شایعه یک آسیب اجتماعی(۲)

حجت الاسلام شکوری امام جمعه خوی

شایعه پراکنان چه کسانی هستند ؟
 

نوعاً پخش اولیه شایعات بعهده همان اشخاص و گروههای شایعه ساز است که بوسیله عوامل خود اقدام به پخش شایعات می کنند ؛ در مراحل بعدی اقشار مختلف جامعه ناخودآگاه مسئول پخش شایعات می شوند.
معمولاً انسانهای شایعه پراکن از خصوصیات و ویژگیهای زیر برخوردارند:
1- داشتن روحیه خودنمایی
2- ابتلاء به پرحرفی
3- دارا بودن بر ضعف ایمان
4- پرحرفی و بی پروایی
5- ابتلا به عقده حقارت
6- شرور بودن
7- ابتلا به خشم و انتقام جویی
امیرالمؤمنین (ع) در پاسخ به نامه ابوموسی اشعری می نویسند :
فَاِنَّ شِرارَ النَّاسِ طائِرُونَ اِلَیْکَ بِاَقاویلِ السُّوءِ (22)
افراد شرور و اشرار مردم ، شایعات و نارواها را می پراکنند.
2- رسولخدا (ص) می فرماید :
اِنِّی لِاَعْرِفُ قَوْماً یَضْرِبُونَ صُدُورَهُمْ ضَرْباً یَسْمَعُهُ اَهْلُ النّارِ وَ هُمُ الْهَمّازُونَ اللَّمّازُون اَلَّذینَ یَلْتَمِسُونَ عَوْراتِ الْمُسْلِمینَ وَ یَهْتِکُونَ سُتُورَهُمْ وَ یُشیعُونَ فِیهِمْ مِنَ الْفَواحِشِ ما لَیْسَ فِیهِمْ(23)
گروهی را می شناسم که در قیامت آن چنان به سینه آنان ضربه وارد می شود که اهل جهنّم صدای سینه آنان را می شنوند و آنان کسانی اند که در پی اطلاع از عیوب و گناهان پنهانی دیگران بوده اند و به هتک حرمت و فاش کردن آنها می پردازند و چیزهایی را علیه آنان شایعه می کنند که آنان اهل آن نبوده اند.

