حق تحصیل کودکان در قوانین داخلی و موافقت‌نامه‌های بین‌المللی تضمین شده است. اما این نوشته‌های روی کاغذ تا چه میزان به احقاق حقوق کودکان کمک می‌کند؟ آیا قدرت اجرایی لازم را دارد؟ با حقوق کودک روزچین همراه باشید.
کنوانسیون سازمان ملل متحد در‌مورد حقوق کودک، وسیع‌ترین و کامل‌ترین قرارداد و ابزار بین‌المللی است که از حقوق کودک و حق تحصیل کودکان دفاع می‌کند. به نظر شما چرا سال‌های اولیه برای پیشرفت سال‌های آتی کودکان مهم هستند؟
اهمیت حق تحصیل کودکان
بازماندگان از تحصیل، معضل جوامع جهان سوم
بهینه‌سازی سال‌های اولیه زندگی کودکان، بهترین سرمایه‌گذاری یک جامعه در تضمین موفقیت در آینده است. در زمینه رشد و توسعۀ کودکان، آموزش ابتدایی در دوران کودکی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. نظریه‌های رشد شناختی نشان می‌دهد توسعۀ افراد از زمان تولد تا بزرگسالی است. رشد احساسی، اجتماعی و فیزیکی در دوران کودکی تأثیر مستقیمی در رشد کلی آن‌ها در بزرگسالی دارد. به همین دلیل درک نیاز به سرمایه‌گذاری در دوران کودکی در جهت به حداکثر رساندن رفاه آینده خود، بسیار مهم است. در زمینۀ رشد اجتماعی و عاطفی نیز با آموزش، کودکان می‌آموزند که با دیگران احساس همدردی کنند. همچنین احترام به تفاوت‌ها، و مسئولیت‌پذیری و بهبود زندگی اجتماعی را یاد می‌گیرند. با یادگیری مسائل ریاضی، در زندگی خود نیز حل مسئله و تمرکز را آموزش می‌بیند. در حوزۀ زبان، کودکان یاد می‌گیرند صداهای مختلف را تشخیص دهند، بتوانند خواست‌های خود را به‌طور صریح بیان کنند. با استفاده از زبان با واژ‌ه‌های مختلفی که در طول تحصیل در دوران کودکی فرا گرفته، بیان می‌کند. مهارت‌های خودآموزی که نقش مهمی در استقلال و اعتماد‌به‌نفس کودکان ایفا می‌کنند، از طریق تحصیلات در دوران کودکی به دست می‌آیند.
آموزش همراه با خشونت
نبود امکانات اولیه آموزش
متأسفانه همان‌گونه که خشونت و تنبیه بدنی کودک توسط والدین هنوز به‌عنوان یکی از راه‌های تربیت کودکان استفاده می‌شود، ما با تنبیه بدنی کودک در مدارس نیز مواجه هستیم. در مقالۀ «تنبیه بدنی کودک در مدارس» به طور مفصل به این موضوع، حد و حدود آن، مجازات و اثرات آن بر کودک اشاره کردیم. خانواده‌ها و معلمان باید به یاد داشته باشند که کودکان از حق بازی، استراحت و داشتن اوقات فراغت برخوردارند. از لحاظ حقوق کودکان، محیط فیزیکی و محیطی که کودک در آن آموزش می‌بیند، بسیار مهم است. این محیط باید در کودک احساس با‌ارزش‌بودن و اعتبار را تحقق بخشد. حق آموزش کودکان و حقوقی که آن‌ها در فرایند آموزشی دارند، باید در چارچوب بسیار وسیعی در نظر گرفته شود. ما فقط می‌توانیم عناوین آن را ذکر کنیم.
بحران جهانی آموزش کودکان
آموزش کودکان، بهترین سرمایه‌گذاری یک جامعه برای تضمین آینده
سازمان یونیسف با اشاره به بحران جهانی آموزش و پرورش گزارشی منتشر کرده و در آن از افزایش هزینه‌های آموزش و پرورش این سازمان خبر داد. براساس گزارش کمیسیون بین‌المللی تأمین فرصت‌های آموزشی جهانی، علی‌رغم هدف نهایی « دستیابی هر کودک به مدرسه و یادگیری»، تا سال 2030 در کشورهای دارای درآمد پایین، از هر سه کودک، دو کودک از تحصیل و آموزش باز خواهد ماند. در ادامۀ این گزارش از پیشنهاد سرمایه‌گذاری آموزشی برای جهان در حال تغییر خبر داده و با اشاره به این واقعیت که اگر دولت‌ها نتوانند به‌صورت فوری به سرمایه‌گذاری‌های آموزشی بپردازند، کودکان در کشورهای کم‌درآمد در چرخۀ فقر آسیب خواهند دید و از دانش و مهارت‌های لازم برای کمک به جامعه و اقتصادشان در طول بزرگسالی باز مانده و حتی خود به معضلی بزرگ‌تر برای جامعه تبدیل خواهند شد. آنتونی لیک، مدیر اجرایی یونیسف می‌گوید «کودکان در هر کشور، محله و هر خانوار فراتر از حضور کودکان در کلاس، حق دریافت آموزش با کیفیت را نیز دارند. این آموزش‌ها باید در سال‌های اولیه زندگی که مهم‌ترین مرحله در رشد مغز محسوب می‌شود، آغاز شود».
همۀ کودکان باید از حق آموزش در شرایط برابر برخوردار باشند!
کودکان نیازمند به حفاظت
شرایط سخت تحصیلی برای دختران افغانستان
اصول کنوانسیون حقوق کودک و بازتاب‌های آن در قانون حفاظت از کودکان، که در سال 2005 به اجرا گذاشته‌شد، منعکس شده است. افرادی که زیر 18 سال سن دارند، کودک محسوب می‌شوند. کودکانی که از نظر جسمانی، ذهنی و عاطفی در معرض خطر قرار دارند، به‌عنوان «کودکان نیازمند حفاظت» تعریف می‌شوند. مؤسسات آموزشی و معلمان که در ارتباط با کودکان هستند، در صورت مواجه‌شدن با این کودکان، وظیفه دارند تا آن را به بخش‌های مربوطه در استان یا شهرستان خود گزارش دهند. به‌عبارت‌دیگر، معلمین وظیفه دارد وجود کودکانی را که از طرف خانواده مجبور به کار اجباری هستند، به مدرسه فرستاده نمی‌شوند، در معرض سوء‌استفاده جنسی و فیزیکی قرار دارند، مشکلات بهداشتی دارند یا اینکه به خوبی مراقبت نمی‌شوند، به سازمان‌های مربوطه گزارش کنند. باید اقدامات حفاظتی لازم در قبال این کودکان انجام شود. مثلاً مراقبت، آموزش، مراقبت‌های بهداشتی و حتی در صورت نیاز صحبت با مشاور. در همۀ این مراحل، خانواده نیز می‌تواند در کنار کودک حضور داشته باشد. در بسیاری از کشورها اگر بعد از تحقیقات لازم معلوم شود که معلمین و افراد مطلع از وضع نامناسب کودک در گزارش دادن سهل‌انگاری کرده‌اند یا با وجود اطلاع، گزارش نکرده‌اند از شش ماه تا دو سال مجازات حبس در نظر گرفته شده است.
در مقالۀ بعدی حقوق کودک، به موانع پیش‌رو حق تحصیل کودکان و قوانین حمایتی ایران اشاره خواهیم کرد.