سرویس بین الملل فردا: سفر برنامه ریزی نشده و غیررسمی وزیر خارجه آل سعود به ریاض، از حوادث مهم هفته گذشته بود که مورد توجه جدی رسانه های عربی و منطقه ای قرار گرفته است. به راستی چه اتفاقی افتاد که وزیر خارجه آل سعود به صورت غیررسمی و در سفری که از قبل برنامه ریزی نشده بود به بغداد رفت و با نخست وزیر این کشور پشت درب های بسته گفت و گو کرد؟
به گزارش سرویس بین الملل فردا، سفر عادل الجبیر وزیر خارجه جوان و افراطی آل سعود به بغداد از سال 2003 به این سو بی سابقه است. طی سیزده سال گذشته با برقراری دموکراسی در عراق، بیش ترین اختلافات میان ریاض و دولت مرکزی عراق را شاهد بوده ایم؛ به طوری که همواره عراق بیش ترین اختلاف را در میان کشورهای عربی با عربستان سعودی داشته است. حتی همین چند ماه قبل بود که عربستان سعودی سفیر خود را از عراق فراخواند و هنوز هم سفارت آل سعود در عراق با کاردار اداره می شود.
بعد از اخراج «ثامر السبهان» سفیر سابق آل سعود در بغداد، حیدر العبادی نخست وزیر عراق رسما به سفیر ریاض حمله کرد و رفتار او را مصداق «اختلال در فعالیت های دیپلماتیک»، «تنش زا و غیرمسئولانه» و بالاخره «دخالت در مسائل داخلی (سیاسی) عراق» خواند. وزارت خارجه بغداد نیز مواضع تندی علیه ریاض و سفیر آن اختیار کرد. این در حالی است که ثامر السبهان، تنها سفیر ریاض در بغداد بعد از برقراری دموکراسی در عراق است و دولت مرتجع وهابی عربستان بارها اعلام کرده که با حکومت منتخب عراق و اکثریت شیعیان این کشور نمی تواند کنار بیاید!
با این حال به صورت ناگهانی وزیر خارجه جوان و افراطی آل سعود به عراق سفر می کند و در دیداری پیش بینی نشده پست درب های بسته با نخست وزیر به گفت و گو می نشیند! به راستی چه اتفاق ویژه ای در این مقطع رخ داده است؟ برای درک بهتر پاسخ این سئوال باید اتفاقات دیپلماتیک دو هفته اخیر را مرور کنیم. ابتدا حسن روحانی رئیس جمهور کشورمان به دعوت رسمی سران کشورهای کویت و عمان، به این دو کشور مهم عضو شورای همکاری خلیج فارس سفر می کند. هدف از این سفر، بررسی راه های ایجاد امنیت مشترک در منطقه بر اساس همکاری های طرفین اعلام می شود. در گام بعد پادشاه کویت به عمان می رود و کارشناسان هدف از این سفر را بررسی ابعاد طرح ایران می خوانند!
همزمان رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه به بحرین، قطر و عربستان سفر کرده و مواضع تندی علیه ایران اختیار می کند. موضع گیری رادیکال اردوغان علیه ایران به اندازه ای حاشیه به هماره داشت که باعث واکنش تند مقامات دیپلماتیک تهران و تنش لفظی میان طرفین شد. در این شرایط کنفرانس مونیخ برگزار و عادل الجبیر همزبان با مقامات ترکیه و اسرائیل با ادبیات شدید اللحنی به ایران حمله کرد.
در این شرایط عادل الجبیر بدون برنامه ریزی قبلی در سفری اضطراری به بغداد می رود تا پشت درب های بسته با نخست وزیر، وزیر خارجه و رئیس جمهور عراق گفت و گو کند. او در تمام این جلسات بر سه نکته تأکید می کند: «آغاز فصل جدیدی از روابط میان دو کشور»، «همکاری در زمینه مبارزه با تروریسم» و «مشارکت عربستان سعودی در بازسازی مناطق آزاد شده از اشغال داعش»
به عقیده کارشناسان، سفر عادل الجبیر به علل زیر برگزار شده است:
1- تجدید اعتبار و مشروعیت دولت مرکزی عراق بعد از سرکوب داعش و آزادسازی اکثر شهرها و مناطق تحت اشغال این سازمان تروریستی
دولت مرکزی عراق به عنوان موفق ترین تجربه سرکوب داعش، اعتبار بین المللی و مشروعیت داخلی جدی پیدا کرده است. علاوه بر آن در مسیر مبارزه با داعش توانست کمک های نظامی، امنیتی و اقتصادی قابل توجهی را از کشورهای مختلف غربی و شرقی و منطقه ای کسب کند و همه این عوامل به بغداد موقعیتی بخشیده است تا در معادلات آینده منطقه تأثیرگذاری بالایی داشته باشد.
