افسانه تاریخی «ولنتاین»، از قدیس تا عشاق

برترین ها - محمود رضا حائری: 14 فوریه روز ولنتاین قدیس، روز ولنتاین، یا جشن ولنتاین در بسیاری از کشورهای جهان گرامی داشته می شود در حالی که در اکثر این کشورها، روز ولنتاین تعطیل نیست.

روز ولنتاین به عنوان گرامی داشتِ مذهبی یکی از قدیسان صدر مسیحیت به نام والنتینوس آغاز شد. داستان های شهادت متفاوتی درباره ولنتاین های متفاوت در طول تاریخ روایت شده است. داستان مشهور ولنتاین قدیس چنین است که این کشیش مسیحی در رم باستان برای سربازان مراسم ازدواج برگزار میکرد.

طبق دستور امپراطور کلادیوس دوم ازدواج برای سربازان در امپراتوری روم ممنوع شده بود. زیرا امپراتور معتقد بود مردان مجرد، جنگجویان بهتری هستند. از دیگر اتهامات والنتینوس تلاش برای آزادی زندانیان مسیحی از زندان بود. تا اینکه به علت این فعالیت ها به زندان افتاد. براساس این افسانه، ولنتاین قدیس دختر کور زندانبانش را شفا داده است.و در روز اعدامش در وداع نامه ای که برای این دختر نوشته بود «ولنتاین تو» امضاء کرده بود.

اولین بار در قرون وسطی پیوستگیِ روز ولنتاین و عشق جسمانی در آثار جفری چاسر شاعر انگلیسی قرن چهاردهم مطرح شده است. در این مناسب عشاق با اهدای گل، شیرینی و ارسال کارت تبریک ابراز عشق می کرده اند. از قرن نوزدهم کارت های گرامی داشت ولنتاین به صورت انبوه تولید می شود.با شیوع اینترنت در سالهای اخیر ارسال کارت های ولنتاین الکترونیکی رواج پیدا کرده است به طوری که در سال 2010 بیش از 15 میلیون کارت ولنتاین الکترونیک ارسال شده است. در قرن بیستم کادوهای ولنتاین از گل و شکلات فراتر رفت و جواهراتی مخصوص اهدا در این روز طراحی شد.

در بین سنت هایی که از طریق فرهنگ آمریکایی در دنیا رواج یافته هیچ کدام به اندازه ولنتاین موفق نبوده است. چنانکه طبق آمار در کشورهای آسیای شرقی، عشاق گرانبهاترین کادوهایشان را به مناسبت این روز تهیه می کنند. این روز که در قرون وسطی در اروپا گرامی داشته میشد امروز در کشورهای غیر مسیحی این جشن محبوبیت بیشتری یافته است هرچند که فرهنگ های باستانی به مخالفت با آن برخاسته اند چنانکه در هند آن را یک سنت امپریالیستی نامید اند و در کشورهای اسلامی گرامی داشت این روز تقبیح شده است.

این روز در چین چندان جدی گرفته نمی شود چون مصادف با جشن¬های سال نوی چینی است. در دهه شصت میلادی روز ولنتاین در ژاپن محبوب شد. در سنت ژاپنی به خاطر ترجمه اشتباه این خانم ها هستند که به آقایان شکلات هدیه می دهند.بر خلاف سنت غربی که این  مراسم شامل اهدای گل، کارت تبریک و دعوت به شام می شود این سنت در ژاپن تنها به اهدا شکلات خلاصه می شود. نیمی از فروش سالانه شکلات در ژاپن به مناسبت روز ولنتاین است.

در دهه هشتاد میلادی اتحادیه ملی صنعت قنادی در ژاپن روز 14 مارس به عنوان «روز پاسخ» نام¬گذاری  کرد.در این روز آقایان به خانم ها (که از آنها در روز ولنتاین شکلات کادو گرفته اند) شکلات هدیه می کنند. آنها این روز «روز سفید» نامیدند. به خاطر اینکه شکلات شیری به خانم ها اهداء می کنند.

