جان‌باختن شهروندان در اثر گودبرداری غیراصولی به یکی از اخبار همیشگی مدیریت شهری کشور تبدیل شده است. اتفاقی تلخ که گویا برای مدیران و شهروندان نیز عادی شده است.
به گزارش به نقل از قانون ، پایتخت درخصوص گودبرداری‌های غیراصولی نیز گوی سبقت را از دیگر شهرهای کشور ربوده است. هرساله اخبار بسیاری از گودبرداری‌های غیراصولی و تخریب منازل مسکونی و جان باختن شهروندان در تهران به‌گوش می‌رسد. وجه اشتراک تمامی این اتفاق‌های تلخ، فرافکنی مسئولان و انداختن توپ در زمین یکدیگر است
قانون مجری ذی‌صلاح درحال حاضر اجرا نمی‌شوددر هیچ کشوری چنین اتفاقاتی رخ نمی‌دهد. هیچ‌گاه مجوز گودبرداری در این حجم برای قطعات ریزدانه صادر نمی‌شود
جان‌باختن شهروندان در اثر گودبرداری غیراصولی به یکی از اخبار همیشگی مدیریت شهری کشور تبدیل شده است. اتفاقی تلخ که گویا برای مدیران و شهروندان نیز عادی شده است. پایتخت درخصوص گودبرداری‌های غیراصولی نیز گوی سبقت را از دیگر شهرهای کشور ربوده است. هرساله اخبار بسیاری از گودبرداری‌های غیراصولی و تخریب منازل مسکونی و جان باختن شهروندان در تهران به‌گوش می‌رسد. وجه اشتراک تمامی این اتفاق‌های تلخ، فرافکنی مسئولان و انداختن توپ در زمین یکدیگر است.
گودبرداری خونین نیاوران
در آخرین گودبرداری غیراصولی تهران، چهار کارگر جان باختند. جلال ملکی، سخنگوی سازمان آتش‌نشانی شهر تهران در این‌باره گفت:« روز 28 اردیبهشت حادثه ریزش آوار در خیابان نیاوران بالاتر از خیابان یاسر به سامانه آتش‌نشانی شهر تهران اعلام شد و ماموران دو ایستگاه با تمامی امکانات در کمتر از چهار دقیقه به محل حادثه اعزام شدند.
باحضور آتش‌نشانان مشاهده شده قطعه زمینی به وسعت 300 مترمربع به عمق پنج متر گودبرداری شده بود و کارگران مشغول تمیز کردن بخشی از محیط کارگاهی بودند که به یک‌باره دیواره ضلع جنوبی تخریب شد.
بر اساس اطلاعات دریافت‌شده آتش‌نشانان مشغول عملیات جست‌وجو برای کارگران گرفتارشده در زیر آوار بودند که در دقایق اولیه دو نفر از کارگران را خارج کرده و در ادامه عملیات دو نفر دیگر از این کارگران را از زیر آوار خارج کردندو تحویل عوامل اورژانس دادند که مشخص شد هر چهار نفر جان خود را از دست داده‌اند».
حاشیه‌های سیاسی گودبرداری نیاوران
این گودبرداری غیراصولی و اتفاق‌های تلخ آن، حاشیه‌های بسیاری را در شبکه‌های اجتماعی به‌دنبال داشته است. شاید مهم‌ترین حاشیه این اتفاق نام مالک ساختمان باشد. برخی شنیده‌ها حاکی از آن است که این ملک زیرنظر سید حسن خمینی است و برخی نیز این ملک را منتسب به برادران مشهور انصاری می‌دانند.
همچنین تعدادی از کاربران شبکه‌های اجتماعی دلیل سکوت اعضای شورای شهر درخصوص گودبرداری نیاوران رامالک پروژه بیان می‌کنند. برخی دیگر نیز تغییر مدیریت بهشت و عدم حضور قالیباف را دلیل سکوت جریان اصلاح‌طلب اعلام می‌کنند. اما نگاه سیاسی به مساله گودبرداری‌های غیراصولی که هرساله شهروندان بسیاری را قربانی می‌کند، بسیار خطرناک و البته اشتباه است.
چالشی به‌نام گودبرداری
گودبرداری یکی از عملیات‌های عمرانی پیچیده و خطرناک مهندسی به شمار می‌رود که به منظور حفظ جان انسان های داخل و خارج گود، ساختمان‌های مجاور و فراهم کردن شرایط ایمن و مطمئن از سازه‌های نگهبان اصولی به روش‌های مختلف مانند نیلینگ، دیوار برلنی و ... استفاده می‌شود.
