ناباروری ناشی از انسداد لوله‌های رحمی

تحریریه ماهنامه دنیای سلامت

یکی از علل اصلی ناباروری در خانم‌ها انسداد لوله‌های رحمی است. لوله‌های رحمی مسیر انتقال تخمک‌ها از تخمدان‌ها به سمت رحم هستند. اگر این مسیر مسدود باشید و مانعی در آن وجود داشته باشد، این انتقال صورت نمی‌گیرد. در اکثر موارد، علت انسداد لوله‌های رحم مشکل خاصی است که فرد دچار آن شده است. اما در برخی موارد نادر نیز ممکن است این انسداد مادرزادی باشد و فرد با آن متولد شده باشد. در این موارد، مشکل تا زمانیکه فرد قصد بارداری نداشته باشد و برای آن تلاش نکند، مشخص نخواهد شد.

علل انسداد لوله‌های رحمی
انسداد لوله‌های رحم انواع گوناگونی دارد. از آنجا که لوله‌های رحم یک مسیر طولانی هستند و قسمت‌های مختلفی دارند، این انسداد ممکن است در بخش‌های مختلف این مسیر اتفاق بیافتد. هر بخش نام خاصی دارد. بیماری‌ها یا ضربات جسمی از علل اصلی این انسداد محسوب می‌شوند.

انسداد مبدأ لوله‌های رحم
این نوع انسداد مربوط به ورودی و مجرای لوله رحم است و نسبت به سایر قسمت‌ها به رحم نزدیک‌تر است. این مشکل می‌تواند پس از عفونت‌های ناشی از سقط جنین، سزارین یا وضعیت‌های مشابه دیگر به وجود بیاید. برخی روش‌های دائمی پیشگیری از بارداری نیز مجرای لوله‌های رحم را مسدود می‌کنند.

انسداد قسمت میانی لوله‌های رحم
علت اصلی انسداد قسمت میانی لوله‌های رحم روش جراحی برای بستن دائمی این مسیر است. بسیاری از خانم‌هایی که قصد باردار شدن ندارند از این روش برای پیشگیری از بارداری استفاده می‌کنند اما پس از مدتی تصمیم خود را تغییر می‌دهند و خواهان اصلاح این وضعیت هستند. این نوع انسداد را می‌توان از طریق جراحی از بین برد. این جراحی‌ها در 75 درصد از مواقع موفقیت آمیز هستند و توانایی باروری را به فرد باز می‌گردانند. البته در این جراحی همیشه خطر افزایش بافت‌های اضافی ناشی از زحم جراحی نیز وجود دارد.

انسداد قسمت انتهایی لوله‌های رحم
در این مورد، قسمت انتهایی لوله‌های رحم مسدود هستند. در واقع، این نوع انسداد در نزدیکی تخمدان‌ها واقع است. علت اصلی این نوع انسداد وجود بیماری‌های عفونی و تناسلی است که معمولا از طریق جنسی به فرد منتقل می‌شود. اگر این بیماری‌ها به موقع درمان نشوند می‌توانند موجب چسبندگی دهانه و لوله‌های رحم شوند.
علل اصلی انسداد لوله‌های رحم را می‌توان به چند دسته کلی تقسیم کرد: اندومتروز، التهاب دهانه رحم، فیبروید‌های رحمی، بارداری خارج از رحم، جراحی برای پیشگیری دائمی از بارداری و جراحی‌های مربوط به قسمت زیر شکم مانند سزارین. اندومتریوز و تومورهایی فیبروید داخل رحم دو علل اصلی انسداد لوله‌های رحم هستند که روز به روز بر تعداد مبتلایان به آن افزوده می‌شود. بیماری‌های التهابی دهانه رحم نیز یکی دیگر از مشکلات شایع میان خانم‌ها هستند. بیماری‌های التهابی شامل گستره وسیعی از اختلالات هستند. تقریبا در اکثر قریب به اتفاق موارد، این بیماری‌ها در اثر تماس جنسی به فرد منتقل می‌شوند. تمام این اختلالات موجب ایجاد چسبندگی در داخل لوله‌های رحمی یا رشد بی‌رویه بافت‌های قسمتی از لوله‌های رحمی می‌شود که نتیجه آن انسداد این مسیر است. همچنین ممکن است لوله‌های رحمی به اندام‌های داخلی دیگر، مانند مثانه، تخمدان‌ها، رحم، و روده بچسبند یا دچار نوعی پیچ‌خوردگی شوند. اگر قسمتی از لوله‌های رحم دچار آسیب یا انسداد شوند، ممکن است همچنان امکان بارداری وجود داشته باشد اما خطر بارداری خارج از رحم افزایش می‌یابد. اما در اکثر موارد، لوله‌های رحم به طور کامل مسدود می‌شوند زیرا این مسیرها بسیار باریک هستند و خیلی زود بسته می‌شوند و از عبور تخمک جلوگیری می‌کنند. تحقیقات نشان می‌دهند استعمال دخانیات، افزایش میزان هورمون پروژسترون در بدن و استفاده از داروهای تقویت باروری می‌توانند بر عملکرد لوله‌های رحم تاثیر بگذارند. همچنین هر یک از این عوامل می‌توانند به تنهایی موجب انسداد قسمتی از این لوله‌ها شوند که در این حالت احتمال بارداری خارج از رحم افزایش می‌یابد.

