دانستنی های آرامگاه فردوسی ؛ میراثی گرانبها در دل توس

آرامگاه فردوسی در شهر توس در استان خراسان رضوی واقع شده است، در این خاک پیکر حکیم ابوالقاسم فردوسی توسی قرار دارد، این شاعر بزرگ پارسی گو، چه در روایت کهن ملی وچه در ترویج و حفظ زبان دری نقش مهم و بسزایی داشته است تا آنجا که به اثر گرانبهای این مرد بزرگ پارسی قران عجم می گویند،که ما در این مقاله توضیحاتی پیرامون مقبره فردوسی و تاریخچه آرامگاه فردوسی به شما ارائه می دهیم پس با ما همراه باشید.

تاریخچه آرامگاه فردوسی در گذر زمان

مقبره فردوسی در طی سالها فراز و نشیب هایی را به خود دیده است برای مثال در تاریخ ذکر شده است که به دلیل اینکه فردوسی شیعه بوده  فردی با نام واعظ طبرستان اجازه ی دفن پیکر او را در هیچ آرامگاهی نداد و در آخر به اجبار  پیکر ابوالقاسم فردوسی را در باغ خودش که در شهر تابران توس قرار داشته است به خاک سپرده اند، از آنجا که خداوند اگر بخواهد شخصی را عزت دهد حتی در این شرایط هم این کار را انجام می دهد و مقبره فردوسی بعد از مدتی به زیارتگاه مردم فرهنگ دوست تبدیل شد،این آرامگاه در طول زمان چندین بار  تخریب و مرمت شد. اولین بار توسط فردی با نام سپهدار توس بازسازی شد و بعد از آن عبیدالله خان به دلیل تعصبات ضد شیعی تصمیم به تخریب آن گرفت و دوباره در زمان صفوی که توجه خاصی به آبادانی شهر مشهد و اطراف آن داشتند این آرامگاه را  ساخته شد و در زمان رضاشاه با افزایش روحیه ملی گرایی،فرهنگیان از دولت تقاضا کردند تا این آرامگاه را زیباتر و بزرگتر و در خور یک شاعر ایرانی بسازند.

 تاریخچه آرامگاه فردوسی: محیط اطراف ارامگاه

مساحت اطراف آرامگاه فردوسی به سی هزار مترمربع می رسد که در طول زمان به این مساحت افزایش یافته است،ابتدا فردی با نام کیخسرو شاهرخ تلاش کرد تا بیست وسه هزار متر مربع از باغی که متعلق به محمدعلی قائم مقام التولیه بود را با راضی کردن ایشان برای گسترش مقبره فردوسی به رضا شاه تقدیم کند و فردی هم با نام حسین ملک هفت هزار مترمربع از زمینش را اهدا کرد به این ترتیب مساحت این مجموعه به 30هزار متر مربع رسید.

تاریخچه آرامگاه فردوسی: بازسازی مقبره فردوسی

در ابتدا باستان شناسی آلمانی با نام ارنست امیل هرتسفلد نقشه ای برای این بنا کشید اما طرح او پذیرفته نشد و بعد از آن هم آندره گدار طراح فرانسوی طرحی برای این آرامگاه کشید در آن زمان فردی با نام عبدالحسین تیمورتاش که وزیر دربار بود با تغییراتی در این طرح و تاکید بر سقف هرمی مقبره ،ساخت این بنا شروع شد اما با پدید شدن شکاف در سقف سازه و به دنبال آن هم غضب رضاشاه ساخت این آرامگاه  در سال 1307 به کریم طاهرزاده بهزاد معماری ایرانی با طرحی جدید سپرده شد که با تغییر سقفی جدید و پله کانی سرانجام در 28 مهر 1312  نقشه ساخت قطعی شد. در کل کلنگ ساخت بنا از سال 1311 زده شد و 18 ماه هم به طول انجامید و در سال1313 جشن هزاره فردوسی درآن برگزار شد.سازندگان این پروژه زمانی که با کسری بودجه روبرو شدند از طریق  فروش160000 بلیت بخت آزمایی توسط  بانک ملی این کسری را جبران کردند. 
بازسازی دوباره مقبره فردوسی در پی نشست ساختمان و به علت عدم محاسبه ی دقیق مقاومت خاک منطقه ایجاد شد و باعث شد کار به جایی برسد که در سال 1343  بازسازی باتوجه به حفظ ویژگی های بنا زیر نظر مهندس هوشنگ سیحون شروع شود که تا سال 1347 به طول انجامید.در ساخت دوباره این ساختمان افرادی مانند حسین لرزاده و حسین حجارباشی زنجانی و تقی درودیان نقش بسزایی به عنوان مشاور داشته اند.

