به نزدیکی شهر تبریز که می رسیم، بناهای مستحکم قدیمی را می بینیم و اولین سؤال درذهن ایجاد می شود! این جا کجاست؟ نامش ربع رشیدی است و در عصر ایل خانان به وجود آمده و یکی از عظیم ترین موقوفات دنیای اسلام بوده و شبیه مجتمع دانشگاهی امروزی است و به قولی از اولین دانشگاه های جهان به شمار می رفته است .
این بنا از زمان خواجه رشیدالدین فضل الله همدانی ، وزیر ایرانی و دانشمند غازان خان ، از خوانین مغول تا به امروز مرکز علم و دانش بوده و مردم که علاقه زیادی به آموختن داشتند. املاک زیادی را وقف آن کردند تا مورد بهره برداری قرار گیرد . اکنون وقف نامه رشیدی یکی از آثار معروف تاریخی است که نشانه وقف بیش از چهار هزار ملک و روستا و آسیاب از نقاط مختلف کشور برای ربع رشیدی است.
در این دانشگاه ، رشته های پزشکی و سیاست تدریس می شده تا هم سلامت جسمی و روانی جامعه را تأمین کنند ، هم برای نظم امور داخلی و آمادگی برای روابط خارجی ، بزرگان کشور را از طریق دانش روز مجهز سازند . در آن زمان به آموزش و ترویج علم توجه می شد ، به گونه ای که در ربع رشیدی برای آموزش کودکان بی سرپرست نیز تدابیری اندیشیده و مکانی برای سرپرستی این کودکان و آموزش و پروش آن ها ایجاد شده بود.
سنت فراموش شده ای که امروز در جوامع اسلامی ، جای خالی آن حس می شود.
با تربیت نخبه های زاغه نشین و استعدادهای نهفته در کودکان بی سرپرست ، جلوی رشد بزهکاری گرفته می شود. آیا نباید مراکزآموزش و پرورش ، از ابتدایی تا دانشگاه ، برای استعدادهای سرگردان برنامه ای داشته باشند؟ علم داری این حرکت ، دکتر مصطفی چمران بوده ، ولی علم داری امروز این نهضت ، لایق چه کسی است ؟
ایشان در لبنان فرزندان شهدا را در مدرسه ای جمع می کردند و به آن ها فنون نظامی و علوم مختلف را می آموختند تا فردا سازندگان کشورشان باشند . برای ساخت کشور به نخبه احتیاج داریم که متخصص و متعهد باشد.
یک موقوفه مؤثر و پویا ، باعث رشد و بالندگی کشور ، تربیت نیروی متخصص و متعهد برای پست های مختلف کشوری و لشکری ، توجه به قشر ضعیف جامعه و ماندگاری دستاوردهای علمی برای نسل آینده ، توسط چاپ و نشر می شود .
گفتنی است ربع رشیدی ، در سال 1354 و با شماره 943 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
منبع:نشریه انتظار نوجوان،شماره 62.