مسیر نامعلوم «رجل سیاسی»/ مجلس نقطه پایان را می‌گذارد؟

فائزه عباسی: صف، طولانی بود؛ از کودک و بزرگسال ایستاده بودند؛ یکی روپایی می زد و دیگری با لباس کاراته کاران سخت مشغول نمایش ورزش رزمی بود؛ هیچ کسی باورش نمی شد این صفی که  مقابل وزارت کشور تشکیل شده است صف متقاضیان برای شرکت در دوازدهمین رقابت انتخابات ریاست جمهوری باشد. صفی که باید رد آن را در یک اصل مبهم قانون اساسی جستجو کرد.

هرچه باشد نزدیک به چهل سال است که تمام روسای جمهور ایران بر اساس اصلی از قانون اساسی تائید یا رد صلاحیت می شوند که در آن شرایط به نحوی عام و مبهم تعریف شده و نتیجه آن طویل شدن صف کاندیداها در هر دوره ای از انتخابات است. مبهم بودن تعاریف درباره اصل رجل سیاسی و مذهبی نیز در این میان فضا را برای کاندیداتوری افراد از طیف های مختف باز کرده است. 

با وجود آنکه هرگاه صحبت از تعریف و تفسیر رجل سیاسی می شد پای «شاید وقتی دیگر» به میان می آید اما از یک سال پیش و سوژه شدن صف سخیفانه مقابل وزارت کشور،عزم ها جزم شد تا یک بار برای همیشه تکلیف تعریف «رجل سیاسی» مشخص شود. خاصه آنکه رهبری انقلاب نیز در سیاست های ابلاغی خود بر تعریف هرچه سریعتر رجل سیاسی و مذهبی تاکید فرموده بودند.

تعریف باز در سایه ابهام
هرچند قرار بود از سال 95 بر اساس سیاست های کلی انتخابات رجل سیاسی تعریف شود و یکبار برای همیشه به این ابهام پایان داده شود اما این اتفاق تا اسفند 96 به تعویق افتاد؛ دقیقا روزهای پایانی سال 96 بود که عباسعلی کدخدایی سخنگوی شورای نگهبان از تعریف رجل سیاسی در چهار بند خبر داد. بر اساس این تعریف دیرهنگام «رجال مذهبی»، رجالی هستند که آگاهی لازم به دین اسلام و مذهب تشیع داشته و تدین و تقیدشان به انجام شعایر و مناسک دینی در زندگی فردی و اجتماعی از برجستگی ویژه ای برخوردار باشد، به گونه ای که در میان مردم به این خصوصیت، شناخته و مشهور باشند.

درباره «رجال سیاسی» هم آمده است: رجالی هستند که قدرت تحلیل و درک آنها از مسائل و پدیده های سیاسی به جهت آگاهی عمیقشان از مسائل سیاسی اجتماعی اعم از داخلی و بین المللی و حضورشان در صحنه های سیاسی به نحوی باشد که همواره مصالح نظام اسلامی و معیارهای اصیل انقلابی در عملکرد آنها لحاظ شده باشد، به گونه ای که در میان مردم به این خصوصیت ، شناخته و مشهور باشند.(اینجا)

البته این تعریف نتواست ابروهای گره کرده حقوقدانان را از هم باز کند و مهمترین اختلاف و ابهام بر سر ریاست جمهوری زنان همچنان به قوت خود باقی است و سایه ابهام همچنان بر سر این موضوع سنگینی می کند.

دست یاری شورای نگهبان به سمت مجلس
کدخدایی در آخرین اظهار نظر درباره سرانجام تعریف رجل سیاسی و مذهبی اما دست همکاری به سوی مجلس دراز کرده و درباره اینکه آیا معیارهای تصویب شده درباره رجل سیاسی و مذهبی در شورای نگهبان نیاز به مصوبه مجلس دارد یا نه، گفته است«  معیارهای مصوب این موضوع در شورای نگهبان منطبق با قانون اساسی است که در مقایسه با قانون عادی مجلس، مباحث کلی تری را در برمی گیرد. به این علت همچنان نیازمند این هستیم که مجلس نیز به این موضوع وارد شود.»

وی این را هم گفته که «به عنوان نمونه در سیاست‌های کلی انتخابات که از جانب رهبر معظم انقلاب ابلاغ شده بود و ما آن را بررسی کردیم، برای کاندیدای ریاست جمهوری شرط سنی پیش بینی شد، اما اینکه این سن دقیقاً چقدر باشد و چه مقطعی را در برگیرد به قانونی موکول می شود که در مجلس شورای اسلامی به تصویب برسد.»

مسیر نامعلوم شورای نگهبان؟
در همین راستا عبدالرضا هاشم زایی نماینده مردم تهران و عضو کمیسیون شوراهای مجلس دهم درباره تعریف رجل سیاسی از سوی شورای نگهبان به خبرآنلاین گفت: شورای نگهبان معنی تعریف رجل سیاسی را یا درست متوجه نشده است یا نمی خواهد وارد این موضوع شود به هر صورت رجل سیاسی یک ویژگی هایی داشته است اینکه فردی اگر محکومیت داشته باشد دیگر رجل سیاسی نیست نمی توان این را پذیرفت. به عبارت دیگر شورای نگهبان می تواند بر اساس این محکومیت  فرد را رد صلاحیت کند اما نمی توان گفت آن شخص رجل سیاسی نبوده است.