بازار ساخت و ساز در تهران بسیار داغ است، بازار پر رونقی که در چند سال اخیر باغ‌های بسیاری را قربانی کرده است. از مساله تخریب محیط زیست و بافت تاریخی و شهرفروشی که بگذریم، گودبرداری‌های غیراصولی به پاشنه آشیلی برای پایتخت تبدیل شده‌اند. در سال‌های اخیر به‌ویژه در مناطق مرکزی و شمالی تهران ، به واسطه افزایش ساخت و ساز بحث گودبرداری‌های عمیق مطرح شده است و امروز شاهد ساختمان‌هایی با عمق بیش از 40 متر و حتی 70 متر هستیم.
این در حالی است که قوانین موجود در این زمینه شرایط و مسائل کنونی را شامل نمی‌شوند و به روز و تابع شرایط فنی نیستند و این موضوع امروز معضلات حقوقی را رقم زده است. در بسیاری از پروژه ها، اخذ رضایت همجواری‌ها به علت وجود تعداد زیاد همسایگان امکان‌پذیر نیست. بسیاری از پروژه‌ها با گودهای عمیق پس از عدم امکان اخذ رضایت متوقف می‌شوند. به‌علت مشخص نبودن معیاری در این خصوص، مبالغ قابل توجهی جهت اخذ رضایت توسط مالکان همجوار اخذ می‌شود. در بسیاری از پروژه‌ها، عدم اخذ رضایت همجواری‌ها، منجر به استفاده از روش‌های نامناسب به‌صورت جایگزین می‌شود که در نهایت منجر به کاهش کیفیت ساخت یا افزایش هزینه پایدارسازی و اتلاف سرمایه ملی و بروز حوادث ناشی از گودبرداری‌های غیراصولی می‌شود.
قانون مدنی، قانونی قدیمی است و اتفاقاتی که امروز رخ می‌دهد در زمان تصویب قانون مدنی مطرح نبود. مهم‌ترین اقدام در این حوزه بازنگری در قانون و به روز کردن آن است.براساس قوانین، برای اجرای گودبرداری‌های عمیق، اخذ مجوز از سازمان مدیریت بحران و استعلام از این سازمان ضروری است اما باوجود این الزام قانونی در حال حاضر این مهم اجرایی نمی‌شود.
عدم رعایت مقررات ملی ساختمان
گودبرداری و ریزش آوار، یکی از مشکلات شهر تهران است. مهرداد هاشم‌زاده، عضو شورای گروه شهرداری جامعه مهندسان مشاور ایران،به «قانون» درباره دلایل ریزش آوار پس از گودبرداری می‌گوید:« دلیل اصلی ریزش آوار عدم رعایت مقررات ملی ساختمان، عدم تحکیم سازه نگهبان، نداشتن سازه نگهبان مناسب و ... است. نکته قابل توجه اینجاست که اجرای این قوانین به‌هیچ وجه هزینه بالایی در ساخت و ساز ندارد اما مشکل اصلی در تهران، مساله دیگری است. قطعات ریزدانه برای دو طبقه بافت شهری طراحی و پیش‌بینی شده بود.
درحال حاضر سه طبقه زیرزمین نیز به این بنا اضافه می‌شود که باید در آن ریزدانه پایین برود. به‌‌جرات می‌توان گفت در هیچ کشوری چنین اتفاقاتی رخ نمی‌دهد. هیچ‌گاه مجوز گودبرداری در این حجم برای قطعات ریزدانه صادر نمی‌شود. در قطعات درشت دانه، امکان گودبرداری وجود دارد و احتمال خطر آن بسیار پایین است».
نقش مجری ذی‌صلاح در گودبرداری
هاشم‌زاده در ادامه با تاکید بر مسئولیت حقوقی و اجتماعی شهرداری درخصوص گودبرداری‌های غیراصولی بیان می‌کند:« طبق قانون، شهرداری وظیفه کنترل ساختمان را برعهده دارد و باید این موارد را کنترل کند. همچنین در این‌باره چندین نهاد دیگر نیز موثر هستند اما نخست شهرداری قرار دارد. پس از آن سازمان نظام مهندسی است که کنترل عملکرد مهندسان زیرنظر نظام مهندسی انجام می‌شود.
