در روند ساخت و ساز در کشور باید گفت که عدم رعایت اصول استاندارد در حین ساخت و عدم استفاده از مصالح مرغوب عمر مفید بسیاری از ساختمان‌ها را در کشور کاهش داده است. با وجود لازم الاجرا‌بودن رعایت مفاد مبحث 12 مقررات ملی ساختمان درباره «ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا»، در موارد بسیاری رعایت نکات ایمنی مورد بی‌توجهی قرار گرفته و حوادث بسیار و خسارات جبران ناپذیری را به‌وجود می‌آورد.
با وجود اینکه در ذهن بشر موضوع لزوم رعایت نکات ایمنی ساختمان امری بدیهی و الزامی برای انجام کار است، اما در عمل این‌امر مهم، مورد کم توجهی قرار می‌گیرد. باید به این مساله اذعان داشت که نه‌تنها در روند ایمن‌سازی در حین ساخت‌وساز بلکه در ساخت ساختمان‌ها هم اصول و قوانین رعایت نمی‌شود. در آبان 96، مجید کیان‌پور، نایب‌رئیس کمیسیون عمران مجلس، به ایسنا گفت: نیمی از ساختمان‌های مهندسی ساز موجود در کشور فاقد استاندارد بوده و به ندرت 30 سال عمر مفید دارند.
ناایمنی30درصد ساختمان‌های در حال احداث تهران
در آبان 96، رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران تهران با اشاره به روند معیوب بازسازی بافت فرسوده در تهران گفت: بر اساس مطالعات انجام شده 30درصد ساختمان‌های در حال احداث ناایمن هستند. احمد صادقی با اشاره به اینکه بر اساس سند کاهش خطرپذیری محلات، مکان‌های امن تمام محلات شهر شناسایی شده‌اند، اظهار کرد: نقشه‌های تخلیه امن اضطراری و مکان‌های امن نقاط مختلف شهر شناسایی و در دسترس مدیریت محلات قرار گرفته است. به گزارش مهر، به‌گفته او بر اساس مطالعات صورت گرفته 30درصد ساختمان‌های در حال احداث ناایمن هستند که این مساله معلول پارامترهایی همچون عدم نظارت دقیق بر ساخت و ساز، عدم استفاده از مصالح استاندارد، احداث ساختمان توسط افراد غیرمتخصص و ... است.
بی‌توجهی به حقوق شهروندان در ساخت‌وسازها
آرش یکی از ساکنان خیابان محمودیه درباره وضعیت ساخت و سازها در این محدوده برج‌های معدود در این محدوده در حال ساخت هستند. یکی از این برج‌ها که تازه اقدام به بالا بردن اسکلت ساختمان کرده اصلا به شکایت‌های مردمی که از آنجا گذر می‌کنند، اهمیت نمی‌دهد. به‌گفته او تاکنون چندین مورد مشاهده شده که در زمان جوش دادن اسکلت مواد آن روی سر یا لباس رهگذران ریخته شده است، اما در صورت شکایت هیچ‌فردی مسئولیت این کار را برعهده نمی‌گیرد یا به شکایت مردم در این باره توجه نمی‌شود.
آرش می‌افزاید: وقتی همسایه‌ها شکایت می‌کنند فقط مامور از کلانتری و شهرداری می‌آید و می‌رود. این رفت‌و‌آمد هیچ‌تغییری در وضعیت ساکنان این محدوده ندارد. برای مثال روز پنجشنبه که از خیابان محمودیه عبور می‌کردم، متوجه ترافیک سنگین شدم که وقتی نزدیک‌تر شدم خانمی را دیدم کنار ماشینش ایستاده و رنگش مثل گچ شده و کودک سه ساله‌اش در ماشین وحشت‌زده در حال گریه بود.
به‌طرفشان رفتم و دیدم یک پیچ بزرگ از بالای سازه ساختمان به روی شیشه ماشین آنها افتاده و شیشه را خورد کرده است. به‌گفته او بسیاری از مالکان این ساختمان‌ها رعایت امنیت عابران و ماشین‌های در حال گذر را نمی‌کنند و شکایات همسایگان هم به جایی نمی‌رسد. به‌گفته او اغلب در ساخت و سازها امنیت جانی هموطنان جدی گرفته نمی‌شود و سازنده‌ها فقط به فکر پرکردن جیب خودشان هستند. آرش تاکید می‌کند: از سوی سازنده‌ها به ساخت و سازها در ساعت کار یا عدم کار کردن در ساعات استراحت و حتی جمعه‌ها یا ایام تعطیل توجه نمی‌شود و همسایه‌ها در روزهای تعطیل هم باید صدای ماشین آلات آنها را تحمل کنند.
مرگ نوجوان به‌دلیل بی‌توجهی به اصول ساخت‌وساز
سال گذشته احمد 16ساله در حال برگشت از مدرسه بود که ناگهان از یک ساختمان در حال ساخت یک فرغون در محله جمهوری به سرش فرو آمد. این نوجوان بعد از گذراندن یک هفته در کما فوت کرد. هم اکنون بعد از گذشت یکسال از این ماجرا مادرش به خبرنگار «آرمان» می‌گوید: دور ساختمان داربست بسته و یک سطح فلزی نیز برای جلوگیری از سقوط اشیاء به پیاده رو نصب شده بود، اما فرغون سنگین از دست کارگران رها شد و به سر فرزندنم فرود آمد. به‌گفته او مالک ساختمان بارها برای جلب رضایت به منزل ما آمد، اما بنده و همسرم از این مالک و شهرداری به‌دلیل عدم نظارت مناسب از ساختمان‌های در حال ساخت شکایت کرده‌ایم. این مادر می‌گوید: روند شکایت وقت‌گیر است، اما دیگر نمی‌خواهم مادری تاوان خودخواهی برخی افراد منافع‌طلب را با از دست دادن فرزندش بدهد.
