محققان بر این باورند که در اکثر مواقع، بختک ناشی از عدم مطابقت بدن با مراحل خواب است اما دلیل این عدم تطابق هنوز مشخص نیست. فلج خواب ارتباط بسیار کمی با مشکلات روانی جدی دارد. در طی قرن‌ها برای بختک دلایل بسیار زیادی آورده شده و اکثرا آن را به حضوری خبیث و شرور نسبت داده‌اند. شیاطین پنهان در شب به عقیده‌ی پیشینیان، عجوزه‌ی پیر در داستان رومئو و ژولیت اثر شکسپیر، آدم‌رباهای فضایی و بیگانه و امثال این‌ها از جمله مواردی است که ذکر می‌شدند. با بنیتا همراه باشید.
بختک معمولا برای چه افرادی رخ می‌دهد؟
از هر 10 نفر حدود 4 نفر فلج خواب را تجربه می‌کنند. این اتفاق معمولا در بین افرادی که بیماری ذهنی دارند و در بین نوجوانان بیشتر رخ می‌دهد اما مردان و زنان در هر سنی ممکن است به این عارضه دچار شوند. بختک همچنین می‌تواند ارثی نیز باشد. از عوامل دیگر بروز آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کمبود خواب؛ چه از نظر کیفی و چه از نظر کمی
- مصرف الکل و خوردن غذای سنگین در شب مانع خواب عمیق شده که از نظر کیفی مناسب نیست.
- بیدار شدن‌های مکرر در طی خواب شما را مشکلات کمی روبه‌رو می‌کند.
- تغییر در برنامه‌ی خواب
- شرایط خاص ذهنی مانند استرس و اختلالات دوقطبی
- به پشت خوابیدن
- سایر مشکلات مربوط به خوابیدن مانند گرفتگی عضلات شبانه و خواب‌تازش
- مصرف داروهایی نظیر آنچه برای بیماری اختلال کم‌توجهی- بیش فعالی (ADHD) تجویز می‌گردد.
- مصرف بیش‌ازحد مواد
گرچه با وجود تحقیقات بی‌شمار و یافتن دلایل متعدد، هنوز علت اصلی این پدیده نامعلوم است.
چگونه فلج خواب را تشخیص دهیم؟
اگر هنگام خوابیدن و یا بیدار شدن به مدت چند ثانیه و یا چند دقیقه قدرت حرکت و بیان خود را از دست دادید، به فلج خواب دچار شده‌اید. معمولا در این شرایط احتیاجی به درمان جدی نخواهد بود.
اگر هر کدام از نگرانی‌های زیر را دارید با پزشک خود در میان بگذارید:
- درباره‌ی علائم بختک مضطرب و نگران هستید.
- این علائم در طی روز شما را خسته و بی‌رمق نگه می‌دارد.
- این علائم در هنگام شب مانع خوابیدن شما هستند.
احتمالا پزشک شما با انجام یکی از کارهای زیر سعی می‌کند اطلاعات بیشتری از سلامتی شما در حین خوابیدن به دست بیاورد.
- از شما بخواهد تا این علائم را توصیف کرده و برای چند هفته برنامه‌ی خواب خود را یادداشت نمایید.
- درباره‌ی پیشینه‌ی وضعیت سلامت شما سؤالاتی بپرسد، این سؤال‌ها شامل تاریخچه‌ی بروز علائم مشابه بین خانواده نیز هستند.
- از شما بخواهد تا برای آزمایش‌های بیشتر به یک متخصص درزمینه‌ی خواب مراجعه کنید.
- مطالعاتی را روی خواب شب یا چرت‌های روزانه انجام دهد تا مطمئن شود اختلالات دیگری ندارید.
چگونه فلج خواب را درمان کنیم؟
بیشتر افراد نیازی به درمان جدی برای بختک ندارند. درمان یک سری بیماری‌ها و شرایط خاص مانند خواب‌تازش می‌تواند به داشتن خوابی آسوده کمک کند. در زیر به برخی از این درمان‌ها می‌پردازیم:
- عادات خواب خود را بهبود ببخشید. مثلا شبانه شش الی هشت ساعت خواب مناسب داشته باشید.
- از قرص‌های ضدافسردگی جهت تنظیم دوره‌های خواب استفاده کنید.
- درمان هرگونه بیماری‌های ذهنی که مرتبط با فلج خواب هستند.
- درمان سایر اختلالات نظیر خواب‌تازش و گرفتگی عضلات پا
برای رفع بختک چه‌کار می‌توانیم بکنیم؟
احتیاجی نیست که از شیاطین شب یا آدم‌رباهای بیگانه بترسید. فلج خواب یک پیش‌آمد طبیعی است که هر بار به خواب فرومی‌روید احتمال بروز آن وجود دارد. برای بیشتر انسان‌ها حداقل یک‌بار این اتفاق افتاده (حتی آن‌هایی که اطلاعی نسبت به این امر نداشته‌اند) و تقریبا هر فرد توضیح متفاوتی از آن دارد. در بعضی مواقع با قدم زدن در منزل می‌توانید این بی‌نظمی را کنترل کنید. برخی افراد ادعا دارند که تکان دادن انگشتان و ماهیچه‌های صورت، سایر اندام‌ها را نیز به حرکت وادار می‌کند اما در حقیقت، تنها کاری که در این شرایط از شما برمی‌آید داشتن صبر و تحمل است. ابتدا مطمئن شوید که خواب کافی و مناسب دارید. استرس خود را به‌ویژه در ساعات قبل از خواب پایین بیاورید. اگر عادت دارید که به پشت بخوابید، وضعیت‌های دیگر را نیز امتحان کنید. و اگر علائم فلج خواب مدتی است که خواب راحت را از شما گرفته‌اند، حتما با پزشک خود در تماس باشید.
سخن آخر اینکه هیچ شواهدی مبنی بر کشنده بودن فلج خواب وجود ندارد و حتی به هیچ‌یک از اندام‌های بدن آسیبی نمی‌رساند. تنها باید به افراد آگاهی داد تا از این پدیده واهمه‌ای نداشته باشند.
قسمت قبل را می توانید در «مشکلات خواب بانوان: فلج خواب یا بختک [قسمت اول]» ببینید.
منبع: Webmd، Buzzfeed