تاریخچه آرامگاه فردوسی: سازه ی جدید

این بار با رعایت تمامی نکات فنی مهندسی برای مثال جنس خاک و عوامل دیگر کار ساخت انجام شد این بار با خاکبرداری به عمق 5 متر و در ابعاد 30در 30متر پی ریزی با بتن انجام شد این ساختمان پر ستون 24 ستون در طبقه ی اول و 8 ستون در طبقه ی دوم دارد این ستون های 70سانتی متری به شکل بیست گوشه منظم ساخته شده اند جالب است بدانید این بار قبل از بازسازی از تمامی نقاط ساختمان عکس گرفته شد و سنگ ها را برای جایگذاری دوباره پس از ساخت شماره گذاری کردند و برای تزیین بنا از همان سنگ های اولیه استفاده شد.در زیر زمین ابعاد سنگ ها 50در20 و کف تالار را با سنگ های 90 در 90 و 40 در 09 سانتی متر نیز فرش کردند.

تاریخچه آرامگاه فردوسی: تغییرات بنای نوساز

با اینکه تمام تلاش ها بر این بود که تغییراتی از نظر ظاهری در بنا ایجاد نشود ،اما در قسمت هایی در جهت بهبود ساختمان و کاربرد آن تغییراتی انجام شد برای مثال داخل ساختمان که کوچکتر و عمق کم و دو ورودی داشت و قسمت بالایی توپر بود این بار در آن ها تغییراتی اعمال شد.برای تزیین بنا سعی شد از سنگ نوشته ها و نقش برجسته هایی در مورد فردوسی و از سنگ هایی از توس و کاشی هایی معرق  و با تزییناتی بر گرفته از دوران هخامنشی انجام شود که این پروژه را به نحو احسنت زیبا کرده اند.

تاریخچه آرامگاه فردوسی: بازسازی آرامگاه و حقایق جالب پیرامون آن

این بازسازی با مسائل و داستانهایی همراه بود برای مثال اینکه در جریان بازسازی استخوان های پیکر این شاعر بزرگ از قبر بیرون آمد که دوباره توسط قاسم ارفع در قبر گذاشته شده و اینکه در حین این نبش قبر در این محل دو جمجمه دیده شده که برای همگان سوال بزرگی است که متعلق به چه کسی است ،از دیگر شگفتی های این بازسازی زمان 4 ساله ی آن با حضور 250 کارگر بوده که گفته می شود سرکار حقوقی 17 تومنی و کارگرها بسته به زور بازویشان 3 و4 و یا 5 قران دریافت میکردند بر طبق اسناد هزینه ساخت این پروژه 7 میلیون تومان شده است.سنگ های سنگین این پروژه سنگ مزار و وسنگ تصویر فروهر که 4 تن تخمین زده شده اند بوده است و در آخر اینکه برای بازسازی بنا چون در ابتدا از مصالحی با نام ساروج استفاده کرده بوده است چاله ای کند و از باروت برای انفجار و جداسازی سنگ ها استفاده کرده اند ،تمامی سنگ ها این مجموعه در بازسازی توسط شرکت ایتالیای کاجته به این مکان انتقال داده شده است.