شهرداری به قوانین توجه کند
یک وکیل درباره مقررات شهرداری در ساخت و ساز به خبرنگار «آرمان» می‌گوید: در اصول شهرسازی وظیفه سازمان شهرسازی صرفا صدور پروانه ساختمان نیست، بلکه به‌نوعی نظارت بر ساخت هم یکی از وظایف شهرداری در قالب بازرسی در امور شهرسازی قلمداد می‌شود. هوشنگ پوربابایی می‌افزاید: هم اکنون شاهد اتفاقاتی در این باره در سازمان شهرداری هستیم. در حال حاضر 17درصد بودجه شهرداری از محل جرائمی تامین می‌شود. به عبارت دیگر این هزینه از جیب مردم به این سازمان پرداخت می‌شود. به‌گفته او این سازمان با بی‌توجهی به‌نوعی اجازه اعمال چنین بی‌قانونی‌ها را به سازنده می‌دهد و از سوی دیگر آنها را جریمه کرده و به این شکل کسب درآمد می‌کند. به‌گفته او این اقدامات نشان‌دهنده اعمال نامناسب‌ترین شیوه مدیریت در این سازمان است.
از دیگر نارسایی‌ها در این سازمان باید گفت که فقط به صرف صدور پروانه ساختمان دیگر نظارتی نه بر شیوه فنی و مهندسی ساختمان دارد و نه بر محاسبات در ساختمان می‌تواند نظارت داشته باشد. با این تفاسیر هیچ‌گونه نظارتی از سوی شهرداری انجام نمی‌شود. بنابراین درشهر تهران و دیگر کلانشهرها ساختمان‌ها بدون رعایت اصولی فنی و مهندسی ساخته می‌شوند.
این وکیل می‌افزاید: این مساله چهره شهر را زیانبار کرده و باعث بروز خسارت می‌شود، چون هر حادثه اعم از ریزش ساختمان، نداشتن اصولی فنی و بهداشتی، وقوع بلایای طبیعی، فرونشست زمین، ترکیدگی لوله‌ها و... باعث بروز خسارت‌های متعدد می‌شود. در حالی که به این مساله در ماده 55 قانون شهرداری به وضوح اشاره شده است.
پوربابایی می‌افزاید: نظارت بر اجرای قانون در سازمان شهرداری وجود ندارد و این مساله باعث بروز صدمات متعدد به شهر تهران می‌شود. برای مثال نمونه این قضیه در ساختمان پلاسکو به وضوح مشاهده شد. شهرداری مسئول پرداخت خسارت به شهروندان است، چون بر اساس بند 14 ماده 55 قانون شهرداری‌ها، سازمان شهرداری موظف است، ساختمان‌هایی که در معرض تخریب یا ساخت و سازهای غیراصولی و غیرفنی هستند را اخطار داده و در صورت عدم توجه اقداماتی همچون پلمب ساختمان متخلف را در دستور کار خود قرار دهد. به‌گفته او در صورت بروز حادثه در ساختمان‌ها سازنده، مهندسان ناظر و سازمان شهرداری مسئول هستند. باید دانست که سازمان‌های مذکور در صورت بروز خسارت به‌دلیل عدم رعایت اصول شهرسازی مسئول هستند و افراد حادثه دیده می‌توانند خسارت خود را از آنها مطالبه کنند.
7300 ساختمان ناایمن در شهر تهران
ساختمان‌های شهر تهران با مشکلات عدیده مواجه هستند. در این شهر بافت فرسوده، عدم رعایت اصولی مهندسی، فرونشست زمین و عدم رعایت قوانین در ساخت و ساز ساختمان‌های مقاوم در برابر زلزله و ساختمان‌سازی‌های جدید که به‌نوعی ادامه‌دهنده بافت فرسوده هستند و ... را می‌توان از چالش‌های ساختمان‌های پایتخت دانست.
در دی 96، رئیس کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران بیان کرد: ساختمان‌های ناایمن در شهر تهران شناسایی شده‌اند. این در حالی است که تعداد این ساختمان‌ها اندک نیست، به‌طوری که در هنگام بروز حوادث طبیعی همچون زلزله ساختمان‌های ناایمن مشکل آفرین هستند. زهرا صدراعظم نوری ادامه داد: هفت‌هزار و 300 ساختمان ناایمن در تهران شناسایی شده است که از این تعداد‌هزار و 152 ساختمان متعلق به شهرداری است که انتظار می‌رود که شهرداری اقدامات لازم را برای ایمن‌سازی ساختمان‌های خود انجام دهد. او افزود: بسیاری از مراکز شهرداری تهران از جمله فرهنگسراها، فروشگاه‌های شهروند، ایستگاه‌های آتش‌نشانی و سراهای محلات ایمن نیستند.
صدراعظم نوری اضافه کرد: از هفت‌هزار و 300 ساختمان ناایمن در شهر تهران،177 ساختمان مربوط به بخش دولتی است. ضمن اینکه 265 مدرسه پرخطر و میان خطر نیز شناسایی شده است که امیدواریم دولت در این زمینه ورود جدی را برای ایمن سازی این ساختمان‌ها داشته باشد. رئیس کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران گفت: در بحث بافت‌های فرسوده نیز 206هزار پلاک شناسایی شده که از این تعداد 130هزار پلاک نوسازی شده است و امیدواریم در بودجه 97 شهرداری تهران اعتبارات لازم برای نوسازی سایر بافت های فرسوده پیش‌بینی شود.