نظارت عالیه نیز برعهده وزارت راه و شهرسازی است». او در پاسخ به این پرسش که مسئولیت قانونی این اتفاق برعهده کدام نهاد است، می‌گوید:« تمام این نهادها مسئول هستند به‌ویژه شهرداری. درحال حاضر شهرداری یک سری تخلفاتی در زمینه مقررات ملی، انجام داده است. به‌عنوان نمونه، باید ساختمانی که احداث می‌شود، یک پیمانکار مشخص و صاحب صلاحیت داشته باشد. بسیاری از کارها به مسئولیت آن پیمانکار انجام می‌شود اما شهرداری تاکنون زیر بار اجرای این قانون و حضور پیمانکار نرفته است. قانون مجری ذی‌صلاح درحال حاضر اجرا نمی‌شود».
غبار فراموشی بر قانون مجری ذی‌صلاح
مجتمع‌های تجاری پر زرق و برق هر روز از یک گوشه شهر تهران سر بر می‌آورند که بسیاری از آن‌ها بدون رعایت ابتدایی‌ترین استاندارهای مهندسی ساخته شده‌اند.بساز و بفروش‌ها در شهر تهران جولان می‌دهند؛ جولانی که به‌دلیل عدم اجرای قانون مجری ذی‌صلاح رخ می‌دهد. قانونی که اگر شهرداری تهران زیر بار اجرای آن می‌رفت، دست بسیاری از کاسبان غیرمتخصص از صنعت ساخت و ساز تهران کوتاه می‌شد. قانونی که سازمان نظام مهندسی بارها به عدم اجرای آن اعتراض و حتی شکایت کرده است اما در کمال ناباوری می‌بینیم در یکی از شعب دیوان عدالت اداری به عدم نیاز استفاده از مجری ذی‌صلاح رای می‌دهند.
چند سالی است که به‌جهت کوتاه کردن دست افراد غیرمتخصص از صنعت ساخت و ساز، قانون جدیدی به‌نام مجریان ذی‌صلاح مورد اجرا قرار می‌گیرد. براساس این قانون، ساختمان‌ها تنها باید توسط مجری ذی‌صلاحی که توسط سازمان نظام مهندسی صلاحیت آن تایید می‌شود، ساخته شوند. طبق قانون آن‌ها باید حداقل مدرک کارشناسی هفت شاخه اصلی نظام مهندسی را داشته باشند. مجری باید در تمام مراحل کار ساخت و اجرا حضور کامل داشته باشد و همه مراحل اجرایی تنها توسط وی مورد اجرا و مدیریت قرار بگیرند.
مجری ذی‌صلاح شخصی است که صلاحیت اجرای ساختمان را داشته باشد، متاسفانه تاکنون این قانون اجرایی نشده است و بسیاری از افراد غیرحرفه‌ای مانند پزشکان و افرادی که در هفت رشته اصلی نظام مهندسی تخصص ندارند، اقدام به ساخت و ساز می‌کنند. نکته جالب توجه این است که شهرداری تهران نیز تاکنون زیر بار اجرای قانون مجری ذی‌صلاح نرفته است. این اتفاق به این دلیل رخ داده که منافع یک عده در این است که قانون مجری ذی‌صلاح اجرایی نشود. هنگامی‌که مجری ذی‌صلاح اقدام به ساخت و ساز کند، ساختمانی با رعایت استاندارهای مهندسی ساخته می‌شود که هزینه‌بر است و سود کمتری برای عده‌ای دارد؛ به همین دلیل آن‌ها نمی‌خواهند به این قانون تن بدهند.
حلقه مفقوده در گودبرداری
در ماجرای گودبرداری‌های غیراصولی، یک حلقه مفقوده و نیز ابهامی وجود دارد که تاکنون نیز این ابهامات مشخص نشده است. در مواردی که شهرداری دستور توقف گودبرداری را صادر کرده است،سوال و ابهامی وجود دارد مبنی بر اینکه چه کسی باید درباره مسائل فنی گود اظهار نظر کند ؟ این موارد نامشخص است و جز مسائلی است که روی هوا مانده است.فرآیند کار باید به گونه‌ای صورت گیرد که وقتی شهرداری دستور توقف پروژه را صادر کرد، شهرداری نیز تمکین و اقدام به توقف پروژه کند. ابهامات قانونی که نیازمند بازنگری و بررسی دوباره است.