2- پرواز بمب افکن های نیروی هوایی عراق بر فراز آسمان سوریه به دستور مستقیم حیدر العبادی
بمباران کاروان نظامی و پایگاه های داعش در شهر مرزی «البوکمال» و عمق خاک سوریه با هماهنگی واشنگتن (به عنوان رهبر ائتلاف هوایی ضد داعش) و دمشق (به عنوان دولت مرکزی سوریه) و حمایت کامل ایران و روسیه از این اقدام، به بغداد ظرفیت منحصر به فردی را در منطقه اعطا کرد. همین تجربه موفق نشان می دهد عراق می تواند نقش محوری در آزادسازی رقه بعد از آزادی موصل ایفا کند و دولت حیدر العبادی یکی از گزینه های جدی برای موازنه بخشی میان قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای است.
3- حمله تروریست های داعش به پایگاه مرزی «طریبیل» میان اردن و عراق و به قتل رساندن سربازان حاضر در این پایانه مرزی
طبق نقشه فاصله اندکی میان پایگاه مرزی «طریبیل» و بیابان های حجاز و قلمرو عربستان سعودی وجود دارد. دربار آل سعود بعد از حمله مذکور، خطر نفوذ داعش به قلمرو خود را به وضوح احساس کرد و خوب می داند در صورتی اراده کافی در داعش برای حمله به حجاز وجود داشته باشد، آل سعود توان دفاعی اندکی خواهد داشت و باید برای مقابله با این حمله، روی همکاری بغداد حساب کند.
4- زمینه سازی برای انعطاف حداقلی در رویکردهای سیاست خارجی عادل الجبیر
عادل الجبیر در ماه های ابتدایی حضور در رأس وزارت خارجه ریاض، به گرفتن مواضع تهاجمی و تند در رسانه ها مشهور شد تا جایی که برخی رسانه ها وی را مرد «دیپلماسی ترشرویی» خواندند! اکنون بعد از گذشت دو سال، عادل الجبیر به خوبی می بیند که ریاض با بیش تر کشورهای همسایه به مشکل برخورده است و در این زمینه می تواند موقعیت خود را با اردن و ترکیه مقایسه کند. در اصول کلی، اشتراکات زیادی میان عربستان، اردن و ترکیه وجود دارد؛ اما ریاض به علت رویکردهای غیرمنعطفانه، در مقایسه با دو کشور دیگر قدرت اثرگذاری کم تری دارد.
5- اما مهم ترین علت این سفر، تحلیلی است که برخی رسانه های عربی مانند «الرأی الیوم» و «العربی الجدید» مطرح کرده اند. به عقیده این کارشناسان، عادل الجبیر بغداد را دروازه عربی منتهی به تهران می داند و می خواهد تنش های میان تهران و ریاض را با وساطت بغداد و چند کشور دیگر مدیریت و مهار کند.
به عقیده این تحلیلگران، ریاض به این نتیجه رسیده که برای خروج از بن بست کنونی در یمن چاره ای جز همکاری با تهران ندارد. برای حل بحران سوریه نیز ریاض نهایتا به راه حل سیاسی تن داده و در این مسیر ناگزیر به تعامل با تهران است. در این میانه، ایران سعی کرده از طریق کویت و عمان به عنوان دو رکن مهم از شورای همکاری خلیج فارس برای عربستان پالس مثبت بفرستد و حالا عادل الجبیر در پاسخ، بغداد را واسطه انتقال پیام مثبت خود قرار داده است!
قطعا تا زمانی که جزئیات سفر عادل الجبیر مطرح نشود، نمی توان از گمانه زنی فراتر رفت. آیا به راستی عربستان سعودی در سیاست های تنش زای خود قصد بازنگری دارد؟ باید منتظر رفتارهای عملی آل سعود ماند تا بتوان در این زمینه قضاوت کرد.