در برخی از کشورهای آمریکای لاتین مانند مکزیک و کلمبیا ولنتاین روز «دوستی و عشق» نامیده شده است و در این روز مردم علاوه بر محبوب شان از دوستان شان نیز قدردانی می کنند. در کره جنوبی ولنتاین همچون ژاپن برگذار می شود با این تفاوت که مردان و زنانی که در14 فوریه و 14 مارس شکلات هدیه نگرفته اند به رستوران می روند و نودل سیاه می خورند وبر زندگی مجردی خود ناله می کنند.

در ایران و جهان اسلام:

در ایران باستان دو جشن از جهاتی با والنتین مشابهت داشته است. یکی جشن مهرگان که در شانزدهم مهر ماه برگزار می شده و در آن مردم به یکدیگر هدیه می داده‌اند و دیگر جشن اسفندگان یا سپندارمذگان بوده که پنجم اسفند برگزار می شده و مردان به همسران خود هدیه داده و از آنها تجلیل می کرده و بر تخت می نشانده اند.

برخی از علمای مسلمان بخصوص از اهل سنت از آن رو که این یک رسم رومی و مسیحی است بزرگداشت آن را بدعت شمرده و حرام دانسته‌اند. بعضی نهاد ها و گروه های اجتماعی نیز روز والنتین را به علت ترویج مصرف گرایی تقبیح می‌کنند. این افراد جنبشی را به نام ضد والنتین گرایی ایجاد کرده و افراد را تشویق به اهدای هدایای ارزان یا رایگان می‌کنند. از دید برخی در ایران نیز ولنتاین مظهر تجمل گرایی و مصرف گرایی شده‌است. به نظر آن‌ها جوانان بیش از آنکه به ابراز محبت بپردازند به ارزش مادی هدایا توجه دارند؛ لذا هدیه بسیار گرانقیمت را مظهر علاقه می‌پندارند.

در ایران از سال 1389 تولید انواع پوستر، بروشور، جعبه و کارت‌های تبلیغاتی با نمادهای قلب، نیم قلب، گل رز قرمز و هر گونه فعالیتی مبنی بر اطلاع‌رسانی در این روز ممنوع است و از سوی مراجع قانونی با واحدهای متخلف برخورد قانونی می‌شود. گروهی دیگر به جای آن جشن سپندارمذگان را که برگرفته از سنت‌های باستانی ایرانی است و در 29 بهمن برگزار می‌شود، را به جای والنتین پیشنهاد می‌کنند. لذا پیشنهاد جایگزینی روز والنتین با این جشن را می‌دهند.

اسفندیار اختیاری، نماینده زرتشتیان دوره هشتم مجلس شورای اسلامی جشن مهرگان را روز عشق حقیقی و واقعی در فرهنگ ایرانی می‌داند و به نظر وی مردم باید به جای ولنتین این روز را زنده کنند. با این وجود این روز در میان معدودی از جوانان ایرانی محبوب است و آن را گرامی می‌دارند.

در عربستان سعودی فروش محصولات مربوط به روز والنتین مانند گل رز در سال 2002 و 2008 ممنوع شد و پلیس مذهبی این کشور از مغازه داران خواست تا چنین چیزهایی را به فروش نرسانند.

در مالزی برخی مقامات حکومتی و مذهبی به‌دلیل آنچه که «نامتناسب بودن» این جشن با فرهنگ مسلمانان آن کشور می‌دانند، با به‌راه‌اندازی کمپین ضد ولنتاین، تلاش کرده‌اند مردم را از برگزاری مراسم روز ولنتاین نهی کنند. اما همهٔ مردم آن کشور با مواضع ضد ولنتاین حاکمان آن کشور موافق نیستند و برخی برگزاری این جشن را بی‌ضرر می‌دانند.