منطقه ی کنونی آرامگاه

امروزه این منطقه نام مجموعه ی فرهنگی باغ آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی را گرفته است که در توس در 20 کیلومتری شمال غربی مشهد واقع شده است اگر مسیر دسترسی دقیق تر را بخواهید بدانید در مسیری منشعب از راه عمومی مشهد به کلات نادری و نزدیک به شهری با نام طابران و بقعه ی تاریخی هارونیه واقع شده است که در 28 کیلومتری آن آرامگاه فردوسی بنا شده است.

ویژگی های معماری آرامگاه فردوسی توس

 آرامگاه  فردوسی در توس شباهت زیادی به مقبره ی کوروش در پاسارگاد دارد و از جمله ویژگی این مقبره سنگ قبر مرمرین این آرامگاه با ابعاد یک در یک و نیم تری و در حدود نیم متر ارتفاع می باشد،که بر روی یک سکوی با همین جنس قرار گرفته است .بر روی این سنگ قبر در درون حاشیه ی با خط زیبای نستعلیق حک شده است: ((به نام خداوند جان و خرد.این مکان فرخنده،آرامگاه استاد گویندگان فارسی زبان و سراینده ی داستان های ملی ایران حکیم ابوالقاسم فردوسی توسی است که سخنان او زنده کننده ی کشور ایران و مزار او در دل مردم این سرزمین جاویدان است. تاریخ تولد: 329ق - تاریخ وفات: 411ق - بنای آرامگاه: 1353ق))
قسمت تالار این آرامگاه از سنگ مرمر ساخته شده است و با کاشی کاری تزیین شده است و 4ستون بزرگ در چهار طرفه این سالن قرار دارد که در سقف به گچ بری های زیبایی متصل است،در بالای قسمت جنوبی این تالار تصویر مردی بال دار که یاداور ویژگی های پرسپولیس است حک شده است. قسمت دیگری از این سازه به صورت پلکانی از سنگ مرمر ساخته شده است که ساختمانی اتاق مانند روی آن قرار گرفته که اشعار فردوسی روی آن حک شده است،زیر بنای این آرامگاه  نهصد متر است،روی دیوارهای قسمت جنوبی و شرقی تالار ساختمان نقش سنگی از داستان های شاهنامه قرار دارد مانند زال در پناه سیمرغ ،نبرد رستم با اژدها و نبرد زال با شیر وبه کمند گرفتن رستم رخش را  و چندین داستان دیگر هم در ضلع شرقی که توسط فریدون صدیقی و با خشنویسی حسن زرین این داستان ها را مصور کرده اند وجود دارد،در قسمت جنوبی این تالار کتیبه ای با ابعاد 1 در 1.5 متر که قصیده ی بلندی از علامه جلال الدین روی آن نوشته شده است قرار دارد،با بازسازی این مقبره فضای اطراف آن هم نزدیک به 6هکتار گسترش یافت. ورودی این مجموعه از سمت جنوب و روبه روی در ورودی استخری 30 در 10 متری بنا شده است.

موزه  آرامگاه فردوسی شهر توس

 در سال 1361 در قسمت شمال غربی مقبره فردوسی که در گذشته استراحتگاه  و چایخانه بوده است ، به دنبال کشف آثار  باستانی در این منطقه به موزه تغییر کاربری داده است،تندیسی از این شاعر بزرگ ایرانی ساخته ی دست ابوالحسن خان صدیقی در این مقبره قرار گرفته است.

همسایگی مهدی اخوان ثالث

در همسایگی مقبره فردوسی در بخش غربی و قسمت جنوبی موزه مهدی اخوان ثالث آرمیده است  این شاعر پر آوازه که در 4 شهریور 1369 در تهران از دنیا رفته است در این مکان به خاک سپرده شده است، و تندیسی از او در این مجموعه قرار دارد. 

امکانات مجموعه 

در این مجموعه بعد از بازدید از آرامگاه فردوسی در شهر توس می توانید در رستوران های آن اوقات خوشی را سپری کنید و ازفروشگاه های اطراف هم می توانید خرید سوغاتی داشته باشید. زمان بازدید از این مجموعه همه روزه از ساعت 8 تا 6 عصر می باشد .