او درباره رجل مذهبی هم گفت در این زمینه نیز ابهام وجود دارد به هر صورت ما همه مسلمان هستیم لذا تشخیص اینکه چه کسی رجل مذهبی است و چه کسی نیست نیز ابهامات زیادی وجود دارد

او درباره مسئله ابهام تعریف رجل سیاسی بر سر حضور زنان نیز گفت: در خبرگان اول اتفاقا این بحث صورت گرفت و اگر ما به مذاکرات آن بازگردیم می بینیم که موافقان واژه رجل سیاسی به «یا ایها الرجال» در قرآن اشاره کردند که آنجا نیز منظور از «رجال» مرد نیست. لذا در شرایط امروز نیست هیچ منعی برای حضور زنان وجود ندارد.

هاشم زایی در پاسخ به این سوال که اگر ابهامی در این قضیه وجود ندارد چرا تا کنون هیچ زنی در طول این 40 سال تائید صلاحیت نشده است گفت: این به نگاه فقهای شورای نگهبان باز می گردد و نه ابهام در قانون اساسی و با این فضا فکر نمی کنم تا سال 1400 هم بتوانیم شاهد حضور کاندیداهای زن در رقابت های ریاست جمهوری باشیم. به هر حال برای گذاشتن یک وزیر زن مخالفت ها شد چه برسد به اینکه زنان بخواهند در جایگاه ریاست جمهوری شرکت کنند.

تعریف رجل سیاسی کار شورای نگهبان نیست
محمود صادقی نماینده مردم تهران و استاد حقوق دانشگاه تهران نیز درباره تعریف رجل سیاسی که از سوی شورای نگهبان صورت گرفته است به خبرآنلاین گفت: تعریفی که از سوی شورای نگهبان صورت گرفته است به نظرم نتوانسته ابهامات را بر طرف کند و اساسا به لحاظ ساختاری معتقدم این موضوع کار شورای نگهبان نیست بلکه کار مجلس است.

به عبارت دیگر مجلس باید در قالب قانون انتخابات به موضوع رجل سیاسی وارد می شد و مصادیق رجل سیاسی را مشخص می کرد و در نهایت شورای نگهبات به این موضوع می پرداخت که آیا این مسئله با قانون اساسی و شرع  تطابق دارد یاخیر.

او گفت: ظاهرا آقای کدخدایی هم به این موضوع اشاره داشته است.

صادقی در پاسخ به این سوال که چندین سال است در این رابطه تعلل می شود گفت: در حال حاضر باید موضوع را در لایحه جامع قانون انتخابات که در دولت در حال تهیه شدن است دیده شود که اخیرا پیش نویس آن تهیه شده است که باید به مجلس بیاید تا درباره آن به شور بنشینیم و جزئیاتش را مورد بحث قرار دهیم.

نماینده مردم تهران و استاد حقوق دانشگاه تهران بار دیگر تاکید کرد: کار شورای نگهبان تفسیر قانون اساسی و نظر دادن در مورد مصوبات مجلس است.

این نماینده مجلس در مورد زنان نیز گفت: بر اساس آنچه آقای کدخدایی گفته است گویا هنوز اعضای شورای نگهبان بر سر این موضوع به اجماع نرسیده اند که آیا در کلمه رجل جنسیت وجود دارد یا منظور شخصیت سیاسی است.

محمود صادقی گفت: همینکه شورای نگهبان در این مورد به نتیجه نرسیده است یعنی جای امیدواری وجود دارد به عبارت دیگر پیش از این هیچ بحثی در این مورد مطرح نمی شد اما همینکه امروز این موضوعات بحث می شود یعنی می توان خوشبین بود که راه برای حضور زنان هموار شود. به هر حال من فکر می کنم در اغلب تحقیقاتی که شده است این نظر وجود دارد که رجل بار جنسیت ندارد.

تعریف شورای نگهبان با ورود مجلس منافات ندارد
محسن کوهکن از دیگر نمایندگان حقوقدان مجلس دهم درباره تعریف «رجل سیاسی» از سوی شورای نگهبان با دفاعی تمام قد از این نهاد ورود مجلس به موضوع تعریف رجل سیاسی را در تضاد با شورای نگهبان ندانست و به خبرآنلاین گفت:  مجلس باید به این مسئله ورود و جزئیات آن را مشخص کند تا کسانی که در آینده می خواهند وارد گود انتخابات شوند راحت‌تر خود را ارزیابی کنند و ببینند آیا مصداق رجل سیاسی هستند یا خیر.

او افزود درباره مسئله زنان نیز باید گفت: از ابتدا مباحث مختلفی در این رابطه مطرح شده است و آقایان در این مورد گفته‌اند آنجایی که صحبت از رجل سیاسی به میان آمده است  مشخصا منظورشان مردها نبوده است و خانم ها هم مشمول رجل سیاسی محسوب می شوند؛ اگر این تفسیر را بپذیریم تمام شرایط باید برای خانم ها و آقایان یکسان باشد.

کوهکن گفت: با تمام تفاسیر این حرکتی که برای تعریف رجل سیاسی آغاز شده است بسیار اقدام قابل دفاعی است و بعد از گذشت چهار دهه از انقلاب دیگر شاهد آن نباشیم که افرادی پشت درب وزارت کشور صف بکشند که حتی خبرنگاران با سلیقه های مختلف آن را وهن نظام می دانستند.(اینجا)

29216