجعه‌کنندگان برای تماشای آن صف کشیده‌اند و این در شرایطی است که شرایط محیطی آن چندان مساعد نیست. وی در ادامه افزود: این مشکلات حوزه خدمات هر چند مهم است اما نفی‌کننده اثر تاریخی موجود در موزه نیست. مگر اینکه اساسا مشکل چیز دیگری باشد و آن هم اینکه موزه‌های ما خالی از محتوا باشد. باید دید که مشکل از کجا سرچشمه می‌گیرد، آثار ما در انبار خاک می‌خورند؟ آیا اصلا چیزی برای عرضه نداریم؟ این فعال حوزه گردشگری در ادامه به آمارهای رشد بالایی که طی چند وقت اخیر از سوی مسوولان حوزه گردشگری ارائه شد، اشاره کرد و گفت: با رشد 240 درصدی که اعلام شد و با توجه به اینکه گردشگران ما گردشگران فرهنگی هستند، به نظر می‌آید که ما حالا باید موزه‌هایی مملو از جمعیت داشته‌باشیم، اما می‌بینیم که این‌گونه نیست.

توریست‌ها وقتشان کم است
آرش نورآقایی، رئیس هیات‌مدیره انجمن‌های صنفی راهنمایان گردشگری سراسر کشور نیز دراین‌باره به خبرنگار ما گفت: در شهرستان‌ها ما اصولا کمتر بازدیدی از موزه‌ها داریم؛ فقط در شهرهای بزرگ مانند یزد و شیراز موزه‌هایی مانند موزه آب یا تخت جمشید دیده می‌شود و در تهران هم به همراه بازدید از کاخ گلستان، موزه‌های آنجا هم دیده می‌شود. در مجموع در تهران بازدید از موزه‌ها را بیشتر داریم.
این راهنمای گردشگری در ادامه به توضیح عدم اقبال گردشگران به موزه‌ها پرداخت و توضیح داد: گردشگری که وارد ایران می‌شود و معمولا هم قصد بازگشت به ایران را ندارد وقت محدودی دارد؛ مثلا قرار است دو روز در یزد بماند. پس ترجیح وی این است که ابتدا خود شهر، بناها و جاذبه‌های اصلی آن را به‌طور کامل ببیند و به این ترتیب زمانی برای دیدن موزه‌ها باقی نمی‌ماند. چون در اولویت‌شان نیست و جذابیت چندانی هم ندارد. ممکن است همان توریست اگر سفر دیگری به ایران داشته باشد، از موزه‌ها نیز بازدید کند.
نورآقایی نامناسب بودن شرایط عمومی موزه‌ها را نیز در این عدم استقبال بی‌تاثیر ندانست و افزود: گاه وضعیت به گونه‌ای است که راهنما خجالت می‌کشد از اینکه موزه‌ای را به عنوان نمادی از یک تاریخ کهن و پربار به توریست نشان دهد؛ توریستی که موزه آکروپولیس را می‌بیند و آن را با موزه ایران باستان که قرار است عصاره‌ای از تاریخ ایران باشد مقایسه می‌کند، آن‌را بسیار ضعیف می‌یابد. این راهنمای باتجربه تور تاکید می‌کند: به جز مشکل محدودیت زمان توریست‌ها که موجب اولویت‌بندی مکان‌های مورد بازدید می‌شود، مساله خدمات و امکانات عمومی، مانند پارکینگ، سرویس‌های بهداشتی مناسب و… نیز مهم است.

گردشگران خارجی انتظار زیادی ندارند
سید محمد علی اشرف واقفی، مدیر یکی از آژانس‌های مسافرتی، نیز در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» به‌طور کلی وضعیت موزه‌های ایران را خوب ارزیابی کرد و گفت: اتفاقا برنامه بازدید از موزه‌ها در برنامه تورها گنجانده شده و اساسا چون توریست‌های فرهنگی هستند، یکی از مقاصد اصلی سفرشان موزه است و ما نیز در برنامه‌هایشان آن‌را می‌گنجانیم. وی در ادامه خاطرنشان کرد: کسی که به ایران می‌آید اساسا انتظار زیادی ندارد، یعنی می‌داند که قرار است با امکانات رفاهی و وضعیت متوسطی روبه‌رو ‌شود؛ مسیر و مقصد خود را به درستی شناسایی و با علم به اینکه وضعیت اینجا چگونه است، به ایران سفر می‌کند. پس ضعف‌ها و کاستی‌‌های موجود برایش عجیب و شوک‌آور نیست.
واقفی در توضیح آنچه در موزه‌های معتبر و پررونق دنیا درحال رخ دادن است این گونه توضیح داد: وقتی شما قرار است به موزه‌ای بروید، آنها مسیر و حواشی رسیدن به موزه را طوری طراحی می‌کنند که شما تا رسیدن به مقصد و در زمان برگشت، خواسته یا ناخواسته پولی را خرج کنید. بدل‌هایی از آنچه اصل آن در موزه به نمایش گذاشته می‌شود، می‌فروشند و خدماتی را به صورت منظم و با حفظ اصول طی مسیر به شما ارائه‌می‌دهند و به این ترتیب علاوه‌بر پول بلیت به طرق دیگر نیز درآمدزایی می‌شود. این مدیر بخش خصوصی، موزه‌های ایران را از این جهت ضعیف ارزیابی کرد و گفت: این در نهایت به ضرر موزه‌ها خواهد بود.
از آنچه گفته شد به نظر می‌رسد موزه‌ها کمابیش در برنامه سفر آژانس‌ها جا گرفته اما این هم به رونق‌ آنها منجر نشده است؛ ضعف محتوا، نبود خدمات و فعالیت‌هایی که معمولا در حاشیه موزه‌ها شکل می‌گیرند، ضعف بازاریابی و اینکه در اولویت برنامه توریست‌ها قرار ندارند، این یادگاری‌های تاریخ را همچنان سوت و کور و در حاشیه نگه می‌دارد.
منبع:روزنامه دنیای اقتصاد