بستر شایعه
 

شایعه به سراغ چه نوع رویدادها، حقایق و کدامین مردمان می رود؟
این پرسش در شمار نخستین پرسشهایی است که درباره شایعه مطرح می شود.
بستر شناسی شایعات نشان می دهد:
شایعات موفق، ماندگار و تأثیرگذار، شایعاتی هستند که بر اثر ابهام یک خبر یا یک حادثه، بدبینی به یک یا چند نفر یا یک واقعه، پنهان کاری و محرمانه نگه داشتن فعالیت ها، وضعیت نگران کننده و سوء تفاهم ها بوجود می آید.
برای نمونه کالبد شکافی شایعه قَذف نشان می دهد این شایعه بستر بسیار مناسبی داشته است و شایعه سازان ، بستر شناسان بسیار خوبی بوده اند.
وقتی سپاه اسلام به مدینه می رسد پیامبر و سپاه اسلام متوجه غیبت عایشه می شوند، پس از چند ساعت (تقریباً به هنگام طلوع آفتاب و شاید هم دیرتر) عایشه همراه صفوان به ورودی شهر می رسند.(24)
این صحنه کاملاً مبهم است؛ هم عایشه زمینه مناسبی برای انگ خوردن دارد و هم صفوان.
عایشه زنی است بسیار جوان که با همسرش بیش از 40 سال اختلاف سن دارد. چنین اختلاف سنی در بسیاری یا دست کم در برخی موارد به بی وفایی همسر می انجامد.
صفوان مردی است جوان، که همسر او از وی به پیامبر(ص) شکایت می برد:
صفوان به من اجازه روزه گرفتن نمی دهد وقتی پیامبر(ص) از صفوان می پرسند چرا اجازه نمی دهی؟ او در پاسخ از جوانی خود و نیازش به روابط جنسی می گوید.(25)
افزون بر این ، زمان غیبت عایشه و صفوان نیز زمانی است که پنهان کاری را ممکن می سازد. وقتی عایشه و صفوان پس از چند ساعت به مدینه می رسند نتیجه آن است که آنها طول شب را در تنهایی با یکدیگر بوده اند.
بدبینی مردم به این دو نفر نیز بسترساز مهم دیگری برای تأثیرگذاری شایعه و رواج سریع آن است؛ اگر مردم خوش بین بودند و به تعبیر آیه قرآن گمان خیر درباره آنها می دادند، شایعه در نطفه خفه می شد و هیچ گاه میان مردم پخش نمی شد:
لَوْلا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ ظَنَّ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بِأَنْفُسِهِمْ خَیْراً وَ قالُوا هَذا اِفْکٌ مُبین (26)
چرا آنگاه که (اتهام را) شنیدید ، مردان و زنان با ایمان به خود گمان نیک نبردند و نگفتند این بهتانی آشکار می باشد.
در شایعه شهادت پیامبر(ص) نیز آنچه بستر را برای ساخت و پخش شایعه فراهم می آورد،
یکی وجود حقیقتی بود که اتفاق افتاد و دیگری احساس خطر مسلمانان و شادمانی کفّار مکه بود.
در احد، حقیقتی اتفاق افتاده بود؛ بر اساس برخی روایات، ابن قمیئه ضربتی سخت بر پیامبر فرود آورد و بر اساس تعدادی از روایات، پرچمدار سپاه به شهادت رسیده بود.(27)
این حقیقت برای کفّار شادمانی آورد و برای مسلمانان نگرانی و اضطراب و دلهره.(28)
ابن قمیئه می دانست که پرچمدار اسلام را کشته است اما تصوّر می کرد این پرچمدار همان پیامبر(ص) است. (29)
و بر اساس برخی روایات تصوّر می کرد زخمی که بر پیامبر(ص) وارد ساخته او را از پا در می آورد.(30)
به این جهت وقتی شایعه شهادت پیامبر (ص) کلید خورد کفّار بسیار خرسند شدند و مسلمانان، بسیار نگران و مضطرب.
بسترشناسی شایعه ساحر بودن پیامبر(ص) نیز نشان می دهد بستر این شایعه بسیار مناسب است.
پیامبر(ص) تأثیر شگرفی بر کفار و مشرکان دارد. وقتی آن حضرت (ص) آیات قرآن را می خواند عظمت آیات قرآن به گونه ای است که بزرگان مکّه نیز تسلیم حق می شوند.
وقتی عده ای مانند ابوجهل این تأثیرگذاری را می بینند، شایعه ساحر بودن پیامبر(ص) را می سازند و مردمی که تأثیر شگفت آور سخنان پیامبر را دیده و شنیده اند این شایعه را باور کرده به سرعت به دیگران منتقل می کنند.
تا آنجا که شماری از بزرگان کفر، از رو در رویی با پیامبر(ص) فرار می کنند و گروهی دیگر برای نشنیدن سخنان پیامبر(ص) در گوش های خود پنبه می کنند.
در شایعه خیانت پیامبر(ص) نیز بستر شایعه بسیار در خور توجه است.
غنایم جنگ در اختیار پیامبر (ص) است. مخمل سرخی که در میان غنایم بوده مفقود شده، گم شدن مخمل در هاله ای از ابهام است، منافقان و شماری دیگر به همه بدبین هستند، کسی پاسخگو نیست و اطلاع رسانی صورت نگرفته است.
با این زمینه ها ناگهان منافقان شایعه خیانت پیامبر(ص) را می سازند و آن را به سرعت پخش می کنند.
منبع:سایت شورای سیاستگذاری ائمه جمعه
ارسال مقاله توسط کاربر محترم سایت :j133719