تشخیص انسداد لوله‌های رحم
انسداد لوله‌های رحم هیچ علائم بیرونی خاصی ندارند. البته اگر در گذشته به بیماری‌های التهابی دهانه رحم مبتلا بوده‌اید، احتمال انسداد لوله‌های رحم در مورد شما افزایش می‌یابد. پزشکان به‌طور تخمینی معتقدند سه زن از هر چهار زنی که دچار نوعی بیماری منتقل شده از راه جنسی شده است، دچار انسداد لوله‌های رحم است. اولین نشانه مسدود بودن لوله‌های رحم، ناباروری است. خوشبختانه آزمایشات گوناگونی برای نشان دادن انسداد لوله‌های رحمی وجود دارد. اطلاعات کامل و جامع‌تر در رابطه با این اختلال از طریق لاپارسکوپ که به پزشک اجازه می‌دهد درون لوله‌های رحم را ببیند، جمع‌آوری می‌شود. برخی از روش‌های تشخیص انسداد لوله‌های رحم عبارتند از:

روش HSG
در این روش برای تشخیص انسداد از اشعه ایکس و یک رنگ متضاد استفاده می‌شود. رنگ با یک لوله باریک از طریق واژن به رحم تزریق می‌شود. پس از پر شدن رحم با این رنگ، رنگ به‌تدریج وارد لوله‌های رحم می‌شود. سپس با انداختن عکس‌های اشعه ایکس وجود هر نوع گرفتگی یا ناهنجاری شکلی در رحم یا لوله‌های رحمی مشخص می‌شود. از این روش بیش از سایر روش‌ها برای تشخیص انسداد لوله‌های رحم استفاده می‌شود.

کروموتوبیشن
این آزمایش نیز مانند HSG است زیرا در این روش نیز رنگ به رحم و سپس لوله‌های رحم منتقل می‌شود. این آزمایش از طریق لاپاروسکوپی انجام می‌شود تا پزشک بتواند خودش خارج شدن رنگ از لوله رحم را مشاهده کند، زیرا رنگی که در این روش استفاده می‌شود با اشعه ایکس قابل مشاهده نیست. این روش مطمئن‌ترین روش تشخیص انسداد لوله‌های رحم است اما مستلزم انجام عمل جراحی است.

سونوگرافی
این روش یک روش بیرونی است که در آن از عکس‌های فراصوت برای نشان دادن وجود موانع غیر طبیعی در مسیر اندام‌های مربوط به باروری استفاده می‌شود. این روش برای تشخیص انسداد لوله‌های رحم روش مطمئنی نیست زیرا این لوله‌ها بسیار باریک هستند و ممکن است تصاویر وضوح کافی نداشته باشند.

روش درمان

سالانه تعداد زیادی از خانم‌ها به مسدود بودن لوله‌های رحم خود پی می‌برند و اولین سوالی که در ذهن آن مطرح می‌شود این است که چگونه می‌توان این لوله‌ها را دوباره باز کرد. گزینه‌های زیادی برای باز کردن دوباره لوله‌های رحم وجود دارند که نوع این روش‌ها بستگی به علت اصلی انسداد دارد. فراموش نکنید که پهنای لوله‌های رحم به اندازه پهنای یک رشته ماکارونی هستند. این لوله‌ها بسیار حساس و ظریف‌اند و حتی ضرباتی کوچک و خفیف می‌تواند عملکرد آنها را مختل کند. معمولا رایج‌ترین روش باز کردن این لوله‌ها جراحی است. عمل بازکردن لوله‌های رحم عموما با موفقیت انجام می‌شود و توانایی باروری به فرد دوباره باز می‌گردد.