مرجئه

این نوشتار، قسمت دوّم مقاله ای است که قسمت نخست آن در شماره پیشین فصلنامه تاریخ در آینه پژوهش ارائه شد

پس از شهادت حضرت علی(ع) و روی کارآمدن بنی امیه، توده مردم که معروف به سواد اعظم شدند، در برابر خوارج که نه امامت حضرت علی(ع) و نه خلافت معاویه را قبول داشتند و نیز در مقابل شیعیان علی(ع) که معتقد به امامت وی بودند، فرقه جدیدی را تشکیل دادند که «مرجئه » خوانده می شوند.

درباره مرجئه اصطلاح دیگری نیز گفته شده است، که زمان آن مقدم بر اصطلاح پیشین است، و آن مربوط به اختلافی است که درباره خلیفه سوم و امام علی علیه السلام میان مسلمانان رخ داده بود

نقطه اشتراک تمامی طرفداران مرجئه جدا کردن حوزه ایمان از عمل است. اما درباره ماهیت ایمان اختلافهایی بین آنان وجود دارد

بر اساس نوشته های شرح حال نویسان، حسن فرزند محمد بن حنفیه نخستین کسی است که درباره ارجاء سخن گفته و مطلب نوشته است. شهرستانی می گوید: او بر آن بود که صاحب گناه کبیره تکفیر نمی شود، زیرا طاعات و معاصی از اصل ایمان نیست، ولی عمل را مؤخر از ایمان نمی دانست . (1)

حارث از قبیله بنی تمیم بود و شورشی گسترده را در سال 116 هجری در خراسان آغاز کرد.اقدام او در آغاز با موفقیت قرین بود و توانست شهرهای بلخ، فاریاب، طالقان، و چند شهر دیگر را به تصرف درآورد، اما به زودی شکست خورد و در شرق نزد سلاطین آن نواحی که خاقان لقب داشتند، رفت